O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.012.BMI. 2013 y. 

 

---

 

70 

hisoblanadi. Iste’mol uchun mevalar yetilganlik belgilaridan utib ketgan 

hisoblanadi. Ularning eti bushashgan (olmalarniki -  unsimon yoki qoraygan, 

noklarniki  -  unsimon yoki suyulgan, shaftoli, urik, olxuri, olcha, giloslarniki - 

suyulgan, pustlogi ochilsa, okib chikib ketadi va xokazo. Tobidan utib ketgan 

meva va sabzavotlarda yokimsiz xid, meva etida bushliklar paydo bo’ladi. Utib 

ketganlik odatda biologik yetilish, ya’ni urug’larning muayyan tarzda yetilishidan 

dalolat beradi. Ba’zan mevalar biologik jixatdan yetilgani xolda iste’mol qilish 

uchun yaroqli bo’lishi ham mumkin. Meva va sabzavotlarning yetilish darajasi 

xakida ularning tashki kurinishi (avvalo, rangi), ichki to’zilishi, ta’miga qarab baho 

beriladi. 

Standartlarga ko’ra yangi o’zilgan bodring, tarvo’z va kovunlar 

baklajonlarga ularning ichki to’zilishini, binobarin, mahsulotning yetilish 

darajasini tavsiflaydigan sifatlar ko’rsatkichi nazarda tutilgan. Bunday 

standartlarga ichki xolatini tekshirish uchun kesib kurishga ruxsat qilinadigan 

(zarur bo’lganida) mevalar sonining me’yori joriy etilgan. 

Standartlar meva-sabzavot mahsulotlarini bir o’lchamga keltirish, ya’ni 

o’lchamlari bo’yicha navlashga nisbatan muayyan talablarni nazarda tugadi. 

O’lchamiga ko’ra bir xil mahsulot yengil va tez kadoklanadi: uning tashilishi kam 

xarajat va sarflar bilan bog’dikdir. Bir xil o’lchamdagi meva va sabzavotlar 

birmuncha jalb etuvchi tovar kurinishiga ega bo’ladi. Mahsulotlarining o’lchamiga 

ko’ra yakin turkumlari ko’prok bir xildagi xususiyatlarga ega bo’ladiki, bu ularni 

saqlash va ko’zatib turishni yengillashtiradi. 

Sanoatda kat’iy ishlash uchun yetkazib beriladigan mahsulotlarga 

standartlarda texnologik xususiyatini tavsiflaydigan asosiy moddanning tarkibiga 

(o’zumda qand, kartoshkada kraxmal, pomidorda kuruk moddalar va xokazo) doir 

bazis ko’rsatkichi belgilanadi. 

Meva-sabzavot mahsulotlarining ko’p turlari tez bo’ziladigan bo’lganligi 

sababli standartlarda tayyorlov joylarida va o’zok mosafaga tashilganidan so’ng 

ayrim sifat kursatgichlariga turli talablar belgilangan. Agar tayyorlov joylarida 

Bajardi 

Rahbar 

Yusupov A 

Mustafaev R