Generallari



Yüklə 1,25 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə60/60
tarix01.08.2018
ölçüsü1,25 Mb.
#60469
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   60

 
123
qaçaq Cahangirə çörək verib. Bu obada hamı bilirdi ki, İdris kimi çağırdı, onun işi xeyirliyə 
olmaz. Emin ağanın üç-dörd qapı nökəri vardı. Belə vacib buyruqları ancaq İdris yerinə yetirərdi. 
Ağa özü deyirdi ki, başqa nökər-naib belə mühum işin öhdəsindən gələ bilməz,  İdrisin ağa 
qulluğuna çağırdığı adam gedər-gəlməz olardı, ya da başına min oyun açılardı.  
Atlılar geri, arana tərpəndi. Məhər yerində quruyub qalmışdı. Acığı  hələ soyumamışdı. 
Çomağını qaldırıb hirslə   yerə çırpdı, öz-özünə: 
-  Əlimə yaxşı girəvə düşmüşdü, - dedi, nahaq öldürmədim o qapı küçüyünü. Mədədin 
hayıfını  gərək onda   qoymayaydım.   İt oğlunu görəndə qan beynimə sıçradı, Sayadnan öpüşüb 
ayrılmağı da unutdum. 
Yerində quruyub qalan Məhərin iri ala gözlərini yaş yandırdı. Mədəd yadından çıxmırdı. 
Onu da belə tələsik aparmışdılar. Şər vaxtı qoyun-quzu əmişdirməkdən gec qayıdan Məhər gəlib 
onu bir daha görmədi. Doluxsunmuş  Məhərin sinəsinə elə bil qızmar dəmir basırdılar. Nəfəsi 
qarala-qarala: 
- Yaxşı yol, ay Sayad, yaxşı... - çomağı   da, əli də   havadan asılı qaldı. Sayad atın başını 
geri döndərib: 
- Məhər, ay Məhər, qoyunu Cavadnan otar, onun yaxşı yoldaşlığı var. Mustafagil onu 
yola vermir. Onu öz yanına gətir. 
- Yaxşı, yaxşı, arxayın ol... - Məhər qəhərləndi. 
Tüstü burulğanına düşmüş adam kimi səsi zorla çıxırdı. Əlindəki köşəliyi cibinə soxub, gözünün 
yaşını sildi. Bu kədərli mənzərəyə qoyunların bir parası duruxub mələşirdi. Məhərin ürəyinin 
başı daha da göynədi: 
- Hey, hey, - eləyib sürünün ağzını binəyə tərəf döndərdi. Ağlaya-ağlaya dağlara baxıb 
oxudu: 
 
Bürüyüb hər yeri bəylərin malı, 
Qazaxda qurulur cahi-cəlalı, 
Əfqan, yaman keçir ellərin halı, 
Düşüb yandığımız nar kiminkidi 
 
