Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
VI. MUSTAQIL TA’LIM MAVZULARI
Yüklə 3,87 Mb.
|
VI. MUSTAQIL TA’LIM MAVZULARIMustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni Tinglovchilarning mustaqil ishi o‘rganilayotgan mavzu yuzasidan ma’lumotlarni axborot texnologiyalarining imkoniyatlaridan keng foydalangan xolda yig‘ish, olingan ma’lumotlarni mustaqil ravishda ishlab chiqish, tahlil qilish va amaliyotda qo‘llay olishdan iborat bo‘lib, uning shakllari turli ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. Mustaqil ishga mo‘ljallangan mavzular quyida keltiriritilgan. Mustaqil ishni bajarish natijalari baholanadi. Uyga vazifalarni bajarish, qo‘shimcha darslik va adabiyotlardan yangi bilimlarni mustaqil o‘rganish, kerakli ma’lumotlarni izlash va ularni topish yo‘llarini aniqlash, internet tarmoqlaridan foydalanib ma’lumotlar to‘plash va ilmiy izlanishlar olib borish, mustaqil ravishda ilmiy manbalardan foydalanib ilmiy maqola va ma’ruzalar tayyorlash kabilar tinglovchilarning mashg‘ulotlarda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning mustaqil fikrlash va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi.
VI.МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ МАВЗУЛАРИ1.Turlarning paydo bo’lishi: tabiiy tanlanish va yangi turlarning shakllanishi Ecological Speciation: Natural Selection and the Formation of New Species 2.Populyatsiyalar ekologiyasi. Population Ecology. 3. Bioxilmaxillik va ekosistemalarning funktsiyalari. Biodiversity and Ecosystem funcnioning 4.Ecosistemalardagi global o’zgarishlar. Ecosystems to Global Changes 5. Lanshaftlarda biosfera-atmosferaning bog’liqligi Biosphere–Atmosphere Interactions in Landscapes
7.Hamjamiyat va ekosistema. Communities and Ecosystems 8.Turlar yoqolishining sabablari va oqibatlari. Causes and Consequences of Species Extinc tions 9.Inson hukmronligi ostidagi tizmlar. Agroekosistemalar. Human-Dominated Systems: Agroecosystems 8.Тестлар.................................................................................................................. 1.Sanoat korxonalaridan yiliga necha mikdorda SO2 ajralib chiqadi? !A) 1.254 109T V)1.520 109T S)2.00 109T D)2.250 109T 2.Tirik organizmlarning individual rivojlanish jarayoning bir fazasi davrida tugridan-tugri tasir kiladigan muxit elementlariga….. A)Abiotik omillar V)Biotik omillar S)Antropogen omillar ! D)Ekologik omillar E)Atropik omillar 3.Ekologik omillar tirik organizmga kanday tasir kiladi? A)Ayrim turlarni malum xududdan sikib chikaradi va ularning geografik tarkalishida uzgarishlarga olib keladi. V)Turlarning kupayishi va nobud bulishini uzgartiradi. S)Bir joydan ikkinchi joyga kuchib populyasiya va biotsenozlar zichligiga tasir kursatadi. D)Organizmlarda moslashish xususiyatlarini keltirib chikaradi. ! E)A,V,S,D
