ŞƏ r q -q o r b

olduğunu  söylodim,  ikimi/.  do  cvdon  borabor  çıxdıq.  Tc/.  Gcldcr 
küçosino  çaldım.  Moni  qonaq  olağına  apardılar.  Qrafinya  burada 
uşaqları  ilo oynayırdı.  Monim goldiyimi cşildikdo, cold ycrindon sıç- 
radı, monim qabağıma goldi vo hcç bir sö/. dcmodon, buxannın yanın- 
dakı boş krcslonu olilo mono göstororok, ycno oyloşdi. Üzü nüfuz cdil- 
moyon  bir maska allında gizlonmişdi.  Bu maska sayosindo aristokrat 
qadınlar öz chtiraslarını  gözolco  gizlodo  bilirlor.  Onun  üzü  dord  vo 
müsibotdon solmuş idi; yalnı/. üzünün vaxtilo onu başqalanndan forq- 
londiron  qoşong  xotlori  ycno do  qalmış  vo gözolliyini  xatırladırdı.
-  Çox  mühüm  bir mosolo  üçün  qrafia görüşo bilsoydim...
Sözümü  kosorok:
-  Hlo olsaydı, si/.in boxtiniz monimkino nisboton daha çox gotir- 
miş olardı, -  dcyo cavab vcrdi. -  Conab dö Rcsto hcç bir kosi görmok 
istomir, o doktorun bclo yanında qalmasına dözmür.  Hcç kosin qay- 
ğısını,  monim  bclo yardımımı  qobul  ctmir.  Xostolorin qoribo  fanta- 
ziyaları  olur.  Onlar uşaq  kimi  no  isıodiklorini  ö/.lori  bclo  bilmirlor.
-  Bolko, -  dcdim, -  onlar istodiklorini uşaq kimi çox yaxşı bilirlor.
Qrafinya qızardı.  Bu sö/.ü Qobscksayağı söylodiyim üçün pcşman
oldum.
Söhboti  doyişmok  üçün ycno  sözo  başlayaraq:
-  I.akin, -  dcdim, -  ola bilmoz ki, dö Rcsto otaqda homişo yalmz 
qalsın.
-   Böyük  oğlu  yanındadır, -  dcyo  cavab  vcrdi.
Mon qrafinyaya no qodor diqqotlo baxdımsa, o bu dofo qızarmadı. 
Mono clo goldi  ki, o,  möhkom  niyyotlo ö/. sirrini m ondon gizlomok 
arzusundadır.
Qrafinya,  siz  başa düşm olisiniz  ki,  mon  buraya  boş  bir maraq 
üçün  golmomişom.  Monim  ziyarotim  olduqca  mühüm  maraqlarla 
olaqodardır...
Yanlış  bir  yola  düşdüyüm ü  hiss  cdorok,  dodağım ı  dişlodim . 
Doğrudan  da,  qrafinya  o  saat  monim  bu  başısoyuqluğum dan  isti- 
fado  ctdi:
-   Monim maraqlarım orimin  m araqlarından ayrı dcyildir, -  dcyo 
cavab  vcrdi.  -  Siz mono  də  müraciot cdo  bilorsiniz.
Mon  qoti  bir surotdo  ctiraz cdorək:
-  M onim buraya golmoyimo sobob olan  iş,  yalnız qrafa aiddir, -  
dcdim.
80
— Mon  tapşıraram, görüşmok  istodiyinizi  ona  söylosinlor.