*  *   * 
 
Xanbulaqdan tərpənən atlılar bütün gecəni yol gəlib dan ağaranda Ağköynək kəndinin 
üstündəki Qaracalar yalına çatdılar. Emin ağa həmişəkindən də tez durmuşdu. Gözünə yuxu 
getmirdi. Üç gün idi aldığı xəbər onu fikirdən-fikrə salırdı. Əlindəki zərli təsbehi də əsəbi-əsəbi 
oynadırdı. Arvadı Cavahir xanım ağlamaqdan başağrısı tapmışdı. 
- Çoban-çoluq, nökər-naib mənim varımı yeyib yatacaq, hələ bir daldada atamın goruna 
da söyəcək. Yox, mən buna dözə bilmərəm, yetim-yesir üçün qazanmışam bu cah-calalı, 
gözümün ağı-qarası  Cəlilim getsin qayıtmasın? - Kişi bunları fikirləşəndə  dəli  olurdu.  “Bu   
köpəkoğlunun   nemsəsi də farağat   durmur.  Dava    eləməyə vaxt tapdı. Lap razıyam mənim  
adıma oğul   kimi yazsınlar, ancaq davaya Sayad getsin”. 
Darvazanın arxasında at kişnədi. Emin ağa atın kişnərtisini tanıdı. Alapaçanın adəti idi, 
darvazaya   çatanda   iki-üç dəfə kəsik-kəsik kişnərdi. Böyük   darvazanın balaca qapısı açıldı. 
İdris   quyruq bulayan məhəllə iti kimi iki qatlanıb: 
- Ağam, sabahın xeyir, - qəddini düzəldib fəxrlə, - gətirmişəm. - dedi. 
Emin ağa qulaqlarına inanmadı.  İdrisi göndərəndə elə bilirdi ki, Sayad gəlməyəcək. Eşitsə ki, 
ağası onu oğlunun  əvəzində  əsgər göndərir, ilim-ilim itib dağlara çəkiləcək. Ona görə nökərə 
dönə-dönə tapşırmışdı ki, Sayad səni döyüb öldürsə də onu niyə çağırdığımı deməzsən. 
Emin ağa sevincindən,  şad xəbərin təsirindən qabağa yeridi. İdrislə üzbəüz dayandı. 
“Nökəri qarşılamağa gedirəm, mən lap başımı itirmişəm. Yox, qoy o mənim üstümə  gəlsin, 
gədəni duyuq salaram. Köpək oğlu razı olmasa, it kimi gəbərdərəm”. 
İdris ağasını fikirli görüb yerində qurumuşdu. Emin ağa təsbehli  əlini darvazaya doğru 
uzadıb: 