!A)Organizmlarga tasir kiladigan anorganik muxitning kompleks ta’siri V) Tirik organizmlar ta’siri S) Inson faoliyati ta’siri D) Zoogen omillar ta’siri E) Mikrobiogen omillar 5.Biotik omillar ta’siri….. A)Tirik organizmlar bir-birlari uchun ozuka manbai V)Bir tirik organizm tanasi boshka organizm uchun yashash muxiti S)Bir organizm ikkinchi organizmning kupayishiga, tarkalishiga sabab bulishi D)Tirik organizmlar bilan fizik kurshovning uzaro tasiri !E)A,V,S,D. 6.Antropogen omil….. !A)Xayvonot dunyosining ta’siri B)Usimliklar dunyosining ta’siri S)Inson xayot faoliyatinig ta’siri D)Mikroorganizmlar ta’siri E)A,V
! A)E.Gekkel V)CH.Darvin S)V.N.Sukachev D)YA.YUksol E)A.Tensli
A)YAshash jarayoni V)Fizik kurshov S)Biotik muxit D)Abiotik muxit ! E)Ta’biy muxit 9.Muxit tushunchasi ….. A)Xavo , tuprok V)Tabiiy elementlar va usimliklar S)YOruglik, suv muxiti ! D)Tabiiy elementlar va vokelik E)Tabiiy elementlar va xayvonot dunyosi
A)Biosfera V)Eubiosfera !S)Parabiosfera D)Apobiosfera E)Abiosfera 11.Tirik organizmlar deyarli uchramaydigan katlam A)Parabiosfera V)Metabiosfera S)Eubiosfera D)Biosfera !E)Apobiosfera 12.Biosfera tushunchasi fanga nechanchi yilda kiritilgan? A)1900 y V)1921 y S)1850 y !D)1875 y E)1800 y
A)E.Zyuss !V)V.I.Vernadskiy S)V.N.Sukachev D)S.S.SHvars E)A.Tensli
A)Organizmlar urtasida V)Tuprok bilan organizm urtasida S)Organizm bilan suv urtasida D)Kuruklik bilan dunyo okeanlari o‘rtasida !E)A,V,S. 15.Moddalarning katta doirada aylanishi A)Organizmlar urtasida V)Tuprok bilan organizm urtasida S)Organizm bilan suv urtasida !D)Kuruklik bilan dunyo okeanlari urtasida E)A,V,S.
A)Axolining usish dinamikasini jamiyatning tuzilishi bilan boglab urganish V)YAdro jarayonlaridan foydalanishning zararsiz yo‘llarini topish S)Boshkaradigan termoyadroni sintez kilish va sanoatda agrotexnikada tutashtirilgan ishlab chikarishni tashkil etish D)Erning balansini urganish va undan unumli foydalanish !E)A,V,S,D.
!A)O’Usimliklar V)Xayvonlar S)Mikroorganizmlar D)Zamburuglar E)Aktinomitsetlar 18. Konsumentlar A.Usimliklar V.Lianalar !S.Xayvonlar D.Lishayniklar E.Moxlar
19.Rus olimi V.I.Vernadskiyning biosfera xakidagi ta’rifi A) Tirik organizmlar tarkalgan kismi V)CHukindi tog jinslari tarkalgan kismi S)Landshaftlar ishgol kilingan kismi D)A,V !E)Xammasi tug‘ri 20.Biosferaga kiruvchi atmosferaning kuyi kismi kanday nomlanadi? !A)Troposfera V)Ekzosfera S)Ionosfera D)Stratosfera E)Termosfera 21.Biosfera tarkibiga kiruvchi suv muxiti kanday nomlanadi? A)Gidrosfera !V)Gidrobiosfera S)Terrabiosfera D)Aerobiosfera E)A,V,S,D. 22.Kuruklik yuzasi kanday nomlanadi A)Aerobiosfera V)Gidrobiosfera S)Terrabiosfera D)Litobiosfera !E)S,D
A)Energiyani kabul kilish V)Energiyani tuplash S)Energiyani utkazilishi D)A,V
!E)A,V,S 24.Xakikiy biosfera kanday nomlanadi? A)Parabiosfera V)Metabiosfera !S)Eubiosfera D)Abiosfera E)Apobiosfera
yurak urishi, nafas olishi tezlashadi, muskullarida charchok paydo buladi, boshi aylanadi. A)2-8% V)5-4% !S)6-8% D)3-2% E)1-2%