Bu  cümloni  söylorkon  onun  göstordiyi  ııozakot  moni  qotiyyon 
aldada  bilmo/.di;  onun  hcç  bir  zaman  moni  orino  yaxın  qoymaya- 
cağını  anladım.  Bir müddot qrafınyanı  scyr cdorok  mosoloyo doxli 
olmayan  söhbotlor ctdim.  Lakin  o,  ö/.ü  üçün  müoyyon  bir  horokot 
planı  toyin  ctmiş  olan  bütün  qadııılar  kimi,  bu  gözol  cinsin 
tobiotindo  xoyanotin  son  dorocosi  olan  bu  lıalı  mükommol  surotdo 
pordoloyo  bilirdi.  Cosarot  cdirom,  ancaq  mon  oııdan  hor  bir  şcy, 
cinayot  bclo  gözloyo  bilordim.  Horokotlorindo,  baxışlarında, 
odalarında,  hotta  sosiniıı  alıongindo  bclo  onun  golocokdoki 
moqsodi  hiss olunurdu.  Mon  onu  tork  cdorok, çıxdım...
İndi  mon  sizo  bu  sorgüzoşli  tamamlayan  lıadisolori  söylomok 
istoyirom.  Bunların  tofsilatı,  Qobsckin  vo  moninı  ovvolcodon  lııss 
ctdiyimiz  kimi  olmuş  idi.  Qraf  dö  Rcsto  sanki  ö/.  sorvotini  tolof 
ctmok  moqsodilo  guya  noşo  vo  kcfo  qaptldığı  gündoıı,  orlo  arvad 
arasında sirri  molum  olmayan  sohnolor olmuşdu.  Bu  sohnolor qrafın 
öz  arvadı  haqqında  bu  vaxta  qodor  olan  monfi  fikrini  daha  da 
dorinloşdirm işdi.  Q ra f  xostolonorok  yatmağa  mocbur  olduğu 
gündon, onun qrafinyaya vo qrafinyanın  iki  son  uşağına qarşı  nifroti 
aydın olmuşdu; onlara otağına girmoyi  qadağan  ctmişdi;  lakin  onlar 
itaotsizlik  göstordikdo  xostonin  vo/.iyyoti  o  qodor  ağırlaşırdı  ki, 
doktor  qrafinyaya,  orinin  omrini  pozmaması  üçün  yalvarmağa 
m ocbur olmuşdu.  Madam dö  Rcsto mülklorin,  lıotta  içindo yaşadığı 
cvin  bclo  yavaş-yavaş  Qobsckin  olino  kcçdiyini  görürdü.  Qobsck 
onun  nozorindo  fantastik  bir  vampir  mücossomosi  idi.  Qrafinya, 
olbotto,  orinin  niyyotini  duymuş  idi.  Borclu  olduğu  adamlar 
torofindon  şiddotlo  toqib olunan  conab dö Trayl  İngiltorodo  soyahot 
cdirdi. Qobsckin tosiri altında qrafın qrafınya olcyhino göstordiyi sirli 
chtiyatkarlığın  monasını  yalnız  o  xobor  vcro  bilordi.  Qanunlanmı/. 
üzro  mülk  satışınm  kağızını  möhkomlotmok  üçüıı  qrafinyanın  da 
imzası  lazım  golirdi.  Dcyirlor ki,  qrafinya  uzun  müddot  sonodi  imza 
ctmokdon  çokinmişdi,  bununla  bclo,  qraf arzusuna  nail  ola  bilmişdi. 
Qrafinya  orinin  öz  mülkünü  pula  kcçirdiyini  vo  omlakı  tocossüm 
ctdiron  kiçik  pul  yığınının  notariusunun  dolabında,  yaxud  bankda 
saxlandığım  zonn  cdirdi.  Onun  mülahizosino  göro.  dö  Rcstoda 
mütloq  bir  sonod  olmalı  idi  ki,  böyük  oğlu  buna  osason  onun  üçün 
toyin cdilmiş mülko olan haqqım asanca borpa cdo bilordi.  Buna göro
81

---

qral'ınya  orinin  olağını  ciddi  bir  nozarol  altmda  saxlamağa  qorar 
vcrmişdi.  O,  qadtn  casusluğuna  tabc  cdilmiş  öz  cvindo  tam  bir 
hakimiyyol  sürürdü.  Bütün  gününü  orinin  otağınm  yanmdakı 
salonda  kcçirordi,  buradan  orinin  hor  bir  sözünü  cşitmok,  hor  bir 
horokotini  duymaq  mümkün  idi.  Cıcco  yatmaq  üçün  ycno  lıomin 
otaqda  onun  üçün  ycr  salardtlar.  Gcconin  çox  vaxtı  oyaq  olardı. 