 
124
- Darvazanı aç, qoy Alapaça içəri girsin, at tərlidimi? 
- Bəli, ağa, heç binələrə getmədim, sürünün yanından gətirdim. Dedim birdən binədəkilər 
öyrədib eləyər. 
- Davanın başlanmağını bilirmi? 
- Yox, ağa, o barədə yolda   heç söhbət olmadı. Nə soruşdu, çoxusuna - bilmirəm - dedim. 
Məncə xəbəri yoxdu. Hardan    bilsin, on-on beş gündü yaylağa gedib-gələn yoxdu. 
- Yaxşı, get Alapaçanı içəri burax, çox   tərlidirsə, yəhərini alma, qayışını boşalt, atı yaxşı 
bağla, birdən gedib su-zad içər. 
Bir göz qırpımında darvaza açıldı. Emin ağa sağa dönüb qızılgüllüyün arasında yavaş-
yavaş  gəzişdi. Bir az gedib ürək döyüntüsü ilə geri qayıtdı. Gözaltı ona tərəf gələn ucaboy, 
enlikürək Sayada baxdı. Ürəyində: “Mənim var-dövlətimi yeyib gör nə boyda olub. Mənə nökər 
duranda arıq, cüllüt bir uşaq idi. İnsafdımı bu köpək oğlu dura-dura, mənim bircə Cəlilim qızıl 
güllə qabağına getsin. Dünyanı dağıdaram getməsə, nəslini yer üzündən qazıdıb turp əkdirərəm” 
- dedi. 
Amma onun ürəyində bir səksəkə, bir qorxu da vardı. “Birdən doğrudan getməz, hədə-
qorxu lazım deyil, zırın biridi, tərslikdə nəsliynən məşhurdur. Birdən qabağımdan qayıdar, ilim-
ilim itər, Salahlı qaçaq Cahangir kimi dağlara çəkilib qaçaqlıq eləyər. Çoban Əfqanın sözlərini 
oxuyan nökərdən nə desən gözləmək olar. Yox, bunun bircə yolu var, o da qılığına girməkdi. Pul 
nə qədər istəsə verəcəm, lap evimi satıb... Nə evimi? Əşşi onun dilini iki yüz-üç yüz manat da 
bağlayar. Tarix boyu nəsli bu qədər pul görməyib”. 
Sayad ədəb-ərkanla salam verdi. Emin ağa lap yaxına gəldi. Yalandan üz-gözü gülür, ona 
mehriban-mehriban baxırdı. 
- Xoş gəlibsən, oğul, - dedi, - Sayadla həyatında ilk dəfə əl verib görüşdü. 
Sayad nə gözünə inandı, nə də eşitdiyinə. Düz səkkiz il idi Emin ağanın çobanı idi. İlk 
dəfə idi ki, ağası ona “xoş  gəlibsən, oğul” deyirdi. Sayad çaşıb qalmışdı,  bilmirdi nə   desin, 
necə cavab versin. Gecdən-gec: 
- Sağ olun, yaxşıyam, - dedi. 
Araya sükut çökdü. Bayaqdan öz-özünə asıb-kəsən ağa indi danışmağa söz tapmırdı. Dan 
üzünün bu sakitliyində ağanın təsbehi çaylaq daşı kimi şaqqıldayırdı. 
- Dağlarda yağarlıq başlayıbmı? Sürü necədi, salamatdımı? Ölüb-itəni yoxdu ki?.. 
- Yağış hələ azdı, sürü də sağ-salamatdı, Məhərə tapşırıb gəlmişəm.  
Ağa susdu. Nə qədər elədi əsas məsələnin üstünə gələ bilmədi. Ehtiyat elədi. Geri dönüb:  
- İdris, ay İdris, bu kişi çöldən gəlib, buna çay-çörək ver yesin. Aynabənddə oturun,   mən 
də  gəlirəm, - sonra üzünü   Sayada tutub: - get, oğul, yoldan gəlibsən, bir qismət çörək kəs, 
dincini al, sənnən işim var, ürəyinə başqa şey gəlməsin, xeyirdi, - dedi. 
 Sayad taxta pilləkənləri çıxdıqca fikirləşirdi ki, görəsən bu nə  işdi ağa mənimlə belə 
mehriban danışır. Səkkiz ildə ilk   dəfə      məni evinə  dəvət eləyir.   Hələ çörək də yedizdirir. 
Görəsən, yazıq Mədədi də beləmi eləyiblər. Nəsə boynuma qoyacaqlar. Yox, rəhmətlik atam 
Zeynalabdin deyərdi ki, ağalar, bəylər rəiyyəti heç vaxt xeyirliyə çağırmazlar. Ağa nökəri 
çağırdısa, ya Bakıya nöyüdə, ya da Naxçıvana duza göndərəcək. 
Cavahir xanım istədi çay-çörəyi Sayada özü aparsın. Emin ağa onun üstünə elə qışqırdı 
ki, evdə lampa yansaydı bu zəhmdən sönərdi. 
- Qarıxmısan, ay arvad, istəyirsən gedənin biri ayağını qaldırıb başımıza qoysun? 
- Neyləyim, ay kişi, bircə Cəlilimin xatirinə, o gözümdən getsə, dünyam dağılar. 
Emin ağa Sayadın yanına xeyli sonra gəldi. Süfrəyə göz gəzdirib dilucu: 
- Niyə   çörək   yemirsən,   utanırsan,    nədi? - dedi. - Utanma, əməlli-başlı çörək ye. 
Sayad: 
- Sağ ol, ağa, allah artıq eləsin, ac döyüləm, özümnən   yola çörək... 
- A  gədə, İdris, it özünü öldürür, karsanmı, çıx gör kimdi, bəlkə qonaq-zad gəlir? 
Ağa qəsdən İdrisi rədd elədi ki, söhbəti eşitməsin. İdrisin onun evinin sirrini heç yerdə 
danışmadığına arxayın idi. Yenə də ehtiyat elədi. Oxumağa hazırlaşan müğənni kimi bir-iki dəfə 
öskürüb boğazını arıtladı. 


