Tanıl Bora Sol, Sinizm, Pragmatizm

ci önemsemez. Özerklik ve ahlâk! görüşleri dile getirme çabala­
rına kısa devre yaptırır  (s.  516).
II
Rutin
  protestolar/gösteriler,  bu  ‘aranan’  nitelikler  hakkındaki 
kuşkulann bilhassa  canlı  tutulması gereken vesileleridir.  ‘Mu­
ayyen  günlerle’  belirlenmiş  bir  siyasal  gösteri  takvimi,  siyasal 
eylemin  kendi  başına  amaçlaşması  ve  içeriksizleşmesi  riskini 
içerir; bunu  tecrübeyle de bilmiyor muyuz?
Protesto/gösteri,  rutinleştiğinde,  âyin benzeri bir havaya bü­
rünür.  Vesilesi ne  olursa olsun, rutinleşen ve böylece  törensel­
leşen  protesto/gösteri  nizamı,  muhalefetin  ritüelidir.  Ritüelle- 
rin,  törensel kudsiyetin  “insanlık kadar eski”  olduğunu biliyo­
ruz.  Bunların bağlayıcı,  aidiyet pekiştirici,  mânen  güçlendirici 
işlevini  de  biliyoruz.  Bununla birlikte,  solun/sosyalizmin,  “in­
sanlık kadar eski”  gelenekler karşısında, onları başı gözü üstü­
ne tutmamak gibi bir tavrı olduğunu da biliyoruz. Protesto/gös­
teri rutinleri içinde (çok zaman geleneksel yapılardan ‘alıntılar­
la’)  töreleşen  ritüellerin nasıl  bir maneviyâtı güçlendirdiği,  na­
sıl
 bir sosyal ilişkiyi güzellediği,  hangi değerler etrafında bir he­
yecan,  coşku,  ihtiram  duygusu  yarattığını  düşünmemek,  dert 
etmemek,  olur mu?
III
Siyasal  eylemi,  gösteri/protesto  biçim ini  tasarlam ak,  reklam/ 
halkla  ilişkiler/medya  tekniğinin  ve  ideolojisinin  bir  konusu 
olmamalıdır.  Çünkü  bu  ideoloji  de  eninde  sonunda  stratejik 
güç  mantığının  içinden  düşünür;  etkililiğe kitlenmiştir;  aracın 
(medyanın)  mesaj anlam ı taşıyor oluşunu
  (malûm McLuhan ha­
disi:  “Medya mesajın ta kendisidir”)  mutlaklaştırır, hakikatleş- 
tirir.  Siyasal eylemin bir süreç, bir toplumsal ilişki olarak düşü­
nülmesi pahasına olur bu.
Bütün bunları  “gösteri toplumu”  şartlarında düşündüğümü­
zü unutmayalım.  Aşın tempolu hayat ve imge akışı içinde dik­

---

kat  çekmeye  dönük anlık performansların,  çarpıcılığın belirle­
yicilik kazandığı bir zamandayız... Medyanın tayin edici, anlam 
kurucu gücünden yıllardır -b u  dergide  d e- bahsediliyor.
Bu şartlar altında protestonun/gösterinin, bir perform ans, bir 
sahneye koyma edimi olarak tasarlanır hale gelmesine nasıl ba­
kacağız?  Kaçınılması gereken bir  deformasyon  mu?  Rüzgârın­
dan yararlanılması  gereken  bir  güç  mü?  Hele,  birçok  zaman, 
bir  sözün  taşıyıcılarına  cürümlerinden  büyük  yer yakma  im­
kânı kazandırdığı da düşünüldüğünde...  Ya da acaba, içerik-bi- 
çim,  özne-nesne vb.  ikilikler arasındaki duvarları yıkmaya im­
kân veren bir kapı mı?2
IV
Medyadan imtina  etmek diye bir şey yok.  Tıpkı,  medyayı  “sa­
dece  kullanmak”  diye  bir şey  olmadığı gibi...  Bir sözün/mesa- 
jm   ‘medyadan  geçmesinin’,  tasarlanmasıyla ve  biçimiyle,  ken­
dine  mahsus  bir  praksis  olduğunu  düşünerek  davranmak  ge­
rek.  Bu  praksis’le,  muhalif politik ve  toplumsal  praksisin  sair 
düzlemleri arasındaki bağı gözden yitirmeden yürütülmesi ge­
reken bir ilişki  olmalıdır bu.  Medya  içinde  devinmek,  medya/ 
reklam profesyonellerine bırakılmayacak kadar ciddi -v e risk­
li -  bir iştir.
Örnekse...  ÖDP’nin  medyadan  yararlanma  cevvalliği  kendi 
başına yanlış değildi.  Yanlış, ÖDP’nin medyayla ilişkisini, med­
yaya salacağı imgesini tasarlama aşamasındaydı.  Bu ilişkinin ve 
tasarımın salt “teknik” bir iş olarak düşünülmesindeydi.  Bu  ta­
sarımı  gerçekleştiren  partili veya  sempatizan  “profesyoneller” 
ve  onların  etkinliği ile  partinin sosyal  ortamı  arasındaki ilişki­
nin, bizzat  tasarlanması  (ve  dönüştürülmesi)  gereken bir ilişki 
olarak düşünülmemesindeydi.
2 
Jasper,  “ahlâki protesto”nun sanat  benzeri  yanı üzerinde  duruyor:  Sanatçılar 
gibi, ham sezgileri alıp ete kemiğe büründürmesi ile... olağan dünyalarında ya­
pamadıkları şeyleri yapmalanna,  etkileşim  tarzları  kurmalanna zemin oluştu­
rarak insanlara tatmin sağlaması ile...  (a . g . y s.  524)