Doktor büsbütün qrafinyanm torofindo idi.  Bclo bir fodakarhq insanda 
hcyrot oyada bilordi. O, xain tobiotloro moxsus olan bir hiylogorliklo, 
dö  Rcstonun  ona  qarşt  boslodiyi  nifroti  başqa  cür  yozur  vo  özünü 
mükommol  bir surotdo moyusluğa vururdu.  İşi o dorocoyo gotirmişdi 
ki,  arttq  ondan  bohs  ctmoyo  başlamışdılar.  Bozi  riyakarlar onun  öz 
günahlannı  artıq  yuduğunu  bclo  iddia  cdirdilor.  Lakin  qarfinyanı, 
lazımi  todbir görmozso, qraf öldükdon sonra düşocoyi  yoxsulluq  fikri 
hor zaman  toqib  cdirdi.  Bu  surotlo,  orinin  inlodiyi  otağa,  ölüm  yata- 
ğma buraxılmayan bu qadın, qrafin olrafında tilsimli bir dairo cızmış 
idi.  O qrafdan lıom uzaq, hom do yaxın idi; hcç bir hüququ yox  idi vo 
cyni zamanda hor bir şcyin hakimi  idi; vofalı  bir zövco rolunu oynayır 
vo cyni zamanda, spiral şoklindo dcşmiş olduğu torpağa girorok, sopo- 
lonon hor bir qum donosinin sosino qulaq asa-asa, öz mohkum cdilmiş 
şikannın  gomiron  bir  hoşorat  kimi,  ölüm  vo  pulu  güdürdü.  On  ciddi 
bir müddoi bclo qrafınyada dorin bir ana hissi olduğunu ctirafctm oyo 
mocburdu.  Dcyirlor  ki,  atasının  ölümü  onun  üçün  bir  dors  olmuşdu. 
Uşaqlanm  dorindon scvdiyindon, sürdüyü sofahot hoyatını onlardan 
gizlodirdi;  uşaqlann yaşlannın  az olması  da bunu  asanlaşdırırdı;  qra- 
finya  iso  özünü  onlara  scvdiro  bilmişdi;  o  uşaqlarına  on  gözol,  on 
parlaq bir tohsil vcrmişdi.  lilıraf ctmoliyom ki. mon özümü bu qadına 
qarşı hcyrol vo morhomot hissindon xilas cdo bilmomişdim, holo bir 
az bundan o w o l Qobsck bclo monim bu hissimo istchza ilo gülürdü. 
Maksimin  bütün  alçaqlığını  anlamış  qrafinya,  qanlı  göz  yaşlan  ilo 
kcçmiş  xotalannın  günahtm  yuyurdu.  Mon  buna  inanıram.  Ərinin 
mülkünü olo  kcçirmok  üçün gördüyü todbirlər no qodor iyronc olsa 
da, onu  buna  m ocbur cdon mogor ana mohobboti  vo uşaqları  qarşı- 
sında  öz  günahlannm  ovozini  çıxarmaq  arzusu  dcyildimi?  Bundan 
başqa,  bolko  do,  o,  chtiras  fırtınası  kcçirmiş  bir  çox  qadınlar  kimi, 
ycno ismotli  olmaq chtiyacım  hiss cdirdi.  Bolko do o, yalrnz sohvlor 
üzorindo yctişdirilmiş kodorli mohsulu topladıqdan sonra ismotin qiy- 
motini  anlamışdı.  Ilo r  dofo  Bmst  atasınm  otağından  çıxdtqda.