 
125
- Oğul, - dedi, - bilirsən səni niyə çağırmışam? Sənin   əsgərliyə verdiyin vergini hökumət 
qəbul eləmir. - Ağa başını yuxarı qaldırmırdı. Sözləri yalan olduğuna görə cəsarəti çatmırdı ki, 
Sayadın üzünə baxsın.  Öz-özünə: - “Bu Zeynal uşağının görücülüyü var, birdən gözümdən 
oxuyar ki, yalan danışıram. Bu zalım uşağı özündən çıxdı, qabağında durmaq çətindi”. - 
Deyirlər, cavandı, qoçaqdı, gərək özü əsgər getsin. Bilirsən, məsələ belədi ki, hökumət ildə bizim 
Qazax mahalından bir cavanın vergisini almır, özünü əsgər aparır. Padşahın əmri belədi. 
Sayad ovcunun içi kimi bilirdi ki, ağası onu aldadır. Böyük padşahın qanunu vardı ki, 
əsgərliyə ancaq xan, bəy, ağa uşaqları çağrılmalıdır. Bunu ona çoban Əfqan başa salmışdı. Sayad 
ona inanırdı.  Əfqan heç vaxt yalan danışmazdı. Sayad fikirləşirdi ki, gecə-gündüz yağışda, 
sızaqda qoyun otarmaqdansa, əsgər getmək yaxşıdı. Günü-güzəranı bir qara qəpiyə  dəyməzdi. 
Yayda arxaclarda, qışda isə mal damında yatardı. Nə yorğan görərdi, nə  də döşək tanıyardı. 
Ancaq qarşısında bir çıxılmaz yol vardı. 
- Ağa, özün bilirsən ki,  bacı-qardaşlarımın hamısı körpədi. Onları mən saxlayıram. Bəs 
mən getsəm onların dolanacağı necə olar? 
- Oğul, Sayad, məgər mən ölmüşəm? Qoymaram onları korluq çəkməyə. Məni pristav 
çağırıb tapşırdı. - Emin ağa qoltuq cibindən bir xeyli pul çıxardıb Sayadın qabağına qoydu. - 
Bax, bu da pristavla mənim sənə bəxşeyişim. - Ağa yaxşı   bilirdi   ki, Sayad gedib pristavdan 
soruşmayacaq ki, mənim ailəmə pulu doğrudanmı, sən veribsən. Sayad heç pristavın qapısını 
tanımırdı. - İki-üç il uşaqlara bəsdi. Mən özüm də buradayam, qoymaram uşaqlar ac-yalavac 
qalsın. 
  
- Yaxşı, nə deyirəm, məsləhət bilirsinizsə gedərəm. 
Emin ağanın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Elə bil üstündən ağır dəyirman daşı götürüldü. 
Ürəyində, - allah sənə şükür, bircə Cəlilim qızıl güllədən xilas oldu, - dedi. 
Sayadı yola salandan bir neçə gün sonra Emin ağanın evində böyük şadyanalıq vardı. 
Çiyni zər poqonlu, boynuyoğun, turpsifət pristav deyirdi: 
- Cənab Emin ağa, içirəm sənin o bir və pir balan Cəlil bəyin sağlığına, qoy həmişə qızıl 
güllələr Cəlil kimi mərdlərdən qorxub yan keçsin. - Sərxoş pristav yerində səndirlədi. Stəkandan 
daşan araq yerə damcılayırdı. - Qoy o güllələr çoban-çoluğa, gədə-güdəyə  dəysin. Pristav ha, 
ha...   eləyib   bərkdən   güldü. Emin ağanın qaşqabağı açılmır, dinib-danışmırdı. Özü də bilmirdi 
ona nə olub. Yuxusuz adamlar kimi tez-tez əsnəyir,   nəzərləri bir  nöqtədə ilişib qalırdı. Pristav 
gur səslə: - Cənablar, Kayzer Almaniyası  sərhədlərimizdə  dəhşətlər törədir. Sizin o bədbəxt 
çoban Sayad indi haradasa ölüb-itdi, əl-ayaq altında qaldı. 
Pristav elə danışırdı ki, sanki qalibiyyət qazanmış ordu komandanını alqışlayırdı. O, 
məclisdəki ağalara göz gəzdirdi. Heç kəs ona baxmırdı. Donquldana-donquldana oturdu. 
Canab pristavın əl-ayaqda ölüb-itmiş hesab elədiyi Sayad Zeynalabdin oğlu Birinci dünya 
müharibəsindən zəfərlə qayıtdı. O, cəbhədə göstərdiyi  şücaətlərə görə müqəddəs Georgi 
ordeninin dörd dərəcəsilə təltif olunmuşdu. Bu yaxınlarda SSRİ Mərkəzi Dövlət hərbi arxivindən 
aldığımız bir sənəd bunu bir daha təsdiq edir: 
 
