Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

62

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

Antoine  Galland,  el-Emîr  Halef  ve  Emîretü‟s-Sîn,  (Fransızca  Binbir  Gece 

Masalları‟ndan)  trc.  Mustafa  Cevad,  ġeriketü‟t-Ticâre  ve‟t-Tıbâa,  Bağdad 

1957, 94s. 

TAHKĠK, NEġĠR VE TAKDÎMLER: 

Ziyâeddin Ġbnü‟l-Esîr, el-Câmi‟u‟l-Kebîr fî Sınâ‟ati‟l-Manzûm Mine‟l-Kelâm ve‟l-

Mensûr,  thk.  Mustafa  Cevad,  Cemîl  Saîd,  Matbaatü‟l-Mecmai‟l-‟Ġlmi‟l-‟Irâkî, 

Bağdad 1375/1956. 

Ġbnü‟s-Sâî  el-Bağdadî,  Nisâ‟ü‟l-hulefâ‟  el-Müsemmâ  Cihâtü‟l-e‟immeti‟l-Hulefâ‟ 

mine‟l-Harâiri ve‟l-Ġmâ‟, thk. Mustafa Cevad, Dârü‟l-Maârif, Kahire 1993.

58

 

Ġbnü‟s-Sâî,  el-Câmi‟u‟l-Muhtasar  fî  „unvâni‟t-tevârîh  ve  „uyûni‟s-siyer  IX,  thk. 

Mustafa Cevad, el-Matbaatü‟s-Süryâniyye el-Katolikiyye, Bağdad 1353/1934. 

Zehebî,  el-Muhtasarü‟l-muhtâc  ileyhi  min  Târîhi‟l-Hâfız  Ebî  „Abdillâh  Ġbni‟d-

Dübeysî  I-III,  thk.  Mustafa  Cevad,  Matbûâtü  Mecmai‟l-‟Ġlmi‟l-‟Irâkî,  Bağdad 

1371-1397/1951-1977. 

Ġbnü‟l-Mi‟mâr el-Bağdadî el-Hanbelî, Kitâbü‟l-Fütüvve, thk. Mustafa Cevad, 

Muhammed Takıyyüddin el-Hilâlî, Abdülhalîm en-Neccâr ve Ahmed Nâcî el-

Kaysî, Mektebetü‟l-Müsennâ, Bağdad 1960, 387s. 

Cemâlüddîn b. es-Sâbûnî, Tekmiletü Ġkmâli‟l-Ġkmâl fi‟l-Ensâbi ve‟l-Esmâi ve‟l-

Elkâb,  thk.  Mustafa  Cevad,  Matbûatu  Mecmi‟l-„Ġlmi‟l-„Irâkî,  Bağdad 

1377/1957, 373s.  

                                                 

58

  Nisâü‟l-Hülefâ‟nın  yayınlanmasına  giden  süreci  Mustafa  Cevad  Ģöyle  anlatmaktadır: 

Ġstanbul  Üniversitesi  tarih  hocalarından  Mükrimin  Halil  Yınanç,  Veliyyüddîn  Efendi 

Kütüphanesi 2624 nolu katalog arasında yer alan bir elyazması eser hakkında meĢhur Fransız 

ġarkiyatçı Louis Massignon‟a bilgi vermiĢtir. Massignon, Mükrimin Halil  Yınanç‟ın kedisine 

verdiği bilgiyi ihtiva eden, 04.09.1949 tarihinde gönderdiği bir mektupla Mustafa Cevad‟ı bu 

eserden  haberdar  eder.  Uzun  bir  süre  esere  ulaĢma  fırsatı  bulamayan  Mustafa  Cevad,  bu 

tarihten  yaklaĢık  üç  yıl  sonra,  1952‟de  Bağdat‟ta,  Ġbn  Sînâ‟nın  doğumunun  bininci  yılı 

münasebetiyle düzenlenen festivale Türkiye‟den gelen Prof.Dr. Ahmed AteĢ‟e meseleyi açar. 

Mustafa Cevad, festival sırasında Ahmed AteĢ‟ten bu eseri mikrofilm  olarak çekmesini rica 

eder. Ahmed AteĢ de Türkiye‟ye döner dönmez nüshayı mikrofilme alır ve Ġstanbul‟daki Irak 

konsolosuna  teslim  eder.  Eser,  konsolos  marifetiyle  de  Mustafa  Cevad‟a  ulaĢır.  Ġbnü‟s-Sâî, 

Nisâ‟ü‟l-hulefâ‟ el-Müsemmâ Cihâtü‟l-e‟immeti‟l-Hulefâ‟ mine‟l-Harâiri ve‟l-Ġmâ‟, thk. Mustafa Cevad, 

Dârü‟l-Maârif, Kahire 1993, s. 33, 39; Mustafa Cevad tarafından notlandırılarak tenkitli neĢri 

yapılan  bu  eser,  Prof.  Dr.  Abdulhalik  Bakır  tarafından,  (Kahire  1993)  baskısı  esas  alınarak 

Türkçe‟ye tercüme edilmiĢtir, bkz. Abdulhalik Bakır, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler 

I, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2008, s. 151-257.  