82
qrafınya  inkvizitorcasına  onu  istintaqa  çokir,  qrafın  no  danışdığınt, 
no  ctdiyini  soruşurdu.  Uşaq  anasımn  bu  arzularını  atasına  qarşı  bir 
mchribançılıq  zonn  cdorok  onun  bütün  suallarma  cavab  vcrirdi. 
Monim  ziyarotim  qrafinyam  qorxuya  salmışdı;  o  bu  noticoyo 
golmişdi  ki,  mon  — qrafın  intiqam  alotiyom.  Buna  göro  moni  can 
üsto  olan  qrafin  yanına  buraxmamağı  qot  clmişdi.  Moşum  bir 
qoblolvüqu  hissi  ilo,  no  olursa  olsun,  mon  qrafla  danışmaq 
istoyirdim,  çünki  gcri  qaytarmaq  qobzlorinin  talcyino  hcç  do  omin 
dcyildim.  Bu  qobizlor  qrafınyanm  olino  kcçorso,  o  bunların 
monasmı  anlayar  vo  onunla  Qobsck  arasında  ağır  bir  çokişıııo 
başlaya  bilərdi.  Mon  solomçinin  xasiyyotini  yaxşıca  öyronmişdim, 
odur ki, onun hcç bir zaman mülkü qrafinyaya vcrmoyocoyini  yaxşı 
bilirdim;  yalmz  monim  icra  ctmoyo  haqqım  olduğu  bu  sonodlorin 
motnindo  iso  mohkomo  çəkişmolori  üçün  bir  çox  osaslar  var  idi. 
Mon  bütün  bu  müsibotlorin  önünü  almaq  moqsodilo,  ikinci  dofo 
qrafinyanın  yanına gctdim.
Dervil  xüsusi  bir ctimad  ilo  vikonlcssaya müraciot cdorok:
-  
Bozi monovi mosololor var ki, yüksok comiyyot mühitindo ado- 
ton onlara biz kafi dorocodo ohomiyyot vcrmirik, -  dcdi. -  Tobiot cti- 
barilo müşahidoçi adam olduğumdan, moşğul olduğum  mülk davala- 
nm  qcyri-ixtiyari bir surotdo tohlil cdirdim. Bu cür davalarda iso chti- 
raslann  oyunu daha parlaq  bir şokil  alır.  Odur ki,  hor dofo  iki  düş- 
mən  torofin  qarşılıqlı  olaraq  bir-birinin  niyyotlorini  vo  fikirlorini 
anladtqlan  zaman,  mon  buna  ycnidon  tooccüb  cdirdim.  Bozon  bir- 
birinin  qolbini  oxuyan  iki  moşuq  kimi,  iki  düşmondo  do  cyni  fikir 
aydınlığı, cyni monovi bir bosirot qüvvosi özünü büruzo vcrir.  Odur 
ki, biz, yəni qrafinya ilo mon, üz-üzo goldikdo, onun mono qarşı olan 
odavotinin sobobini, o öz hisslorini on füsunkar bir nozakot vo dost- 
luq  pordosi  altında gizlotmosino baxmayaraq, dorhal  anladım.  Mon 
ona  vokil  cdilmiş  bir adam  sifotilo  calanmış  idım,  qadın  iso  qarşı- 
sında qızarmağa m ocbur olduğu bir adama nifrot ctmoyo bilmoz.  O, 
orinin moni  vəkil  ctso do,  holo  bülün sorvoti  mono toslim  ctmomiş 
olduğunu hiss cdirdi.  Söhbotimiz (mon  bunu dinlomokdon  siz.i  xilas 
cdirom) iştirak ctdiyim on qorxulu vuruşmalardan biri kimi xatirimdo 
qalmışdır.  Tobiot  ctibarilo,  müqavimot  göstorilo  bilmoyocok  bir 
cazibodarlığa malik olan qrafinya gah güzoşto gcdir, gah yola golmok 
istomir,  gah  novazişkar,  gah  da  somimi  olurdu.  Moni  özüno  toslim
83

---