«statistika» fanidan mustaqil ish

Shahar do‘konlaridagi chakana savdo hajmining umumiy tendensiyasini aniqlash uchun analitik tekislanish

yillar	Tovar oborot xajmi,taqqoslama baxolarda,(mln,so’m)	t		t*y
2007	458	-7	49	-3206	469,600
2008	463	-6	36	-2778	481,829
2009	467	-5	25	-2335	494,057
2010	503	-4	16	-2012	506,286
2011	554	-3	9	-1662	518,514
2012	568	-2	4	-1136	530,743
2013	520	-1	1	-520	542,971
2014	569	0	0	0	555,200
2015	536	1	1	536	567,429
2016	645	2	4	1290	579,657
2017	610	3	9	1830	591,886
2018	603	4	16	2412	604,114
2019	605	5	25	3025	616,343
2020	609	6	36	3654	628,571
2021	618	7	49	4326	640,800
jami:	8328	0	280	3424	8328

6. Aniqlangan tendensiya kelajakda ham saqlanib qoladi, deya faraz qilib ishlab chiqarilayotgan tovarlarning keyingi 5 yildagi qiymatini hisoblang. Xulosalar qiling.
2007-yil va 2021-yildagi Shahar do‘konlaridagi chakana savdo hajmi va aniqlangan tendensiyasi bo’yicha keying 5 yillik pragnoz.
Shahar do‘konlaridagi chakana savdo hajmi 5 yillik pragnoz

2022	8	653,029
2023	9	665,257
2024	10	677,486
2025	11	689,714
2026	12	701,943

Xulosa: 2022-yilga kelib, Shahar do‘konlaridagi chakana savdo hajmi 653.029 (mln,so’m) ga yetadi 2026-yilga kelib bu ko’rsatkich 701.943 (mln,so’m) ni tashkil qiladi.

3-masala.
Oziq-ovqat konsentratlarini ishlab chiqaruvchi syexda ishlab chiqarilgan mahsulotlar va ishlab chiqarishning mehnat xarajatlari to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar mavjud:

Maxsulot turi	Ishlab chiqarilgan maxsulot,(tonna)		1 tonna maxsulot ishlab chiqarishning mexnat sig’imkorligi, (kishi/soat)
	Bazis	Xisobot	Bazis	Xisobot
A	15	21	30	27
B	10	12	50	45

Jadval ma’lumotlari asosida:

1. Har bir mahsulot bo‘yicha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va mehnat sig‘imkorligining o‘zgarishini (%da) hisoblang. Qo‘llanilgan indeks turini ko‘rsating.
2. Ishlab chiqarish bo‘yicha mehnat xarajatlarining bazis davriga nisbatan umumiy o‘zgarishini (% va kishi/soatlarda) hisoblang. Shuningdek, mehnat xarajatlarining qancha qismi a) ishlab chiqarishning mehnat sig‘imkorligi va b) ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorining o‘zgarishi hisobiga hisobiga ro‘y berganligini aniqlang. Hisoblangan indekslar, mutlaq ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi bog‘liqlik va qo‘llanilgan indeks turini ko‘rsating. Xulosalar qiling.
3. Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va mahsulot ishlab chiqarish mehnat sig‘imkorligining o‘zgarishini o‘rtacha va individual indekslar yordamida hisoblang. Qo‘llanilgan indeks turini ko‘rsating. Hisoblangan natijalarni izohlang va xulosalar qiling.
1. Har bir mahsulot bo‘yicha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va mehnat sig‘imkorligining o‘zgarishini (%da) hisoblang. Qo‘llanilgan indeks turini ko‘rsating.
Har bir mahsulot bo‘yicha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va mehnat sig‘imkorligining o‘zgarishini (%da) hisoblas uchun:
Jadval ma’ lumotlari asosida:
Miqdor indeksi bo’yicha: _q =
A turdagi ishlab chiqarilgan mahsulot i_A.q = yoki 140%ni tashkil qiladi, A mahsulotni ishlab chiqarish 40%ga oshgan.
B turdagi ishlab chiqarilgan mahsulot i_B.q = yoki 120%ni tashkil qiladi, B mahsulotni ishlab chiqarish 20%ga oshgan.
Mehnat unumdorligi indeksi: i_v =
A turdagi mahsulot ishlab chiqarishga ketgan mehnat sig’imkorligi (kishi/soat)
i_A.v = yoki 90%ni tashkil qiladi, A mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan mehnat sig’imkorligi 10%ga kamaydi.
B turdagi mahsulot ishlab chiqarishga ketgan mehnat sig’imkorligi (kishi/soat)
I_B.v = yoki 90%ni tashkil qiladi, B mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan mehnat sig’imkorligi 10%ga kamaydi.
2. Ishlab chiqarish bo‘yicha mehnat xarajatlarining bazis davriga nisbatan umumiy o‘zgarishini (% va kishi/soatlarda) hisoblang. Shuningdek, mehnat xarajatlarining qancha qismi a) ishlab chiqarishning mehnat sig‘imkorligi va b) ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorining o‘zgarishi hisobiga hisobiga ro‘y berganligini aniqlang. Hisoblangan indekslar, mutlaq ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi bog‘liqlik va qo‘llanilgan indeks turini ko‘rsating. Xulosalar qiling.

