ŞAHİN ƏHMƏdov
Yüklə 3,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.5.Çirkab suların neytrallaşdırılması
- 8.6.Çirkab suların tərkibinə nəzarət
195 elektrokimyəvi metodlardan, biokimyəvi təmizləmədən və s. istifadə edilir. Ən çox reagentlə təmizlənmə geniş yayılıb. Bu təmizlənmədə əsas kimyəvi proseslər, zəhərli məhsulların əmələ gəlməsilə suda həll olan qarışıqların oksidləşməsi və ya reduksiyası, bərk və maye fazaların ayrılması ilə həll olan qarışığın həll olmayana keçməsi və çirkab sulardakı sərbəst turşu və qələvi əsasların neytrallaşması prosesləridir. Çirkab suların reagentlə təmizlənməsinin əsas metodu onun NaCl, KCl, kalium permanqanatla, hidrogen piroksidlə, dəmirin duzları ilə və həm də xlorlaşdırma və ozonlaşdırma ilə təmizlənməsidir. Bu və ya digər reagentlə təmizlənmə çirkab sudakı çirklərin tərkibindən və qatılığından, çirkab suyun sərfindən, pH-ın qiymətindən və s. asılıdır. Hal hazırda şirkab suların ağır metallardan və onların duzlarından, məsələn, sianidlərdən təmizləmək üçün ozonlaşdırma prosesi aparılır. Sianizlərin ozonla oksidləşməsi metodu çox effektlidir. Bu zaman çirkab sulara heç bir əlavə çirklər daxil olmur və ozon, hidrogen kimi bərpa olur. Bundan əlavə heç bir zəhərli məhsullar əmələ gəlmir. Təmizlənmənin texnoloji sxemi çox sadədir. Iondeyişmə metodu sənayenin çox sahələrində tətbiq edilir. Çirkab suların təmizlənməsində əsasən altıvalentli xromdan istifadə edilir. Bu metodlar həm yüksək effektli təmizlənməni, həm də çirkab sulardan çıxarılan metalların və duzların təmizlənməyini təmin edir. Çirkab suların iondeyişmə ilə təmizlənməsində sintetik iondeyişmə qətranlarından istifadə edilir. Xrom qarışıqlarından çirkab suları təmizləmək üçün xromlaşma vannalarından istifadə edilir (şəkil 8.6). 196 Şək.8.6. Xrom vannalarında çirkab suların iondəyişməsi ilə təmizlənməsi sxemi Çirkab suları rezervuar (1) daxil olur. Oradan nasos (2) mexaniki qarışıqlardan təmizləmək üçün filtrə (3) verilir. Mexaniki qarışıqdan təmizlənmiş çirkab su ardıcıl yerləşmiş AB-17 və OH formalı iondəyişmə ---- doldurulmuş (4), anion filtrlərinə (5) daxil olur. Təmizlənmiş çirkab su təkrar xromlu vannaya (12) daxil olur. Köməkçi kation filtri (6) çirkab suları işə salma dövründə əlavə emal edir. Çən (7) kənar edilmiş xrom birləşmələri daxil olur. Çən (8) işlənmiş məhlul yığılır. Filtrlərin yuyulması üçün nəzərdə tutulmuş əsaslı (13) və turşulu (14) tutumlar. Dozator (9) ilə tutum (10)-dan neytrallaşma üçün lazımi olan miqdarda əhəng verilir və yuyulmuş məhlul çən (11)-də neytrallaşır. Elektoliz metodu çirkab suların altıvalentli xromdan təmizlənməsində istifadə edilir. Bu halda çirkab suların tərkibindəki mexaniki qarışıqların çökmə sürəti 0,0003 m/san və qatılığı 0,005 kq/m 3 çox olmamalıdır. Çirkab suların altıvalentli xrom birləşmələrindən təmizlənməsi bixromat və xrom ionlarının Fe 2+ və OH - ionların (pH≥%.3 olduqda) qarışıqlı təsiri zamanı yaranan