“Sizin sorğunuza cavab olaraq bildiririk ki, arxiv materiallarında tatar süvari polkunun 
yunkeri, praporşik - Sayad Zeynalovun xidmət dəftərcəsi saxlanılır. Sənəddə deyilir ki, o, 30 
avqust 1886-cı ildə anadan olub. Yelizavetpol quberniyasındakı Qazax qəzasının vətəndaşıdır. 
1914-cü ildə könüllü olaraq tatar süvari polkuna daxil olub. 1915-ci ildə uryadnik, 1917-ci ildə 
praporşik, sonra isə yunker rütbəsi alıb. 
1914-cü il sentyabrın 20-dən Avstriya-Macarıstan və Almaniya döyüşlərinin iştirakçısı 
olub. Georgi ordeninin bütün dörd dərəcəsilə təltif edilib. 
Müqəddəs Georgi ordeni qədim rus ordenlərindəndir. Onun dörd dərəcəsi vardı. Birinci 
dərəcəli orden də yuksək hesab olunurdu. Ordenin devizi belə idi – “əla xidmət və  cəsurluğa 
görə”. Odur ki, müqəddəs Georgi ordeninin bütün dərəcəsinə yalnız “fövqəladə  dərəcədə 
fərqlənən, xüsusi rəşadət, mərdlik,  əla  əsgəri qəhrəmanlıq göstərən hərbi qulluqçular layiq 
görülürdülər”. 


 
126
Sayad müharibədən qayıdanda yeni bir “cəbhədə” vuruşmalı oldu: Qarayazı meşəsində, 
Naltökən və Avey dağlarında gənc sovet hökumətini bəyənməyən, qınına çəkilmiş qaçaqlara, 
quldurlara qarşı. 
Qazax qırmızı partizan dəstəsində  mətanətlə vuruşan, Gəncə qiyamının darmadağın 
edilməsində  fəal iştirak edən Sayad Zeynalov Azərbaycan kəndlərində kolxoz yaradılmasında 
fəal iştirak edirdi. 
Birinci dünya müharibəsində göstərdiyi igidliyə görə müqəddəs Georgi ordeninin bütün 
dərəcəsinə layiq görülən yeganə azərbaycanlı Sayad Zeynalov sovet hakimiyyəti illərində Qazax 
milis  şöbəsinin rəisi, el yardımı komitəsinin sədri və  Gəncə milis idarəsinin rəisi kimi məsul 
vəzifələrdə çalışmışdır. 
Otuz yeddinin acı tufanı Sayad Zeynalabdinoğlunun da qapısını döydü. Günahı da o olub 
ki, niyə çar zabiti olmusan? O, 1942-ci ildə sürgündə həlak olub. İgid döyüşçünün həm də şairlik 
təbi varmış. Çox təssüf ki, onun bütöv bir şeri tapılmadı. Otuz yeddinin qara gecəsində  gələn 
“üçlük” onun yazı-pozusunu da aparıb məhv etdi. Ağköynəkli ağsaqqalların yaddaşında Sayadın 
1915-ci ildə Sarıqamışdan yazdığı şerindən bircə bənd yadigar qalıb: 
 
Sarıqamış altında olduq nəzərdə,  
Yuyürdük irəli, qalmadıq gerdə.  
Tatar polkunun adı söyləndi dildə,  
Qürbət elə düşdü yolum neyləyim. 
  