Maxsulot turi	Ishlab chiqarilgan maxsulot,(tonna)		1 tonna maxsulot ishlab chiqarishning mexnat sig’imkorligi, (kishi/soat)
	Bazis ( )	Xisobot ( )	Bazis ( )	Xisobot ( )
A	15	21	30	27
B	10	12	50	45
Jami:	25	33	80	72

Mexnat indeksi (i_m) ni ishlab chiqarilgan mahsulot indeksiga (i_i.m)ga ko’paytirsak umumiy
Mehnat xarajatlar indeksi (i_u.m.x) kelib chiqadi.
ishlab chiqarilgan mahsulot indeksi (i_i.m) - Miqdor indeksi hisoblanadi (i_q)
Mexnat indeksi (i_m)- Mehnat unumdorligi (i_v)hisoblanadi.
x-kishilar
f-mahsulot miqdori
i_m* i_i.m= i_u.m.x

i_u.m.x= = yoki 116,5%

i_m= yoki 90%

i_i.m= yoki 129.4%

i_m* i_i.m= i_u.m.x
0,9*1,294=1,16
280-123=157
Demak, joriy davr ya’ni hisobot davrda bazis davrga nisbatan mahsulot turlari bo’yicha ishlab chiqarish sarflanadigon mehnat sarfi 10%ga kamytirilgan ishlab chiqarish esa 29.4% oshgan umumiy mehnat xarajatlari esa 16.5%ga oshgan.
Statistkada, deyarli hamma hisobotlar o’z umumiy ifodasini matematik formulalarda topgani tufayli agregat shakildagi indeksni ham quyidagicha formula ko’rinishida yozish mumkin.
I_pq=

4-masala.
Quyidagi jadvalda O‘zbekistonga tashrif buyurgan xorijiy turistlar to‘g‘risidagi statistik ma’lumotlar berilgan

Turistlardan kelib tushgan daromad,(mln,so’m)	Tashrif buyurgan turistlar soni,(kishi)
90-92	150
92-94	120
94-96	155
96-98	210
98-100	168
100-102	189
102-104	202
104-106	195
106-108	183
108-110	174

Jadval ma’lumotlari asosida moda, medina va variasiya ko‘rsatkichlarini hisoblang. Xulosalar qiling.
1)variatsiyako’rsatkichlari
Bu yerda: x – Turistlardan kelib tushgan daromad,(mln,so’m); f – Tashrif buyurgan turistlar soni,(kishi).
Variatsion kenglikni topadigan bo’lsak, R = Xmax–Xmin orqali aniq lanadi. Bu yerda:
Xmax– belgining eng yuqori darajasi;
Xmin – belgining eng kichik darajasi.
Masalamizdagi ma’lumotlardan aniqlaydigan bo’lsak , Xmax=109, Xmin=91 ekan. Demak, R=109-91=18 ga teng bo’ladi.
O’rtacha mutlaq tafovvudni topadigan bo’lsak , u alohida miqdorlar bilan ularning o’rtacha miqdori o’rtasidagi farqlarning to’plamdagi birliklar soni yig’indisiga bo’lgan nisbat natijasidir. Masalamizda f,ya’ni vazn borligi uchun vazinli qatorlar formulasi orqali hisoblanadi, ya’ni = .
Bundan avval esa ni toppish kerak .Masalamizda ma’lumotlar variatsion qator ko’rinishida berilgani uchun . Bu yerda:
x*f – o’zlashtirilayotgan alohida miqdorlar va ularning vaznlar ko’paytmasi;

x	f
90-92	150	91	13650
92-94	120	93	11160
94-96	155	95	14725
96-98	210	97	20370
98-100	168	99	16632
100-102	189	101	19089
102-104	202	103	20806
104-106	195	105	20475
106-108	183	107	19581
108-110	174	109	18966

= 13650+11160+14725+20370+16632+19089+20806+20475+19581+18966=175454
= 150+120+155+210+168+189+202+195+183+174 = 1746
= = 100,489
Endi esa| | ni hisoblay miz va vaznlarga kopaytiramiz.