A)Iflos bulmasligi V)Sanitariyaga javob berishi S)Suvning mikdori va sifati me’yor talablariga javob berishi !D)A,S E)Tugri javob berilmagan 27.Er osti suvlari kanday paydo buladi? !A)Er usti suvlari va yogingarchilik okibatidagi namliklarning er kavatidan filtrlanishidan V)Dengizlarning kupligidan S)Tuprokning suv yuvishv kuchliligidan D)Er ostida oldindan uzi suv buladi E)Tugri javob berilmagan 28. Tirik organizmlarning individual rivojlanish jarayoning bir fazasi davrida tugridan-tugri ta’sir kiladigan muxit elementlariga….. A)Abiotik omillar V)Biotik omillar S)Antropogen omillar !D)Ekologik omillar E)Atropik omillar !E)A,V,S,D. !E)A,V,S
A) Xlor mikdori kupligi V) Temir tuzlari buladi !S) Xloridlar, sulfatlar, magniy buladi D) Zaxarli metallar E) Tugri javob berilmagan 30.Agar suv xlorli tamni bersa uning tarkibida kanday moddalar buladi? !A) Xlor mikdori kupligi V) Temir tuzlari buladi S) Xloridlar, sulfatlar, magniy buladi D) Zaxarli metallar E) Tugri javob berilmagan 31. Atrof muxit tushunchasini kim ekologiya faniga kiritgan? !A)E.Gekkel V)CH.Darvin S)V.N.Sukachev D)YA.YUksol E)A.Tensli
A)Parabiosfera V)Metabiosfera S)Eubiosfera D)Biosfera !E)Apobiosfera 33.Respublikada atmosfera xavosi eng kup ifloslangan shaxar !A)Navoi V)Samarkand S)Buxoro D)Karshi E)Guliston
A)100 ml V)150 ml S)50 ml D)250 ml !E)200 ml 35. Biosfera tushunchasi fanga nechanchi yilda kiritilgan? A)1900 y V)1921 y !S)1850 y D)1875 y E)1800 y 36. Uzbekistonning kanday shaxarlarida chang mikdori REM dan 1-3.5marta yukori A)Olmalik V)Buxoro S)Guliston D)Kukon !E)A,V,S,D 37.Ekologik muammolar deb nimaga aytiladi? !A)butun dune axliga birday taxdid solayotgan muammolardir V)fakatgina bitta davltga taxdid solayotgan muammolardir S)malum bir chegaraga taxdid solayotgan muammolardir D)tugri javob y k E)A,S.
A)maxalliy V)mintakaviy S)umumbashariy D)global !E)A,V,S,D. 39.Uzbekistondagi eng muxim ekologik muammo; !A)Orol va Orol buyi muammosi V)CHuchuk suv muammosi S)chullanish jarayonining ortib borishi D)Ozon katlamining siyraklashishi E)xavoda karbonat angidrid gazining mikdorini ortib borishi 40.Ekologiyada muxit tushunchasi kanday tushuniladi A)jonsiz tabiat V)jonli tabiat S)odamning tevarvk atrofii D)tirik organizmlarni urab olgan jonsiz tabiat !E)A,V,S,D. 41.Abiotik omillar majmui A)Edafik, fitogen V)relf, zoogen, mikrobiogen S)tarixiy, kimyoviy, yongin !D)iklim, tuprok, kimyoviy E)mikrobiogen, fitogen, tuprok 42.Antropogen omil deganda nimani tushunasiz A)usimliklarning tabiatga tasiri !V)insonning tabiatga tasiri S)xayvonlarning tabiatga tasiri D)zamburuglarning tabiatga tasiri E)bakteriyalarning tabiatga tasiri 43.Tug‘ulish deb nimaga aytiladi A)kup vakt ichida populyasiyalarda paydo bulgan yangi organizm !V)bir vakt birligi ichida populyasiyalarda paydo bulgan yangi organizm S)1 yilda populyasiyalarda paydo bulgan organizm D)1 oyda populyasiyalarda paydo bulgan organizm E)3 oyda populyasiyalarda paydo bulgan organizm 44.O‘lish nima A)nokulay sharoitning tasiri !V)yirtkichlar, parazitlar, kasalliklar