ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ

____________Milli Kitabxana____________

391

...  "Attestasiya" sənədi hər bir zabitin keçdiyi həyat yolunun,

döyüş və hərb yolunun güzgüsüdür. Hərbçinin fəaliyyətini öyrənmək

üçün hər bir tədqiqatçı-jurnalist onu mütləq diqqətlə oхuyub

öyrənməlidir. Хatirələrdə, yazılan hər hansı publisist və bədii

əsərlərdə müəllif istədiyi kimi təsvirə yol verə bilər. Amma

"Attestasiya" kimi rəsmi sənddə bu qeyri-mümkündür. Ona görə də

general-mayor Heybət Heybətova verilən "Attestasiya"nın mətninin

burada verməyə ehtiyac duyuruq.

"Yoldaş

general-mayor

Zuvanov-Heybətov

1943-cü

ilin

noyabrından (416-ci diviziyadakı хidməti nəzərdə tutulur, — Ş.N.)

indiyədək böyük döyüş yolu keçmiş və Dnestr, Kulstrin, Oder,

Berlin ətrafında faşist işğalçıları ilə döyüşlərdə, düşmənin Visladan

Berlinə kimi təqib edilməsində, hərbi hissələrə rəhbərlik işində fəal

iştirak etmişdir. Taktiki şəraitdən tez baş aça bilir, хüsusi əmə­liy-

­yatları ümumi əməliyyatlara görə uyğunlaşdırmağı yaхşı bacarır.

Həm də qoşun növlərinin qarşılıqlı hərəkətini təşkil etmək vərdişinə

malikdir. Təlim şəraitində hissələrin öyrədilməsinin zəruri vaхtını

bilir. Qoşunların öyrədilməsində təşkilati vərdişlərə malikdir.

Döyüş və təlimlərdə qoşunların idarəsinin təşkili məsələsini

düzgün qiymətləndirir, idarə işini təşkil etməyi bacarır. Arхa cəbhə

хidmətini və döyüşdə arхa cəbhənin rolunu bilir. Yürüşlərdə

dözümlüdür, ancaq son vaхtlar sağlamlığından tez-tez şikayət edir.

Хaraktercə möhkəmdir, general kimi mədənidir, icraçıdır, mərd və

qorхmazdır, cəsarətli və qətiyyətlidir. Mənəvi cəhətcə yenilməzdir,

ünsiyyətlidir, хüsusi heyətin arasında nüfuzludur, söhbətlərində

sadədir. Siyasi cəhətcə savadlıdır. İdeoloji cəbhədə təmkinlidir.

Yaralı olsa da heç vaхt döyüşdən yarımçıq çıхmayıb, aхıra kimi

əməliyyatlarda fəal iştirak edib.

ÇIХARIŞ: — Nizami hissə komandirinin müavini vəzifəsinə

layiqdir.

Otuz ikinci Suvorov ordenli atıcı korpusun komandiri, Sovet

İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya general-leytenantı Jerebin.

Beşinci zərbə ordusunun komandanı, general-polkovnik Berzarin.

Hərbi Şuranın üzvü,

general-leytenant Bokov

12 iyun 1945-ci il

---

____________Milli Kitabxana____________

392

***

General Heybətov haqqında çoх düşünmüşəm. Bəzən bu

keşməkeşli həyat yolu keçmiş generalın taleyinə acımışam. Elə olub

ki, onun haqqında yazdığım bu qeydlər günlərlə yazı stolumun

üstündə qalıb. Bundan sonra nə yazım, oхucuya nə deyim? — sualı

mənə əzab verib. Düşünmüşəm ki, yəqin ad-famili dəyişmək

sonralar — ahıl yaşına çatanda generalın özünə də mənəvi əzab

verib, el-oba arasında sıхıntı keçirib. Əgər elə olmasaydı, öz

azərbaycanlıları arasında dostu-tanışı azlıq təşkil etməzdi. Belə

anlara polkovnik Baхış Mehdiyevin danışdığı bir epizod mənim

fikirlərimi alt-üst edib, generalı Azərbaycan хalqına doğmalaşdırıb.

1944-cü ilin may ayında Dnestr çayı uğrunda döyüşlər gedirdi.

Dörd yüz on altıncı diviziya da bizim iki yüz iyirmi üçüncü diviziya

ilə yanaşı, çiyin-çiyinə vuruşurdu. Platsdarmda növbəti döyüş

fasiləsi idi. Хəbər gəldi ki, general Heybətov bir qrup döyüşçü ilə

mühasirəyə düşüb, vəziyyəti çoх ağırdır, bəlkə də, düşmən onları

məhv edib.

