ŞİRİn bünyadova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
345 lara təlim və tərbiyə aşılanması ailə məişətində mühüm şərt kimi qabarıq şəkildə özünü göstərir. Araşdırma məqsədinə uyğun olaraq elmi tələbatdan doğan bir məsələ kimi varisliyi təsdiq etmək baxımından orta əsrlərin mahiy- yətinə nüfuz etmək, o dövrlərdən bu günə gəlib çatan adət və ənənə- lərin köklərini araşdırmaq və mənalandırmaq, olduğu kimi təqdim etmək əsərin əsas amalı olmuşdur. Hər bir cəmiyyətin özəyi olan ailələr birgəyaşayış qaydaları ilə bir-birilə bağlı münasibətlər sistemi yaradır. Mədəni-tarixi inkişafın olması həyatın başqa sahələrində olduğu kimi, ailə-nikah münasibətlərinin də dəyişməsinə müəyyən təsir göstərmişdir. Bu münasibətlər xüsusən qadınla kişi arasındakı əlaqələrə sirayət etmişdir. Lakin dəyişikliyə uğramayan qaydalar da hökm sürür ki, bu da özünü elçilik, toy mərasimlərinin davam etməsində göstərir. Yaranmaqda olan yeni ailə münasibətlərində mənəvi, mədəni, psixoloji və digər xüsusiyyətlərin ön plana çıxması özünü büruzə verir. Bu xüsusiyyətlərin birgə varlığı zəminində müasir dövrdə uyğunlaşma prosesi gedir. Xüsusən belə ənənə formalaşmağa başlamışdır ki, valideynlər övladlarının maraqlarına bütünlüklə tabe olmaqdan imtina edirlər. Deyilənlərə onu əlavə edə bilərik ki, sosial şəraitin dəyişməsi ilə bərabər ailə daxili qarşılıqlı münasibətlərdə də müəyyən dəyişikliklər aydın sezilir. Orta əsrlər cəmiyyətinə xarakterik olan teoloji dünyagörüşü za- manın təfəkkür tərzinin aynasıdır. Bir olan Allahın insanlar tərəfin- dən fövqəl varlıq kimi qəbul edilməsi ümumiyyətlə, cəmiyyət tərə- findən qanuniləşdirilmiş ümdə məsələ kimi təzahür edir. Hər şeyin onun iradəsilə baş verdiyinə inam hökmranlıq edir. Bu onu deməyə əsas verir ki, cəmiyyət tarixinin inkişaf mərhələləri insanların fəa- liyyət dairəsi ilə əlaqədar olaraq münasib dünyagörüşünü formalaş- dırmışdır, düşüncə tərzini reallaşdırmışdı. Mənəvi mədəniyyət ele- mentləri istər-istəməz inkişaf edərək dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Antik dövrün təfəkküründən orta əsr təfəkkürü nəzərə çarpılacaq dərəcədə fərqlənmiş bu da ailə münasibətlərinə müyyən təsirini göstərmişdir. 346 Qədim dövrlərdən fərqli olaraq orta əsrlərdə irəliləyiş və inki- şafdan asılı olaraq köklü dəyişikliklər baş verir. Bu təkamül istehsal prosesinin inkişaf səviyyəsindən xeyli dərəcədə asılıdır. İnsanlar bitib tükənməyən tələbatlarının ödənilməsi yolunda daim axtarış- larda təkmilləşirlər. Bu da öz növbəsində təfəkkür tərzinə təsir gös- tərir. Zaman fərqini ortaya çıxarmaq, cəmiyyətin məzmununu açıq- lamaq əsas qayəmizdir. Məsələnin qoyuluşu, ədalətli elmi fikrin təminatı əlimizdə olan faktlardan çıxış edərək bəşər tarixində digər xalqlar arasında azərbaycanlıların yerini müəyyən etmək baxımın- dan təqdim olunan monoqrafiya mühüm yer tutur. Əsərin yazılmasında məqsədimiz xalqımızın ailə münasibətlə- rinə və onun məişətinə xarakterik olan ənənəvi xüsusiyyətlərlə bağlı məsələlərin oxuculara çatdırılmasıdır. Olub keçənlərə bir aydın nəzər salmaq, orta əsrlər dövrünə işıq tutmaq, bir sıra adət və ənənələri üzə çıxarmaq, tarixi keçmişimizdən boylanan və bu gün də icra olunan ayin və mərasimlərin qədimliyini dilə gətirmək əsas vəzifəmizdir. Keçmişdən bu günə keçidin əlaqəsini təhlil edərkən, mütərəqqi əhəmiyyət kəsb edən ənənələrdən faydalanmaq və yurda sevgi, vətənə məhəbbət aşılamaq əsərin ümdə qayəsidir. 347 XÜLASƏ Orta əsrlər Azərbaycan ailəsi və ona dair müxtəlif məsələlərin tarixi-etnoqrafik baxımdan araşdırılması mühüm əhəmiyyətə ma- likdir. Belə ki, ailə həmişə hər bir cəmiyyətin həyatında çox mühüm rol oynamış və onun ən kiçik, lakin ən fundamental vahidlərindən, eləcə də vacib ictimai dəyərlərindən biri hesab olunmuşdur. Monoqrafiyada orta əsrlər Azərbaycan ailəsi və ailə münasibət- ləri çoxsaylı tarixi məxəzlər əsasında araşdırılmış, eyni zamanda onun inkişaf xüsusiyyətləri və xarakterik cəhətləri ilə bağlı geniş el- mi təhlillər aparılmışdır. Monoqrafiyanın üstün cəhətlərindən biri bu əsərin orta əsr Azərbaycan ailəsi və onunla bağlı məsələlərin hər- tərəfli araşdırılması ilə bağlıdır. Qeyd edək ki, bu məsələnin tədqiqi ilə bağlı indiyədək müəyyən boşluqlar olmuş və aparılan araşdır- malar, əsasən XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərini əhatə edir. Əsərin əsas məqsədi ailənin orta əsrlərdəki yeri və vəziyyətini araşdırmaqdan ibarətdir. Belə ki, qədimdə baş verənləri bu günü- müzlə müqayisəli şəkildə təhlil edərkən bir sıra məsələlər lazımınca dəyərləndirildikdə, onların bəzilərinin keçmişdən bizə miras qaldı- ğını və nələrin isə tarix səhnəsindən silinib getdiyini daha yaxşı müəyyənləşdirə bilirik. Bu baxımdan da tariximizin bir parçası olan orta əsrlər dövrü ailəsinin araşdırılması elmi cəhətdən olduqca zəruridir. Orta əsrlərdə ailələrin tərkibi üzvlərinin sayından asılı olaraq müxtəlif olurdu. Böyük ailələrdə patriarxal adət və ənənələr hökm sürürdü. Ailənin qurulmasında bir sıra mərasimlər icra olunurdu. Qızbəyənmə, elçilik və nişanlanma adətləri toy mərasiminə qədər icra olunan ilkin mərhələni təşkil edir. Bu işdə əsas rol anaya və ba- cıya (bəzi hallarda isə yaxın qohumlara) məxsus idi. İkincisi isə, oğ- lanlar özləri görüb bəyəndikləri qızlara elçi göndərilməsini arzu edirdilər. Nəhayət, yaxın dostlar və ya qohum ailələr xalq arasında mövcud olan göbəkkəsmə (beşikkərtmə) adəti ilə körpə yaşlı uşaq- larını erkən vaxtlardan etibarən deyikli elan edirdilər və məlum ol- duğu kimi, burada əsas seçim valideynlərdən asılı olurdu. İndiyədək Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|