tasiri S)genetik, fiziologik tulikmaslik D)nokulay sharoit va kasalliklar tasiri E)tugri javob yuk 45.Ekosistemaga misol keltiring !A)urmon, chul, utlok, suv xavzasi V)urmon, chul, suv xavzasi va xayvonlar S)urmon, chul, usimliklar va inson D)urmon, chul, suv xavzasi va inson E)tugri javob yuk 46.Biogeotsenozning asosiy komponentlari !A)atmosfera, tog jinslari, suv, usimliklar va xayvonot dunyosi V)atmosfera, tog jinslari, usimlik dunyosi S)atmosfera, tog jinslari, xayvonot dunyosi D)tog jinslari, usimlik va xayvonot dunyosi E)tugri javob yuk 47.Biologik maxsuldorlik nima !A)biomassaning xosil bulish tezligi V)ayrim usimlik turlarining yigindisi S)xayvon xotlarining maksuldorligi D)organik moddalarning yigindisi E)tugri javob yuk 48.Usimliklarning er ustki kismlaridagi organik modda yiliga gektariga kanchaga kupayadi? (kuruk vazni) A)3-4 tonna V)4-5 tonna !S)5-6 tonna D)6-7 tonna E)7-8 tonna 49.Suksessiya nima? A)malum vaktda mavsumiy uzgarishlar jarayoni V)malum vaktdagi yillik davriy uzgarishlar S)malum vaktdagi sutkalik uzgarishlar !D)malum vakt utishi bilan ekosistemaning almashinishi E)tugri javob yuk 50.Agrofitotsenozlar kanday jamoa A)usimliklar dunyosi V)manzarali usimliklar jamoasi S)madaniy va tabiiy usimliklar jamoasi !D)madaniy usimliklar jamoasi E)tabiiy usimliklar dunyosi 51.Tabiat muzeyida nechta ekosistemalar kursatilgan A)4ta V)5ta !S)6ta D)7ta E)8ta 52.Inson ekologiyasi nimani urganadi !A)Odamlar populyasiyasining atrof-muxit bilan uzaro tasiri konuniyatlarini , axoli salomatligini saklash va rivojlantirish V)tabiat va jamiyatning uzaro aloka tasirida axolining usishini S)insonning tabiat bilan alokasini D)inson merfofiziologik xususiyalarini xisobga olgan xolda, uning salomatligini saklash E)tugri javob yuk 53.Fan-texnika inkilobi nimalarga olib keladi A)biosferaning xarakat kilish jarayonini tezlashtiradi V)materiya va energiyaning yangi kurinishlarini yaratadi S)tabiat kuchlari va konuniyatlari tobora yangi yunalishlarga ega buladi !D)yukoridagilarning barchasi tugri E)tugri javob yuk 54.Fransuz sotsiolg Konteske nechanchi asrda inson va tabiatning uzaro tasiri muammosi fikrini ilgari surdi A)17 asr !V)18 asr S)19 asr D)20 asr E)16 asr 55.Ekologiya tushunchasini kim va kachon fanga kiritgan !A)1867y. E.Gekkel V)1866y. V.I.Vernadskiy S)1860y. CH.Darvin D)1870y. J.B.Lamark
!A)autekologiya V)sinekologiya S)papulyasiyalar ekologiyasi D)sinekologiya va populyasion ekologiya E)tugri javob yuk 57. Ekologiyada muxit tushuncha kanday tushuniladi A)jonsiz tabiat V)jonli tabiat S)odamning tevarak atrofi D)tirie organizmni urab olgan jonsiz tabiat !E)A,V,S,D 58.Urta Osiyoda ekologiya faniga asos solgan allomalar A)Muxammad Muso al-Xorazmiy V)Ulugbek S)Farobiy, Abu Rayxon Beruniy !D)Bobur, Farobiy, Ibn Sino, Beruniy E)Alisher Navoiy 59.Ekologik omillar kanday bulimoarga bulinadi A)biotik, abiotik !V)biotik, abiotk, antropogen S)biotik, abiotk, tarixiy D)abiotik, yongin, antropogen E)tarixiy, yongin 60.Inson faoliyati bilan boglik ekologik omil !A)antropogen V)fitogen S)zoogen
