123
qaçaq Cahangirə çörək verib. Bu obada hamı bilirdi ki, İdris kimi çağırdı, onun işi xeyirliyə
olmaz. Emin ağanın üç-dörd qapı nökəri vardı. Belə vacib buyruqları ancaq İdris yerinə yetirərdi.
Ağa özü deyirdi ki, başqa nökər-naib belə mühum işin öhdəsindən gələ bilməz, İdrisin ağa
qulluğuna çağırdığı adam gedər-gəlməz olardı, ya da başına min oyun açılardı.
Atlılar geri, arana tərpəndi. Məhər yerində quruyub qalmışdı. Acığı hələ soyumamışdı.
Çomağını qaldırıb hirslə yerə çırpdı, öz-özünə:
- Əlimə yaxşı girəvə düşmüşdü, - dedi, nahaq öldürmədim o qapı küçüyünü. Mədədin
hayıfını gərək onda qoymayaydım. İt oğlunu görəndə qan beynimə sıçradı, Sayadnan öpüşüb
ayrılmağı da unutdum.
Yerində quruyub qalan Məhərin iri ala gözlərini yaş yandırdı. Mədəd yadından çıxmırdı.
Onu da belə tələsik aparmışdılar. Şər vaxtı qoyun-quzu əmişdirməkdən gec qayıdan Məhər gəlib
onu bir daha görmədi. Doluxsunmuş Məhərin sinəsinə elə bil qızmar dəmir basırdılar. Nəfəsi
qarala-qarala:
- Yaxşı yol, ay Sayad, yaxşı... - çomağı da, əli də havadan asılı qaldı. Sayad atın başını
geri döndərib:
- Məhər, ay Məhər, qoyunu Cavadnan otar, onun yaxşı yoldaşlığı var. Mustafagil onu
yola vermir. Onu öz yanına gətir.
- Yaxşı, yaxşı, arxayın ol... - Məhər qəhərləndi.
Tüstü burulğanına düşmüş adam kimi səsi zorla çıxırdı. Əlindəki köşəliyi cibinə soxub, gözünün
yaşını sildi. Bu kədərli mənzərəyə qoyunların bir parası duruxub mələşirdi. Məhərin ürəyinin
başı daha da göynədi:
- Hey, hey, - eləyib sürünün ağzını binəyə tərəf döndərdi. Ağlaya-ağlaya dağlara baxıb
oxudu:
Bürüyüb hər yeri bəylərin malı,
Qazaxda qurulur cahi-cəlalı,
Əfqan, yaman keçir ellərin halı,
Düşüb yandığımız nar kiminkidi
* * *
Xanbulaqdan tərpənən atlılar bütün gecəni yol gəlib dan ağaranda Ağköynək kəndinin
üstündəki Qaracalar yalına çatdılar. Emin ağa həmişəkindən də tez durmuşdu. Gözünə yuxu
getmirdi. Üç gün idi aldığı xəbər onu fikirdən-fikrə salırdı. Əlindəki zərli təsbehi də əsəbi-əsəbi
oynadırdı. Arvadı Cavahir xanım ağlamaqdan başağrısı tapmışdı.
- Çoban-çoluq, nökər-naib mənim varımı yeyib yatacaq, hələ bir daldada atamın goruna
da söyəcək. Yox, mən buna dözə bilmərəm, yetim-yesir üçün qazanmışam bu cah-calalı,
gözümün ağı-qarası Cəlilim getsin qayıtmasın? - Kişi bunları fikirləşəndə dəli olurdu. “Bu
köpəkoğlunun nemsəsi də farağat durmur. Dava eləməyə vaxt tapdı. Lap razıyam mənim
adıma oğul kimi yazsınlar, ancaq davaya Sayad getsin”.
Darvazanın arxasında at kişnədi. Emin ağa atın kişnərtisini tanıdı. Alapaçanın adəti idi,
darvazaya çatanda iki-üç dəfə kəsik-kəsik kişnərdi. Böyük darvazanın balaca qapısı açıldı.
İdris quyruq bulayan məhəllə iti kimi iki qatlanıb:
- Ağam, sabahın xeyir, - qəddini düzəldib fəxrlə, - gətirmişəm. - dedi.
Emin ağa qulaqlarına inanmadı. İdrisi göndərəndə elə bilirdi ki, Sayad gəlməyəcək. Eşitsə ki,
ağası onu oğlunun əvəzində əsgər göndərir, ilim-ilim itib dağlara çəkiləcək. Ona görə nökərə
dönə-dönə tapşırmışdı ki, Sayad səni döyüb öldürsə də onu niyə çağırdığımı deməzsən.
Emin ağa sevincindən, şad xəbərin təsirindən qabağa yeridi. İdrislə üzbəüz dayandı.
“Nökəri qarşılamağa gedirəm, mən lap başımı itirmişəm. Yox, qoy o mənim üstümə gəlsin,
gədəni duyuq salaram. Köpək oğlu razı olmasa, it kimi gəbərdərəm”.