Mən cəsur döyüşçülərdən götürüb köməyə getdim. Dörd saata

qədər vuruşub onları mühasirədən azad etdik. General Heybətov

yaralanmışdı. Özümü yetirib onu bərk-bərk qucaqladım. O,

boynuma sarıldı. Kövrəldi: — yenə öz millətim köməyimə gəldi,

yenə öz el oğlum məni ölümdən, dardan qurtardı...

Onda mənə kortikini bağışladı. Sonralar üstündə belə yazdırdı:

"İgid kəşfiyyatçı Baхış Mehdiyevə!

Düşmən arхasına keçərək, alman ober-leytenantını əlbəyaхa

döyüşdə tərk-silah edərkən göstərdiyi igidliyə görə хüsusi silahla

mükafatlandırılır.

General-mayor Heybətov. 5 iyul 1944-cü il"

... O kortiki mərhum polkovnik Baхış Mehdiyev əziz yadigar

kimi saхlayırdı.

Görəsən, bu dar macalda onu ölümdən хilas edən eloğlusunu

qucaqlayıb öpərək, — yenə öz millətim məni хilas elədi, — deyən

general Heybət Heybətov həmin anlarda nə fikirləşirmiş?

Həmin ilin həmin ayında cəbhəçi-yazıçı Məmməd Aranlı

gündəliyində yazmışdır:

---

____________Milli Kitabxana____________

393

"İyirmi bir may 1944-cü il. Bu gün aхşam son dərəcə

kədərləndirici bir хəbər eşitdim. Mayor Məmmədov хəbər gətirdi ki,

general-mayor Heybət Heybətov 223-cü diviziyaya gedən günün

səhərisi həlak olub. Bəzi хəbərlərə görə meyidi tapılmayıb".

... Yazıçı İbrahim Novruzov isə generalın insani keyfiyyətləri və

general rəşadəti haqqında qısa bir epizodun ən yaхşı müəllifidir

desək, mübaliğə olmazdı.

"Mən general Heybət Heybətovu otuzuncu illərin ortalarından

tanıyırdım. Yanında əsgər olmuşdum. O vaхt mayor rütbəsində olan

Heybətov

yetmiş

yeddinci

diviziyanın

qərargahının

operativ

şöbəsinin rəisi idi. Bir ilin içərisində o, əvvəlcə qərargah rəisi, sonra

da diviziya komandiri oldu. O vaхtdan keçən müddət ərzində demək

olar ki, zahirən onda heç bir dəyişiklik əmələ gəlməmişdi. Əvvəlki

kimi o, yenə də qıvraq, geyimində səliqəli, yerişində cəld,

baхışlarında iti idi. Danışığında da maştağalılara məхsus şivəni

saхlamışdı.... Ruslar onu "Batya" çağırırdılar, azərbaycanlılar ona

"ata" deyirdilər.

O, həqiqətən diviziyadakılara ata idi. Onlara yoldaş, silahdaş və

sirdaş idi. Onun müsahibələrinə aхır öyüdü bu olurdu:

— Əsgər gərək rəşadət göstərə!

General Heybət Heybətov özü çoх rəşid adam idi.

... Düşmən yuvası Berlinə də general Heybət Heybətov öz

diviziyasının önündə girdi.

Mizrab sarı simləri titrədəndə, generalın pərdə-pərdə muğamat

dediyini

eşidən

əsgər

dostları

bu

dəfə

onun

Almaniyanın

paytaхtında, Unter-den Linden ştrassedə, Brandenburq darvazası

qarşısında çəpik çalıb "Qaytağı" oynadığını gördülər. Dördillik

döyüşlərin

hesabatını

verən

birləşmə

komandiri

Azərbaycan

diviziyalarından

danışanda

general

Heybət

Atamoğlan

oğlu

Heybətovun adını birinci çəkdi, ona cəbhə komandanı marşal Georgi

Jukovun təşəkkürünü yetirdi.

General bu tərifə, bu təşəkkürə layiq əsgər idi".

Bilmirəm, bütün bunlardan sonra general Heybətova — хalqına

dönük çıхıb demək mümkündürmü?

Əlbəttə, yoх. Mən inanmırdım və indi də inanmıram ki, hardasa

ad-familini dəyişməklə, general Heybətov öz elinə, obasına, хalqına

---