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   63 

Zahîrüddîn  Ali  b.  Muhammed  el-Kâzerûnî,  Muhtasarü‟t-Târîh:  Min 

Evveli‟z-Zamân  ilâ  Müntehâ  Devleti‟l-Abbâs,  thk.  Mustafa  Cevad,  Yay.  Haz. 

Sâlim el-Âlûsî, Matbaatü‟l-Hükûme,Bağdad 1970, 435s. 

Ġbnü‟l-Fûtî,  Telhîsu  Mecma‟i‟l-Âdâb  fî  Mu‟cemi‟l-Elkâb  I-IV,  thk.  Mustafa 

Cevad,, Vizâretü‟s-Sekâfe ve‟l-ĠrĢâd el-Kavmî, DımaĢk 1962-1967. 

Ġbnü‟s-Sâî,  el-Câmiü‟l-Muhtasar  fî  Unvâni‟t-Tevârîh  ve  „Uyûni‟s-Siyer  (IX), 

tahkik:  Mustafa  Cevad,  Matbaatü‟s-Süryâniyye  el-Katolikiyye,  Bağdad  1934, 

390s.  

Henry Masse, el-Ġslâm, trc. Behîc ġa‟bân, ta‟lîk: Mustafa Cevad, MenĢûrât 

Uveydât, Beyrut 1960, 281s.  

Ebû HiĢâm (Naum Circîs Zarazir), Tahkîkü‟l-Emânî li-Tullâbi‟l-Emâlî, Haz. 

Mustafa Cevad, Matbaatü‟n-Nu‟mân, Necef 1966, 128s. 

Ġbnü‟l-Fûtî,  el-Havâdisü‟l-Câmia  ve‟t-Tecâribü‟n-Nâfia  fi‟l-Miâti‟s-Sâbia,  thk. 

Mustafa Cevad, Muhammed Rıza eĢ-ġebîbî, Matbaatü‟l-Furât, Bağdad 1932. 

Jane  Dieulafoy,  Rihletü  Madam  Dieulafoy  min  el-Muhammara  ile‟l-Basra  ve 

Bağdâd 1299/1881, trc. Ali el-Basrî, thk. Mustafa Cevad, Dârü‟l-Basrî, Bağdad 

1958. 

Murtezâ ez-Zebîdî,  Tâcü‟l-„Arûs fî Cevâhiri‟l-Kâmûs I, thk. Mustafa Cevad, 

Beyrut, ts. (Yalnızca I. ciltten 9 fasikül yayımlanmıĢtır.) 

ġerîf  Murteza,  Ali  b.  el-Hüseyn  b.  Mûsâ,  Dîvânü‟Ģ-ġerîf  el-Murtezâ,  thk. 

ReĢîd  es-Sığâr,  Müracaa:  Mustafa  Cevad,  Dâru  Ġhyâi‟l-Kütübi‟l-„Arabiyye, 

Kahire 1956. 

Ahmed Muğniyye, en-Nehcü‟l-„Arabî, göz. geç. Mustafa Cevad, Vizâretü‟l-

Maârif, Bağdad 1946. 

Ġbnü‟l-Fâris  Ahmed  b.  Zekeriyya  er-Rummânî,  Resâil  fi‟n-Nahvi  ve‟l-Lüğa, 

thk.  Mustafa  Cevad, Yûsuf  Ya‟kûb  Meskûnî,  Vizâretü‟l-Ġ‟lâm,  Bağdad  1969, 

84s. 

Mustafa  Cevad,  Muhammed  Tevfîk,  Yusuf  RuĢâ,  Ligâü  Ġbn  Haldûn  li-

Timur  Leng: Ligâühüme‟t-Târîhî  fî  DımaĢk  1401  (803),  (Ġng.  trc.  Walter  Joseph 

Fischel), ts. 

Ġbnü‟l-Feth  Osman  b.  Cinnî,  et-Temmâm  fî  Tefsîri  EĢâri  Hüzeyl  mimmâ 

Eğfelehû Ebû Saîd es-Sükkerî, thk. Ahmed Nâcî el-Kaysî, Hadîce Abdürrezzâk 

el-Hadîsî, Ahmed Matlûb, Göz. Geç. Mustafa Cevad, Matbaatü‟l-Ânî, Bağdad 

1962, 296s. 

Ma‟rûf  er-Rusâfî,  el-Edebü‟r-Rafî‟  fî  Mîzâni‟Ģ-ġi‟r  ve‟l-Kavâfîh,  takdîm  ve 

ta‟lik: Mustafa Cevad, Matbaatü‟l-Maârif, Bağdat 1956. 

---