O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Talabning holati va rivojlanishiga ko‘ra marketingning turlari

Marketingning evolyutsion bosqichida qo‘llanish sohasi, hamda bozordagi talabning xarakteriga qarab marketing turlari va shakllari farqlanadi. Marketingning asosiy turlari quyidagilar hisoblanadi:

1. 
   Nodifferensial marketing.
   
2. 
   Differensial marketing.
   
3. 
   Mujassamlashgan yoki konsentratsiyalashgan marketing.
   
4. 
   Kommunikativ marketing.
   

Nodifferensial marketing – 1950 – yillarda rivojlanib, bozorni seg- mentlarga bo‘lishni nazarda tutmagan. Maksimum ishlab chiqarish va sotish asosiy tamoyil bo‘lgan va keyinchalik esa tovar-xaridor -sotish - reklamaga e’tibor qaratildi.
Differensial marketing – 1960 – yillarda shakllanib, unda bozorni segmentlarga bo‘lib o‘rganish, xaridorlar segmetini aniqlash, ularga mos tovar va xizmatlar ishlab chiqarishga katta e’tibor qaratildi.
Segmentlash g‘oyasining rivojlanishi konsentrlashgan, ya’ni mujassamlashgan marketing turini vujudga keltirdi. Uning mohiyati bozorning barcha segmentlari uchun emas, balki kam o‘rganilgan yangi yo‘nalishlarini aniqlash va shu segment uchun tovar yoki xizmat turini yaratish. Masalan, uyali aloqaning paydo bo‘lishi, mobil telefonlarning yaratilishi yangi innovatsion bozor segmentini yaratdi. Bu davrda giper raqobat va keskin diversifikatsiya yuzaga keldi. Mobil telefonlar assortimenti ko‘payib, yangi uyali kompaniyalar uyali aloqa bozorini shakllantirdi.
Kompleks marketing – Marketing – miks marketingning barcha elementlari — tovar, tovar bahosi, iste’molchi, sotuv reklamaning integrallashuvi asosida energetik samaraga erishishni taqozo qiladi.
Marketing faoliyati iste’molchilarning doimiy yangilanib boradigan talablarini qondiradigan raqobatbardosh takliflarni shakllantirish va firma daromadini ta’minlash maqsadida marketing funksiyalarini tashkil etuvchi va amalga oshiruvchi jarayon sifatida doimiy to‘ldirib boriladigan moliyaviy, moddiy, mehnat va axborot resurslarini talab qiladi.
Talabning xarakteriga qarab marketingning quyidagi tiplari, ya’ni shakllari mavjud:

• 
  Konversion marketing.
  
• 
  Rag‘batlantiruvchi marketing.
  
• 
  Rivojlanuvchi marketing.
  
• 
  Sinxromarketing.
  
• 
  Qo‘llab-quvvatlovchi marketing.
  
• 
  Demarketing.
  
• 
  Qarama - qarshilik ko‘rsatuvchi marketing.