Tofiq (41): tofiq (31). qxd qxd

rilmişdir. Güman etmək olar ki, bu, abidənin heç də ilkin adı deyildir. Bu
adı ona ya ilk dəfə qələmə alan, ya da sonradan üzünü köçürən katib qoy-
muşdur. Fikrimizcə, əsər türk epos təfəkkürünə uyğun olaraq ilkin vari-
antda sadəcə “Dədə Qorqud” adlanmış və yalnız kitablaşdırıldığı dövrdən
göstərilən  adla  tarixə  düşmüşdür.  Beləliklə,  sonrakı  səhifədən  başlayan
“Müqəddimə” hissəsini ilkin yazılışı və müasir əlifba ilə transkripsiyasını
təqdim edirik.
2
1
Bismillah ir-rəhman ir-rəhim və bini nəstəin.
2
Rəsul əleyhissəlam zamanına yaqın [
1
] Bayat boyından Qorqut ata
3
derlər bir ər qopdı. Oğuzuñ ol [
2
] kişi tamam bilicisiydi. Nə dersə,
4
olurdı. Ğayibdən dürlü xəbər söylərdi. Haq Taala anıñ köñlünə  
5
ilham edərdi. Qorqut ata ayıtdı: “Axır zamanda xanlıq gerü
6
Qayıya dəgə, kimsənə əllərindən almaya, axır zaman olub qiyamət 
2011/
IV
5
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

7
qopunca”. Bu dedügi Osman nəslidir, işdə sürülüb gedə yorır [
3
].
8
Və dəxi neçə buña bəñzər söz söylədi. Qorqut ata Oğuz qövmünüñ
9
müşkilini həll edərdi. Hər nə iş olsa, Qorqut ataya
10
tanışmayınca işləməzlərdi. Hər nə ki buyursa, qəbul edərlərdi,
11
sözün tutub tamam edərlərdi. Dədə Qorqut soylamış:
12
– Allah-Allah deməyincə işlər oñmaz. Qadir Tañrı [
4
] verməyincə ər
bayımaz.
13
Əzəldən yazılmasa, qul başına qəza gəlməz. Əcəl vədə irməyincə
3
1
kimsə ölməz. Ölən adam dirilməz. Çıxan can gerü gəlməz. Bir yigidiñ
2011/
IV
6
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

2
qara tağ yumrusınca malı olsa, yığar dərər, tələb eylər, nəsibindən
3
artuğın yeyə bilməz. Ulaşıban sular taşsa, dəñiz tolmaz. Təkəbbürlik
4
eyləyəni Tañrı sevməz. Köñlün yuca tutan ərdə dövlət olmaz.
5
Yad oğulı saqlamağla oğul olmaz; böyüyəndə salur gedər,
6
gördüm deməz. Kül dəpəcik olmaz. [5] Qara
eşək başına uyan
7
ursañ, qatır olmaz. Qaravaşa ton geyürsəñ, qadın olmaz.
8
Yapa-yapa qarlar yaqsa, yaza qalmaz. Yapağlu gögçə cəmən güzə
9
qalmaz. Əski panbuq bez olmaz. Qarı düşmən dost olmaz.
2011/
IV
7
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

10
Qara qoça [qıymayınca]  yol alınmaz [6]. Qara polad
uz qılıcı çalmayınca
11
qırım dönməz. Ər malına qıymayınca adı çıqmaz. Qız anadan gör-
məyincə
12
ögüt almaz. Oğul atadan görməyincə süfrə çəkməz. Oğul
13
atanıñ yetiridir, iki göziniñ biridir. Dövlətlü oğul
4
1
qopsa,  ocağınıñ küridir. [
7
]
Oğul dəxi neyləsün,  baba ölüb
2
mal qalmasa, baba malından nə fayda, başda dövlət olmasa. Dövlət-
3
siz şərrindən Allah saqlasun, xanım, sizi. Dədə Qorqut
2011/
IV
8
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

4
bir dəxi soylamış:  – Sarb yorırkən Qazılıq [
8
] ata namərd yigit
5
binə bilməz, binincə binməsə, yeg! Çalub-kəsər uz qılıcı müxənnətlər 
6
çalınca çalsa, yeg! Çala bilən yigidə oqla qılıcdan bir çomaq
7
yeg! Qonuğı gəlməyən qara evlər yıqılsa, yeg! At yeməyən acı otlar

8
bitməsə, yeg! Adam içməyən acı sular sızınca sızmasa, yeg!
9
Ata adını yorıtmayan xoyrad oğul ata belindən enincə enməsə, yeg!
10
Ana rəhminə düşüncə toğmasa, yeg! Ata adın yorıdanda dövlətlü
11
oğul yeg! Yalan söz bu dünyada olunca olmasa, yeg!
2011/
IV
9
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

12
Gerçəkləriñ üç otuz on yaşını toldursa, yeg! On otuz
13
on yaşıñız [
9
] tolsun! Haq sizə yaman gətürməsin! Dövlətiñiz [
10
]
5
1
payəndə olsun, xanım, hey! Dədə Qorqut soylamış, görəlim,
2
xanım, nə soylamış:  – Gendə gen [
11
] yeriñ otlaqların keyik bilür.
3
Geñəz [
12
] yerlər çəmənlərin qulan bilür. Ayru-ayru yollar izin dəvə
bilür.
4
Yedi dərə qoxuların dilkü bilür. Dünlə karvan köçdügün [13] turğay 
5
bilür. Oğul kimdən olduğın ana bilür. Əriñ ağırın, yeynisin
6
at bilür. [
14
] Ağır yüklər zəhmin qatır bilür. Nə yerdə sızılar varsa,
2011/
IV
10
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

2011/
IV
11
7
çəkən bilür. [
15
]  Ğafil başıñ ağrısın beyni bilür. Qolca qopuz
8
götürüb eldən-elə, bəgdən-bəgə ozan gəzər. Ər comərdin, ər nakəsin
9
ozan bilür. İləyüñüzdə [
16
] çalub-ayıdan ozan olsun. Azub
10
gələn qəzayı Tañrı savsun, xanım, hey! Dədə Qorqut genə
11
soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış: – Ağız açub ögər
12
olsam, üstümüzdə Tañrı görkli. Tañrı dostı, din sərvəri
13
Məhəmməd görkli. Məhəmmədiñ sağ yanında namaz qılan Əbubəkr
Siddiq  görkli.
6
1
Axır siparə başıdır, əmmə görkli. Hecəsinləyin düz oqunsa, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---