 
YANLIŞ DA BİR NAXIŞDIR
     
  
Füsunkar  Krıma səfərimin son günü idi.   Sağollaşmaq üçün jurnalist dostum Valeri 
Kotinevə zəng vurdum. 
-  İnanmıram bu gün yola düşə biləsən, - deyə  həyəcanla bildirdi, - çünki qəhrəman 
həmyerlinlə çiyin-çiyinə vuruşan veteranlardan biri xahiş edib ki, onu səninlə tanış edim. Vaxtı 
itirmədən veteranlar komitəsinə gəl, mən də oraya gedirəm. 
...Axtardığımız adamı veteranlar komitəsində tapmadıq. Bir-başa onun evinə yollandıq. 
Mərkəzi meydandan keçib Leonov küçəsindəki otuz üç nömrəli evin darvazasını döydük. 
Həyətdə ucaboylu bir kişi göründü. Bizi görən kimi qapını açdı. Valerini qabağa buraxıb diqqətlə 
məni süzdü: 
- Salam, oğul, - deyib məni qucaqladı. On günlük səfərim zamanı ilk dəfə qocanın 
dilindən doğma sözləri eşidərkən özümü saxlaya bilmədim, mən də onu qucaqladım. O, ana 
dilimizdə bu iki kəlməni çox şirin və aydın dedi. Elə güman   etdim ki, bu adam həmyerlimizdir, 
müharibədən sonra burada məskən salıb. Qoca bir daha  diqqətlə mənə baxıb: 
- Cavan oğlan, - dedi. - Müseyib Allahverdiyevi tanıyırdınızmı? 
- Şəxsən tanımırdım, - dedim, - amma bir qəhrəman kimi haqqında çox eşitmişəm. 
- Bax, belə bir qəhrəmanı  nəinki  şəxsən tanımaq, hətta onunla çiyin-çiyinə vuruşmaq 
mənə qismət olub, - deyə veteran fəxrlə bildirdi. 
Bizi evə dəvət elədi. Pəncərəsi günçıxana baxan otaq geniş və işıqlı idi. 
Ötən illərin xatirələri yavaş-yavaş vərəqləndi. 
İstefada olan polkovnik Orlov Yakob Matveyeviç Sovet İttifaqı  Qəhrəmanı, qvardiya mayoru, 
həmyerlimiz Müseyib Allahverdiyevlə Volqa sahillərindən Berlinə  qədər dördüncü qvardiya 
ordusunun yüz on doqquzuncu qvardiya atıcı polkunda şərəfli döyüş yolu keçib. 
         -  Müseyib  mənim polkumda ikinci batalyonun komandiri idi, - deyə Yakob Matveyeviç 
igid həmyerlimizlə döyüş dostluğundan söhbət açdı, - onunla hələ Moskva yaxınlığında gedən 
ölüm-dirim vuruşmalarında dostlaşmışdıq. Polkumuzda yeganə komandir idi ki, milli papaqda 
gəzərdi. O, muharibədən əvvəl süvari dəstəsində xidmət etmişdi. Ən qızğın döyüşlərdə belə onun 
səsini eşidərdim. Nə döyüşdən qabaq, nə də döyüş ərəfəsində onu qanıqara görməzdik. Bu nikbin 