---

“Etkililiği” en garantili performans olarak şiddete de değinmeli...
Bu  konuda,  İtalya’daki büyük  anti-globalizm  protestoların­
da  eylemci  Giulani’nin  polis  tarafından  öldürülmesi hakkında 
Diedrich Diederichsen’in yazdıklarını aktarmak, yeterli olacak:
Arenavâri  bir  kentsel  dekorda  görsel  bir  dramatizmle  sahne­
lenen  şiddet  çarpışması  olmaksızın,  herhangi  bir  gösterinin, 
protestonun  artık  hiç  algılanm adığını,  dolayısıyla  hedefine 
de  ulaşmadığını  bugün  en  ılım lı  medya  yorumcuları  bile  ka­
bul ediyor. Aynı zamanda, bu konudaki hemen her sol yorum, 
gösteriselliğin görsel mantığına karşı uyanyor.  Zira bu  mantı­
ğın içine girince,  dünya  çapındaki sömürü ve dışlama süreçle­
rinin  soyut  mâhiyetinin  analizini ve  eleştirisini yapmaya  ola­
nak bulmaksızın, global akşam haberlerine spektakûler malze­
me  sağlamış  oluyorsunuz.  Ûte  yandan,  spektakûler  bir  fotoğ­
rafın,  imgenin,  ille  de  gösterisel bir fotoğraf,  gösterilik bir im­
ge  olduğunu  da  söyleyemeyiz.  İmgeler  de,  Cenova’daki  pro­
testo  eylemlerinde saklı  olan soyut eleştiriyi  temin edebilirler. 
Söylenmemiş bir şeyi gösterebilirler.  Aşikârlığın şokudur bu.3
VI
Sol  m uhalefet  alanında  protesto/gösteri  kültürünün  ‘erkek’ 
kim liğini  sorun  etmeyecek  miyiz?  “Kötü”  protestonun  “iyi” 
protestoyu  kovuyor  olması,  bununla  da  doğrudan  ilgilidir! 
Güç/iktidar  diline  yatkınlık,  kendi  ‘sertliğine’  hayranlık,  cid­
diyet ve  ehemmiyet belirtisi  olarak  kasılma,  protestoyu/göste­
riyi  bir  ‘horozlanma’  olarak yaşamak,  dinlem eden  konuşm ada­
ki
  (kime  ne  anlattığını gözetmeden bağırmadaki/söylemedeki) 
umarsız ‘rahatlık’...  bunlar, karşı çıkılan sistemin de yapıtaşları 
arasında olan ataerkil davranış ve zihniyet kalıplarıdır.
3 
Jungle World,  25
 Temmuz  2001.  Diederichsen,  yakın dönemde  radikal kültür 
eleştirisi yazılarıyla dikkat çeken bir Alman yazar.  Bu  alıntıyı daha önce,  mü­
teveffa  m edyakronik  internet sitesinde  yayımlamıştım.  “Anti-globalizm global 
gündem,  'ulusal’  basın"  başlıklı sözkonusu  yazı www.haysiyet.com arşivinde 
bulunabilir.

---