Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 223,175 241,528 260,873 285,176 307,281 331,118
- 4,674 4,860 5,225 5,698 6,164 6,628
- 322,276 381,729 443,165 476,360 531,003 545,265
- 61,542 82,954 91,954 106,452 120,365 137,187
- 1.4.Tranzit daşımalarını tənzimləyən sazişlər və beynəlxalq konvensiyalar
- Dəniz daşımalarının tənzimlənməsi.
31
Dəmir yolu 4,040 3,807
3,633 3,297
2,330
Dəniz 3,080 4,043
3,305 3,214
3,317
Avtomobil ... ...
... ...
... …
Sərnişin daşınmışdır, min sərnişin 223,175 241,528 260,873 285,176 307,281 331,118 Dəmir yolu 4,011 2,854
2,152 1,882
1,890
Dəniz 12 17
17 14
15
Avtomobil 219,152 238,657 258,704 283,280 305,376
Sərnişin dövriyyəsi, milyon sərnişin-km 4,674 4,860 5,225 5,698 6,164 6,628 Dəmir yolu 621 447
399 382
375
Dəniz 4 7 6 5 5
Avtomobil 4,049
4,406 4,820
5,311 5,784
Yük daşınmasından əldə olunan gəlir, min manat
Dəmir yolu 131,635 153,645 183,221 189,675 204,807
Dəniz
75,778 80,485
87,548 81,534
86,170
Avtomobil 114,863 147,599 172,396 205,151 240,026
Sərnişin daşınmasından əldə olunan gəlir, min manat 61,542 82,954 91,954 106,452 120,365 137,187 Dəmir yolu 1,651 2,310
2,646 3,008
2,721
Dəniz 1,158 4,173
1,520 1,259
1,051
Avtomobil 58,733 76,471
87,788 102,185
116,593
Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizində nəqliyyatın fəaliyyətini Azərbaycan hissəsində 2015 ci illər uzrə analiz etdikdə görərik ki,tranzit yük daşımaları son 5 ildə azalaraq 9490,0 min ton olmuşdur.Bununla yanaşı,cədvəldən də göründüyü kimi tranzit yüklərin dövriyyəsi də ildən ilə azalmaqdadır.2014 ci ildə 5.647 milyon ton km dir.
Beləliklə, Azərbaycanın geoiqtisadi mövqeyi ona həm Şərq Qərb, həm də Şimal Cənub əlaqələrində körpü əhəmiyyətli ölkələrdən biri kimi çıxış etməyə imkan verir 32
ki, bu da öz növbəsində respublikanın beynəlxalq əmək bölgüsündə və dünya təsərrüfat əlaqələri sistemində iştirakını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyə imkan verəcəkdir.Bunun üçün ölkəmiz əhəmiyyətli transit potensialına malikdir.
Çoxsaylı biznes əməliyyatları içərisində beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları daxili bazardakı əməliyyatlarla müqayisədə öz mürəkkəbliyi ilə fərqlənir.Bu, məsafələrin böyüklüyü, beynəlxalq daşımalara daha çox subyektin cəlb olunması və yükdaşımanın özünəməxsus , spesifik amillər və şərtlərinin mövcudluğu ilə izah olunur. Beynəlxalq tranzit əməliyyatlarının nəqliyyat təminatının spesifik xüsusiyyətlərinə aşağıdakıları göstərmək olar: - Nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi dünya bazarında alqı- satqı obyekti kimi çıxış etdiyindən o da beynəlxalq ticarətin inkişafına təsir edən amillərin təsirinə məruz qalır. - Nəqliyyat xidmətləri bazarında bu xidmətlərin qiymətlərində əks olunan nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyəti xüsusilə kəskin ifadə olunur. - Biznes əməliyyatlarına beynəlxalq nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi haqda qərar bilavasitə daşıma prosesinin faktiki başlanmasına qədər qəbul olunmalıdır.Bu, yüklərin beynəlxalq daşınması zamanı tərəflərin öhdəlikləri və müvafiq xərclərin dəqiq bölüşdürülməsini tələb edir. Müasir nəqliyyat növləri və telekommunikasiya sistemlərinin inkişafı dünya iqtisadiyyatı və o cümlədən beynəlxalq ticarətin xarakterini köklü olaraq dəyişdi və yeni əmtəə və maliyyə bazarlarının yaranmasına , beynəlxalq əmək bölgüsünün istifadəsindən daha rasional istifadə olunmasına, beynəlxalq inteqrasiya proseslərinin sürətlənməsinə şərait yarandı.
33
Nəqliyyat xidmətləri bazarının spesifik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, maddi formaya malik olan əmtəələr bazarından fərqli olaraq burada hələ istehsal olunmamış və istehsal olunduğu anda istehlak olunacaq məhsulla sövdələşmə bağlanır. Nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi XİF-in mühüm istiqamətlərindən biri olub dünya üzrə ümumi xidmətlər ixracının 20%-dən çoxunu təşkil edir.Bu onunla əlaqədardır ki, XİƏ-in nəqliyyat təminatı bu əlaqələrin effektiv reallaşmasının ən mühüm şərtlərindən biridir. Beynəlxalq ticarətdə aşağıdakı nəqliyyat növlərindən istifadə olunur:
dəniz nəqliyyatı,
hava nəqliyyatı,
avtomobil nəqliyyatı,
dəmir yol nəqliyyatı,
daxili su ( çay) nəqliyyatı,
boru kəməri nəqliyyatı. Nəqliyyat növü seçilərkən mal sahibi bir çox amilləri ,o cümlədən hər bir nəqliyyat növünün imkanları, üstün cəhətləri və nöqsanları nəzərə almalıdır, belə ki, hər bir nəqliyyat növünün spesifik xarakteristikaları vardır. Son dövrlərdə beynəlxalq daşımaların texnologiyasında yük terminalları və terminal kompleksləri geniş istifadə olunur. Bu cür daşımalar terminal daşımaları adlanır. Beynəlxalq daşımaların tənzimlənməsi ilk növbədə istifadə olunan nəqliyyat növündən asılıdır.ona görə də ayrı-ayrı nəqliyyat növlərindən istifadə olunmaqla daşımalar və bu halda tənzimlənmənin xüsusiyyətləri ilə ətraflı tanış olaq.
Hüquqi reqlamentləşdirmə nöqteyi – nəzərindən yüklərin dənizlə daşınması ən mürəkkəb daşıma növünə aiddir.Bu ilk növbədə tənzimləmə predmeti olan münasibətlərin böyük rəngarəngliyi və eləcə də tənzimləmə mənbələrinin çoxsaylı Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|