D)biogen E)tugri javob yuk 61.Berilgan omillar ichida abiotk omilni kursating A)mikrobiogen V)antropogen S)zoogen !D)geologik E)fitogen
A)kritik nukta !V)optimal zona S)chegaraviy zona D)oralik nukta E)tugri javob yuk 63.Abiotik omilni kursating A)yongin omili V)tarixiy omil S)shamol, bosim !D)barchasi tugri
!A)zoogen V)gidrologik omil S)xarorat D) namlik E)issiklik 65.Biotk omilni kursating !A)mikrobiogen V)gidrologik S)shamol bezligi D)yoruglik E)xarorat 66. Biotik omilni kursating !A)fitogen V)edafik S)tog jinslari D)suv muxiti E)tugri javob yuk 67.Abiotik omilni kursating !A)iklim, edafik, relef, geologik, gidrologik, yongin V)yongin, edafik, fitogen, relef-orografik S)fitogen, mikrobiogen, yongin, gidrologik D)iklim, edafik, relef-orografik, yongin zoogen E)tugri javob yuk 68.Biotik omilni kursating. !A)Zoogen V)gidrologik omil S)xarorat D)namlik E)bosim
!A)fitogen V)edafik
S)yoruglik D)suv muxiti E)tog jinslari
A)namlik
!V)tuprok S)xarorat D)yoruglik E)bosim
A)xayvonlar !V)usimliklar S)xashoratlar D)nemotodlar E)insonlar
!A)geliofit V)ssiofit S)fakultativ gemofit D)fakultativ ssiofit E)tugri javob yuk 73.Usimliklar xosil kilgan koplam va iklim zonalari A)shimoliy kutb, chul, chala chul, tropika !V)shimoliy kutb, tundra, urmon, dasht, chul, subtropik, tropik S)shimoliy kutb, chul, adir, tog, dasht, yaylov D)subtropik, tropik, dengiz, daryo, kullar E)tugri javob yuk 74.Usimliklar past xaroratga nisbatan moslashganlarning nomi A)geliofit !V)ssiofit S)mezofil D)gidrofil E)tugri javob yuk 75.Usimliklar past xaroratga nisbatan nechta guruxga bulinadi. A)2 !V)3 S)4 D)5 E)6 76.Usimliklar yukori xaroratga moslanishiga kura nechta guruxga bulinadi A)2 !V)3 S)4 D)5 E)6 77.Usimliklarning yukori va past xaroratga, namlik, yoruglikka moslanishida kanday darajada moslashadi A)organizm darajasida, senoz V)submolekulyar, subxujayra, organ !S)submolekulyar, subxujayra, xujayra, organ D)A,V,S E)tugri javob yuk 78.Xayoti doim suvda utuvchi usimliklar guruxi kanday nomlanadi A)gidatofitlar V)gigrofitlar S)nezofitlar D)kserofitlar E)tugri javob yuk 79.Tuprokda ortikcha mikdorda namlik yoki suv bulgan sharoitda yashovchi usimliklar A)gidrofitlar !V)gigrofitlar S)nezofitlar D)kserofitlar E)tugri javob yuk 80.Usimliklarning yarmi suvda, yarim tanasi xavoda yashovchilar !A)gidrofitlar V)gigrofitlar S)nezofitlar D)kserofitlar E)tugri javob yuk 81.Urtacha namlik sharoitda yashovchi usimliklar A)gidrofitlar V)gigrofitlar !S)mezofitlar D)kserofitlar E)tugri javob yuk 82.Kurgokchilik sharoitda yashovchi usimliklar A)gidrofitlar V)gigrofitlar S)nezofitlar !D)kserofitlar E)tugri javob yuk 83.Usimliklarning necha % kuruk vazni xavodan uzlashtirilgan uglerodga tugri keladi A)70% V)78% !S)50% D)35% E)47% 84.Xayvondagi azot elementini usimliklar kanday xavodan uzlashtiradi A)tugridan tugri