O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
1.5. Bulutli texnologiyalar 
1.5.1. Bulutli texnologiyalar  tushunchasi  va paydo 
bo‘lish tarixi
 
 
Ushbu  atamaning  paydo  bo‘lish  tarixini  ko‘rib  chiqishda 
javob  berish  kerak  bo‘lgan  eng  muhim  savol  bu –  "bulut" ata-
masining  ta’rifidir . "Bulut"  atamasini  birinchi  marta  kim 
ishlatganligini  aniq  aytish  hali  ham  mumkin  emas,  ammo ba’zi 
manbalarga ko‘ra,  atamaning  kelib  chiqishi  kompyuter  aloqasi 
infratuzilmasi  chizmalarida  bulutlardan  foydalanish  an’anasini 
bilan  bog‘lash  mumkin. Umuman  olganda,  "bulut" atamasi 
"Internet"  atamasining sinonimi sifatida  ishlatiladi, ma’lum  hol-
larda  esa  "bulut"  uzoq  serverlar,  shuningdek, tarmoq  infratuzil-
masi yoki barchasi tushunilishi mumkin .        
"Bulut"   tushunchasi   
inqilobiy 
kontseptsiyasi  emas,  mayn-
freym  (ta’lim  muassasalari  va  korporatsiyalar)  tng  yuqori 
samaradorlikni va foydani olish uchun  uning quvvatlarini optimal 

---

60 
yuklab olishga   harakat  qilgan XX  asrning   50-yillarida g‘oya va 
texnologiyalardan  vujudga kelgan bo‘lib  
evolyutsion 
kontseptsi-
asi hisoblanadi.    
Optimallashtirishga 
intilish foydalanuvchilar 
vaqtincha 
asosda 
uzoqdan  kirish 
haqidagi  g‘oyani  paydo  bo‘lishiga  sabab 
bo‘ldiva  buning  uchun  mavjud  bo‘lgan barcha  resurslar  va  vaq-
tdan foydalangan. 
Bulutli hisob-kitoblar kontsepsiya tarixida  1960-yilda  sun’iy 
intellekt  sohasida  amerikalik  mutaxassisi  Djon  Makkarti 
 (John Mackarthi) "hisoblash  imkoniyatlar  biron  kun    ochiq 
bo‘lishi  mumkin",    ya’ni  uning  hisoblash  imkoniyatlari    foyda-
lanuvchilarga  xizmat  (servis)  sifatida  taqdim  etishni  taklifi 
ahamiyatli bo‘lgan. 
Keyinchalik  70-yillardan  boshlab  to  XX  asrning   90- 
yillargacha  bulutli texnologiyalar rivojlanishi komminikatsion va 
tarmoq texnologiyalar  nomukammalligi tufayli sekinlashdi. 
Bulut  hisoblashni  konseptuallshtirishning  keyingi  qadamlari 
veb  sayt  ko‘rinishda  obuna  orqali  taqdim  etiladigan   Sa-
lesforce.comning   CRM -tizimining  (1999)   paydo  bo‘lishi    va 
 Amazon.com  (2002-y.)  kitob  magazini  orqali  xizmatlar  taqdim 
etishi boshlanishi hisoblanadi.                           
Bulutli  texnologiyalarning  rivojlanishining  avjiga  yet-
ishi 2006-yilda  Amazon Web Service (AWS)ing Amazon 
platfor-
maning 
ishga tushurilishi bilan bog‘liq. Kompaniya ma’lumotlarni 
qayta  ishlash  markazlarini  modernizatsiya  qilib,  ko‘plab  
kompyuter  infratuzilmalar  kabi  umumiy  hajmining  atigi  10%ni 
ishlatgan.     Amazon   bulutli  hisoblash  bozorini  ochishda  muhim 
rol  uynadi  va  shu  bilan  o‘z  resurslarini  optimallashtirib,    ilgari 
ishlatmay qolgan manbalardan foyda olishni o‘rgandi.       
2008-yilda 
Microsoft  Windows Azure va Google – Goog-
le App Engine  bulutli  platformalarni  taqdim  etgan. 2008-yildan 
boshlab bulutli hisoblash bozori yetakchi kompaniyalar ( Amazon, 
Microsoft,  Salesforce,  Google,  HP, Dell,  AT&T, RackSpace )  va 
muayyan  muammolarni  hal  qilish  uchun  bulutli  manbalarni 
taqdim etuvchi tashkilotlar (Engine Yard, gCloud3, OrangeScape) 
bilan to‘ldirilib, tez sur’atlar bilan rivojlana boshladi.      

---

61 
2009-yilda  Google Apps    ilovalari  ishga  tushirilishi   targ‘ib 
qilisdah  va  bulutli  hisoblashni  anglashda  navbatdagi  muhim 
qadam sifatida nishonlanadi.  
2009-2011-yillarda bulutli hisoblash kontseptsiyalarining  bir 
qancha  muhim  holatlari    shakllantirildi,  xususan,  tashkilotlarda 
foydalanish  uchun  mos  bo‘lgan  shaxsiy  bulutli  hisoblash  modeli 
ilgari  surildi, - Storage- as - a - Service ( SaaS ),  Process-as-a-Ser-
vice  ( PaaS ),  Information-as-a-service ( IaaS )  kabi  turli  xil  xiz-
mat modellari ajrala boshladi. 
So‘nggi paytlarda tadqiqotchilar va ilmiy muassasalar bulutli 
hisoblashga jiddiy qiziqish .