 
127
komandirdən döyüş zamanı öz dilində alovlu sözlər eşidərdim. Bir dəfə istirahət zamanı 
soruşdum: 
- Allahverdiyev, döyüş vaxtı sənin dilindən başa düşmədiyim sözlər eşidirəm. Onları bizə 
də başa sal, görək nə deyirsən? 
Onun qarabuğdayı sifətinə xoş bir təbəssüm qondu, gülümsündü: 
- Hə, - dedi, - mən bəzən qızışanda ana dilində “haydı əsgərlərim, yeriyin düşmən üstünə” 
- deməkdən özümü saxlaya bilmirəm. Bu sözlər mənim deyil, vaxtilə Azərbaycanı istilaçılardan 
qorumuş milli qəhrəmanımız Koroğlunundur. 
O gün Müseyib mənə Azərbaycan dilində iki söz öyrətdi: “Salam” və “oğul” sözlərini. O 
gündən sonra komandir dostumu “oğul” deyə çağırmağa başladım. Görüşümüz zamanı bu sözləri 
eşidəndə  təəccübləndiyinizi hiss etdim. Amma üstünü vurmadım. Bax, o vaxtdan, o tufanlı 
illərdən bu iki kəlməni hafizəmdə xatirə kimi saxlayıram, oğul, - deyib müsahibim gülümsünür. 
Sonra ayağa durub kitab rəfindən sarı cildli “Volqa çöllərindən Avstriya dağlarına qədər” adlı 
kitabı  gətirdi. Vərəqləyib yüz iyirmi altıncı  səhifəni tapdı. Orada yüz on doqquzuncu polkun 
döyüş yolundan bəhs olunurdu. 
... Dunayın ucsuz-bucaqsız sahillərinə qardan ağ yorğan sərilmişdi. Dan yeri ağardıqca, 
səmadakı qatı duman qərbə doğru çəkilir, çöllər yavaş-yavaş  işıqlanırdı. Batalyonun əsgərləri 
döyüşə hazır dayanmışdılar. Kapitan Allahverdiyev balaca bir dikdirdə uzanıb qarla örtülü 
çöllərə baxır, doğma Qarayazını, Kür qırağını xatırlayırdı. Ceyrançöl düzünu də qar beləcə 
örtəndə yataqlara gediş-gəliş azalır, yollar, cığırlar itirdi. Yalnız xırda təpələrdə ac canavarlar və 
azğın küləklər ulaşırdı.  İndi Dunayın o tayında soyuqdan ulaşan frislər kimi... Onun qəlbi 
müqəddəs Vətənimizə soxulmaq istəyən düşmənə qarşı acı bir kinlə dolmuşdu... 
Dağlar qartalı üç ay sonra Budapeşt yaxınlığında daha cəsarətlə vuruşaraq düşmənin 
yeddi yüz əsgər və zabitini əsir aldı. - Yakov Orlov həyəcanla və  fəxrlə  ağır gün dostunun 
qəhrəmanlığından danışır - Budapeştdə bizim üçün, şəxsən mənim üçün böyük bayram idi. 
Burada qollarımı geniş açıb “oğlumu” doğma balam kimi sinəmə  sıxdım. Müseyib 
Allahverdiyev SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin min doqquz yüz qırx beşinci il iyirmi dörd 
mart tarixli fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı kimi şərəfli ada layiq görülmüşdü. 
- Bu yaxınlarda məni Xmelnitsk şəhərinə  əsgərlərlə görüşə  dəvət etmişdilər. Vaxtilə 
Müseyiblə bu şəhər uğrunda   çiyin-çiyinə vuruşmuşuq. Şəhərin   “Döyüş    şöhrəti” muzeyində 
“oğlum” haqqında ayrıca guşə var. Xmelnitskidəki on beş nömrəli orta məktəbin   pioner 
dəstələrindən biri   Müseyib Allahverdiyevin adını daşıyır. 
  