V)uzlashtirmaydi !S)birikma xolida D)bilvosita E)urganilmagan 85 .SHamol yordamida o’simliklarda kanday jarayon sodir buladi A)uzidan suvni buglatadi, changlatadi V)xayvonlar gazlar okimi vujudga keladi S)changlanish jarayoni sodir buladi !D)suv buglanadi, changlanadi, spora, urug va mevalari atrofga tarkaladi E)tugri javob yuk 86.Aeroplanton organizmlar A)kushlar, sudralib yuruvchilar V)xashoratlar, sut emizuvchilar S)urug va mevalar, mayda xashoratlar !D)urug, meva, mayda xashoratlar, sodda xayvonlarning sistalari E)tugri javob yuk 87.Tuprokda kanday organizmlar uchraydi A)suv utlari, bakteriyalar, zamburuglar V)nematodlar, xashoratlar, sodda xayvonlar S)nematodlar, xashoratlar, sodda xayvonlar, zamburuglar !D)barchasi tugri E)tugri javob yuk 88.Tuprok usimlikka kanday ta’sir kiladi A)usimlikni uzida biriktiradi, fizik xususiyati V)ozika va suv bilan taminlanadi, kimyoviy xususiyati S)tuprokning mikroflorasi tasir kiladi !D)A,V,S E)tugri javob yuk 89.Tuprokning kimyoviy tarkibiga kura (rN)ga kura usimliklar necha turlarga ajraladi A)atsedofil, neyrofil V)bazofil, neyrofil S)atsedofil, bazofil !D)atsedofil, bazofil, neyrofil E)tugri javob yuk 90.Karbonat tuzlari kup tuprokda yaxshi usadigan usimliklar kanday nomlanadi A)kalsefob !V)kalsefit S)galofit D)psammofit E)tugri javob yuk 91.Kumli tuproklarda yaxshi usadigan usimliklar A)kalsefob V)kalsefit S)galofit !D)psammofit E)tugri javob yuk 92.Tuprokning erroziyasini oldini olish uchun va shurini yuvish uchun kanday tadbirlar kurish lozim A)tashkiliy-xujalik V)agrotexnik, gidrotexnik S)urmon-melioratik, irrigatsiya !D)A,V,S E)tugri javob yuk 93.Ekologiyada suv muxitining suv katlamida tarkalgan gidrobiontlar kanday nomlanadi A)gidrobiont !V)bentos S)plankton D)nekton E)tugri javob yuk 94.Biologik merom xisoblanuvchi ichki maromga… !A)nafas olish organining urushi, tana xarorati V)sutkali merom S)erning kuyosh atrofida aylanishi D)bir oylik merom E)tugri javob yuk 95.Daniyalik botanik K.Raunknerning tasniflanishiga, barcha gulli usimliklar xayot shakllariga kura nechta guruxga bulib urganiladi A)4 V)5 S)6 !D)7 E)8 96.Bir yillik ut uismliklar bulib, er usti va er osti organlari kishda kurib koladi, fakat uruglari kishlab chikadi-xayot shakli … A)fanerofit V)xamefit !S)terrofit D)gidrofit E)tugri javob yuk 97.Kurtaklari suv ostida, vegetativ novdalari suvda joylashgan usimliklarning xayot shakli… A)fanerofit V)xamefit S)terrofit !D)gidrofit E)tugri javob yuk 98.Respublikamiz «Kizil kitobi» ni necha yilda yangilab turish uzda tutilgan A)1 yilda V)3 yilda !S)5 yilda D)7 yilda E)10 yilda 99.Kizil kitobga kiritilgan usimliklar turini kursating !A)chinor, shark chinori V)chinnigul, Uzbekiston chinniguli S)SHoximardon astragali, Xisor bodomi D)A,V,S E)tugri javob yuk 100.Kizil kitobga kiritilgan usimliklar turini kursating A)lolakizgaldok V)kiyik uti S)tirnokgul !D)greyga lolasi E)tugri javob yuk Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|