Fe(OH) 2 dəmir hidrooksidin və anodun elektrolit həlli zamanı əmələ gəlir. Sənayedə çirkab suların xrom birləşmələrindən bioloji təmizlənməsi xüsusi qurğularda aparılır. Belə qurğularda orta qatılı BPK – 0,1 kq/m 3 olan şəhər kanalizasiyanın çirkab sularından istifadə edilir. Şəkil 12 metal örtükləri sexin xrom 197 birləşmələri əsaslı çirkab suların biokimyəvi təmizlənmə sxemi göstərilib. Şək. 8.7. Çirkab sularının biokimyəvi təmizləmə sxemi 0,0236 m 3 /s sərfli çirkab su çökdürücüdən (1) nasosla qarışdırıcıya (2) daxil olur. Eyni vaxtda 0,013 m 3 /s sərfli: tərkibində xromun qatılığı 0,085 kq/m 3 olan xrom tərkibli çirkab su və həmdə bakteriya tərkibli aktiv lil daxil olur. Burada xromların biokimyəvi bərpa prosesi zamanı xrom hidrooksidə çevrilir. Bərpa prosesi qatışığın sabit qarışması və lilin asılı vəziyyətini saxlamaqla gedir. Biobərpaedicidən çirkab su çökdürücüyə (4) daxil olur, xromdan təmizlənərək rezervuara (5) yığılır. Bu rezervuara xrom hidrogendli artıq aktivli lil və çökdürücüdən çirkab su çöküntüsü tökülür. Biobərpadicidə qatılığı 7 kq/m 3 saxlamaq üçün çökdürücüdən (4) çökmüş aktiv lil qarışdıcıya (2) daxil olur. Rezervuar (5)-dən çirkab su kanalizasiyaya verilir və oradan bioloji təmizləmə qurğularına verilir. Əvvəl birinci çökdürücülərdə xrom hidrooksidi çökür. 198 8.5.Çirkab suların neytrallaşdırılması Maşınqayırma sənayesində ilk növbədə çirkab suları H 2 SO 4 , HCl, HNO 3 , H 3 PO 4 və başqa turşularda NaOH və KOH əsaslarında metal duzlarından neytralaşdırılır. Nəticədə suda olan hidrogen ionları H + və hidroksil qrupu OH birləşərək su molekulu əmələ gətirir. Çirkab suyun tərkibində əsas reagentin 1m 3 turşunu (əsasən) neytraldırmasına sərf edilən miqdar aşağıdakı kimi hesablanır. m= cm 1 /m 2 burada c – çirkab suyun tərkibində olan turşunun (əsasın) və ya metal duzlarının qatılığı, kq/m 3 , m 1 – turşulu (əsaslı) reagentinin mol-kütləsidir, m 2 – turşu (əsas) və çirkab suların tərkibində olan metal duzların mol-kütləsi. Turşu, metal duzları və əsasın molekulyar kütləsi onlara daxil olan elementlərin molekulyar kütləsinin cəminə əsasən hesablanır. Neytrallaşmada reagent kimi hər hansı əsas və onların duzu götürülür (NaOH, KOH, dolomit, mərmər, maqnezit, soda və s.). Ən ucuz reagent və tapılan reagent Ca(OH) 2 . Əsas və onların duzları tərkibli çirkab sularını neytrallaşdırmaq üçün əsasən texniki kükürd turşusundan istifadə edilir. 8.6.Çirkab suların tərkibinə nəzarət Texnoloji proseslərin növündən və rejimindən asılı olaraq sənaye müəssisələrində çirkab suların tərkibi cüzi dəyişə bilər. Ona görə texnoloji sxemi tərtib etməmişdən əvvəl, axınlarına nəzarət olunacaq texnoloji prosessləri diqqətlə öyrənmək lazımdır. Əgər çirkab suyun (tərkibi və sərfi) texnoloji sənayedə iş müddətində cüzi dəyişirsə, onda çirkab suya nəzarəti bərabər vaxt ərzində götürülən nümünələrin orta Yüklə 3,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|