Krım veteranı “M.Allahverdiyev” adına dəstənin pionerlərilə birgə  çəkdirdiyi  şəkilləri 
bir-bir mənə göstərir. 
- Yakob Matveyeviç, “oğlunuzun” ailəsilə   necə, görüşürsünüzmü? 
- Biz Müseyiblə çox gec əlaqə saxlaya bildik. Min doqquz yüz altmış yeddinci ildə 
qəfildən ondan bir məktub aldım. O neçə illərdi ki, məni axtardığını yazırdı. Bir xeyli 
məktublaşdıq. Həmişə də bu yaxınlarda görüşmək üçün   vədələşirdik,   amma imkan olmurdu. 
Düzü qəhrəman dostumun ölümünü eşidəndə böyük Marksın müdrik kəlamlarını xatırladım: 
“Qəhrəmanların ölümü günəşin batmasına bənzəyir”. Bir müddət mənə elə gəldi ki, doğrudan da 
bu füsunkar Krımda günəş doğmur. Sonralar   oğlu Abdulla ilə görüşüm mənə ən yaxşı təsəlli   
oldu. Ata oğula necə  də oxşarmış. Qəribə  də olsa mən indi Abdullanı      da    “oğlum” deyə 
çağırıram. Sağ olsun, o hər il mənim görüşümə gəlir. Havalar xoş olan kimi Abdullanın dəvətilə 
Qazağa gedib, “böyük oğlumun” məzarını ziyarət edəcəyəm. 
Qəhrəmanın oğlu polkovnik Abdulla Allahverdiyev: 
- Atam Dağkəsəməndə yoxsul kəndli ailəsində anadan olub. Otuz birinci ildə könüllülər 
sırasında ordu sıralarına gedib. Bir müddət Bakıdakı milli Azərbaycan diviziyasında xidmət edir. 
Özü danışırdı ki, o vaxt general Əliağa  Şıxlinski tez-tez bizim diviziyaya gəlib 
artilleriyadan, süvari qoşun növündən, hərbi döyüş taktikasından mühazirələr oxuyar və  təlim 
məşqlərə  nəzarət edərdi. Bir dəfə dörd nəfər  əsgəri müşahidə  məntəqəsinə çağırdılar. Onların 
arasında mən də vardım. General bizim hər birimizlə ayrılıqda söhbət elədi, sonra isə bizə: 
“balalarım, - dedi, - sizi Tbilisidəki üçillik Zaqafqaziya Hərbi-Siyasi məktəbinə oxumağa 


 
128
göndərməyi qərara almışıq. Bacarıqlı və cəsur olun, bizə, xalqımıza milli hərbi mütəxəssislər çox 
lazımdır. Unutmayın, bir millətin ki, silah tutan oğlu, milli ordusu yoxdur, onun torpağına da 
təcavüz edərlər, ana və bacısının namusuna da toxunarlar. 
Atam general Əliağa Şıxlinskinin xeyir-duası ilə min doqquz yüz otuz altıncı ildə hərbi 
məktəbi baş leytenant rütbəsində bitirir. Bundan sonra bütün şüurlu həyatını hərbi işə həsr edir. 
Qazax şəhərinin mərkəzində bir küçə var. - General Əliağa Şıxlinski küçəsi... Bu küçənin 
lap başlanğıcında isə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya mayoru Müseyib Allahverdiyevin tunc 
büstü qoyulub. Bilmək olmur,  bu kimin səhvidir. Bəlkədə küçəyə ad verənin, ya da büstü məhz 
burda qoyanın vaxtilə  Şıxlinskinin iyirmi bir yaşlı Müseyib Allahverdiyevə verdiyi xeyir-
duadan, ata qayğısından xəbəri varmış. Ata Şıxlinski oğul Müseyibə qonaq gəlib. Hər halda 
yanlış da bir naxışdır. 
Üzü Göyəzənə, Avey dağlarına baxan tunc heykəlin gözlərində döyüşdən qalib qayıtmış 
əsgər məğrurluğu var... 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
129
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nəşriyyatın direktoru Ə.T.Əliyev. 
    Mətbəənin  direktoru  A.Ş.Quliyev. 
 
Rəssamı F.Əfəndiyev 
Bədii redaktoru N.Rəhimov 
Texniki redaktoru N.Şərifova 
Korrektoru A.Abasova 
İB  № 2594. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Yüklə 1,25 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   60




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə