Xx əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
Mexanikləşdirmədən avtomatlaşdırmaya doğru 431 dəqiqliyininin artırılması dəzgahların dəqiqliyini yüksəltmək və yeni tamamlayıcı üsulların tətbiqi nəticəsində mümkün olmuşdur. Bu vacib amillər, ümumilikdə mexaniki emalın inkişafını stimullaşdırmışdır. Şəkil 2.128. Karusel torna dəzgahı, “Şiess” firması. 1920-ci ildə universal dəzgahların istehsalatda tətbiqi artıq ön plana keçmişdir. Universal torna dəzgahlarında veriş və dövrlər sayını daha kiçik intervallarda tənzim etmək üçün ötürmə sistemi təkmilləşdirilmişdir. Dəzgahın ümumi konstruksiyası statik və dinamik stabilliyə malik idi. Dəzgahlarda məcburi yağlama sistemi tətbiq olunmağa başlayır. Universal frez dəzgahlarının quruluşlarında ciddi dəyişiklik olmadığı halda, onlarda yuxarıda qeyd olunan təkmilləşdirmələrə rast gəlmək olurdu. 30-cu illərin əvvəlində mexaniki emalda daha yaxşı kəsicilik xassələrinə malik tezkəsən alət poladı ilə bərabər, artıq bərk xəlitə də tətbiq olunmağa başlamışdır [2.105 − 2.107]. Tezkəsən alət poladının Mexanikləşdirmədən avtomatlaşdırmaya doğru 432 tərkibində kobaltın payının artırılması ilə alətin yeyilməyə davamlığını artırmaq mümkün olmuşdur [2.108]. Kobalt ilə legirlənmiş alət poladı çətin emalolunabilən metalların emalında tətbiq olunurdu. Süni materiallar və qeyri − metalların emalında alətdən yeyilməyə qarşı yüksək davamlılıq tələb olunduğundan, alət poladı vanadium ilə legirlənirdi. Cədvəl 2.1-də 20-ci illərin sonunda müxtəlif materiallar üçün əldə edilə biləcək kəsmə sürətləri verilmişdir. II dünya müharibəsinə gədərki ərəfədə alət poladları inkişaf etdirilərək istehsalda geniş tətbiq olunur [2.108]. Bərk xəlitələrin məlum olmasına baxmayaraq, onların praktikada tətbiqinin əsasları hələ öz inkişafını gözləyirdi. Bərk xəlitənin inkişafı, 1894-cü ildə fransız alimi Henri Moyson (fran. Henri Moisson) süni almaz üzrə apardığı tədqiqatları zamanı təsadüfən ixtira etdiyi Volfram-Karbid xəlitəsinə əsaslanırdı. 20 il sonra alman alimləri Loman (alm. Lohmann) və Voiqtlender (alm. Voigtländer ) bərk cisimlərin Volfram-Karbiddən sinterləmə (bişirmə) yolu ilə hazırlama üsulunu işləyirlər. Ancaq bu üsulla alınan hissələr çox kövrək idilər. 20-ci illərin əvvəlində ilk dəfə olaraq alman mühəndisləri Karl Şröter və Haynrix Baumhauer (alm. Karl Schröter, Heinrich Baumhauer) Osram firmasının laboratoriyasında apardıqları sınaqlar zamanı Karbid-Kobalt birləşməsindən istehsalatın tələblərinə cavab verə biləcək, həm möhkəm, həm də bərk bir kəsici material almaq üçün yeni üsul işləyirlər. Bu üsul üçün, onlar 1923-cü ildə patent alırlar. İlk dəfə olaraq bərk xəlitələrin istehsalı ilə alman firması Krupp məşğul olur. Bazara çıxarılan bərk xəlitə “WiDia” yəni Wie Diamant (azərb. Almaz kimi deməkdir) adı ilə məşhurlaşır. Bununla, istehsalçı bərk xəlitənin bərkliyinin almaza yaxın olmasına dəlalət edir. Sonrakı illərdə əsas işlər bərk xəlitədən hazırlanmış alətlərin məhsuldarlığının artırılması və onun tətbiq sahəsinin geniş- ləndirilməsinə yönəlmişdir. Bərk xəlitənin inkişafı mexaniki emal üçün çox vacib idi. Volfram − karbid tərkibli bərk xəlitədən hazırlanmış Mexanikləşdirmədən avtomatlaşdırmaya doğru 433 lövhələr ilk vaxtlarda alətin gövdəsinə lehimlənirdi. 30-cu illərin sonunda bərk xəlitənin tərkibinə titan və tantal da legirləyici materiallar kimi əlavə edilir. Bərk xəlitə yeni kəsici material kimi kəsmə sürətini Cədvəl 2.1. Kəsmə sürətlərinin sərhədləri, m/dəq, [2.109] . Emal növləri Çuqun P o la d, 40 − 60 k q / mm 2 P o la d, 60 − 80 k q / mm 2 P o la d, 80 − 100 k q / mm 2 Bürün c , M is t ö küyü Ə l v a n m e t a l lar C -p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı C - p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı C - p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı C - p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı C - p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı C - p o l ad ı T ezk əs ən al ət p o l ad ı Torna 7 .27 8 − 30 8 − 30 7 − 60 6 − 26 38 − 8 6 − 11 6 − 27 18 − 70 14 − 90 12 − 200 18 − 350 Yiv - açma 2 , 5 − 9 3 , 5 − 18 4 − 16 3 − 25 3 − 14 4 − 18 2 , 5 − 7 3 − 10 10 − 30 6 − 36 4 − 30 6 − 40 Deşmə 6 − 25 10 − 30 10 − 30 12 − 42 8 − 16 9 − 26 6 − 14 6 − 17 15 − 45 15 − 60 10 − 150 10 − 300 Reiber - ləmə 3 − 11 5 − 14 4 − 12 5 − 14 2 − 8 4 − 12 2 − 7 3 − 10 6 − 15 8 − 25 8 − 30 8 − 30 Frez - ləmə 8 − 25 8 − 25 10 − 30 10 − 36 10 − 20 8 − 28 5 − 15 7 − 25 12 − 40 12 − 75 18 − 3 00 18 − 300 Üst - yonuş 6 − 18 6 − 25 8 − 20 8 − 30 6 − 12 12 − 20 6 − 12 6 − 16 8 − 28 8 − 35 8 − 150 10 − 200 Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|