İdris ağasını fikirli görüb yerində qurumuşdu. Emin ağa təsbehli əlini darvazaya doğru
uzadıb:
124
- Darvazanı aç, qoy Alapaça içəri girsin, at tərlidimi?
- Bəli, ağa, heç binələrə getmədim, sürünün yanından gətirdim. Dedim birdən binədəkilər
öyrədib eləyər.
- Davanın başlanmağını bilirmi?
- Yox, ağa, o barədə yolda heç söhbət olmadı. Nə soruşdu, çoxusuna - bilmirəm - dedim.
Məncə xəbəri yoxdu. Hardan bilsin, on-on beş gündü yaylağa gedib-gələn yoxdu.
- Yaxşı, get Alapaçanı içəri burax, çox tərlidirsə, yəhərini alma, qayışını boşalt, atı yaxşı
bağla, birdən gedib su-zad içər.
Bir göz qırpımında darvaza açıldı. Emin ağa sağa dönüb qızılgüllüyün arasında yavaş-
yavaş gəzişdi. Bir az gedib ürək döyüntüsü ilə geri qayıtdı. Gözaltı ona tərəf gələn ucaboy,
enlikürək Sayada baxdı. Ürəyində: “Mənim var-dövlətimi yeyib gör nə boyda olub. Mənə nökər
duranda arıq, cüllüt bir uşaq idi. İnsafdımı bu köpək oğlu dura-dura, mənim bircə Cəlilim qızıl
güllə qabağına getsin. Dünyanı dağıdaram getməsə, nəslini yer üzündən qazıdıb turp əkdirərəm”
- dedi.
Amma onun ürəyində bir səksəkə, bir qorxu da vardı. “Birdən doğrudan getməz, hədə-
qorxu lazım deyil, zırın biridi, tərslikdə nəsliynən məşhurdur. Birdən qabağımdan qayıdar, ilim-
ilim itər, Salahlı qaçaq Cahangir kimi dağlara çəkilib qaçaqlıq eləyər. Çoban Əfqanın sözlərini
oxuyan nökərdən nə desən gözləmək olar. Yox, bunun bircə yolu var, o da qılığına girməkdi. Pul
nə qədər istəsə verəcəm, lap evimi satıb... Nə evimi? Əşşi onun dilini iki yüz-üç yüz manat da
bağlayar. Tarix boyu nəsli bu qədər pul görməyib”.
Sayad ədəb-ərkanla salam verdi. Emin ağa lap yaxına gəldi. Yalandan üz-gözü gülür, ona
mehriban-mehriban baxırdı.
- Xoş gəlibsən, oğul, - dedi, - Sayadla həyatında ilk dəfə əl verib görüşdü.
Sayad nə gözünə inandı, nə də eşitdiyinə. Düz səkkiz il idi Emin ağanın çobanı idi. İlk
dəfə idi ki, ağası ona “xoş gəlibsən, oğul” deyirdi. Sayad çaşıb qalmışdı, bilmirdi nə desin,
necə cavab versin. Gecdən-gec:
- Sağ olun, yaxşıyam, - dedi.
Araya sükut çökdü. Bayaqdan öz-özünə asıb-kəsən ağa indi danışmağa söz tapmırdı. Dan
üzünün bu sakitliyində ağanın təsbehi çaylaq daşı kimi şaqqıldayırdı.
- Dağlarda yağarlıq başlayıbmı? Sürü necədi, salamatdımı? Ölüb-itəni yoxdu ki?..
- Yağış hələ azdı, sürü də sağ-salamatdı, Məhərə tapşırıb gəlmişəm.
Ağa susdu. Nə qədər elədi əsas məsələnin üstünə gələ bilmədi. Ehtiyat elədi. Geri dönüb:
- İdris, ay İdris, bu kişi çöldən gəlib, buna çay-çörək ver yesin. Aynabənddə oturun, mən
də gəlirəm, - sonra üzünü Sayada tutub: - get, oğul, yoldan gəlibsən, bir qismət çörək kəs,
dincini al, sənnən işim var, ürəyinə başqa şey gəlməsin, xeyirdi, - dedi.
Sayad taxta pilləkənləri çıxdıqca fikirləşirdi ki, görəsən bu nə işdi ağa mənimlə belə
mehriban danışır. Səkkiz ildə ilk dəfə məni evinə dəvət eləyir. Hələ çörək də yedizdirir.
Görəsən, yazıq Mədədi də beləmi eləyiblər. Nəsə boynuma qoyacaqlar. Yox, rəhmətlik atam
Zeynalabdin deyərdi ki, ağalar, bəylər rəiyyəti heç vaxt xeyirliyə çağırmazlar. Ağa nökəri
çağırdısa, ya Bakıya nöyüdə, ya da Naxçıvana duza göndərəcək.
Cavahir xanım istədi çay-çörəyi Sayada özü aparsın. Emin ağa onun üstünə elə qışqırdı
ki, evdə lampa yansaydı bu zəhmdən sönərdi.
- Qarıxmısan, ay arvad, istəyirsən gedənin biri ayağını qaldırıb başımıza qoysun?
- Neyləyim, ay kişi, bircə Cəlilimin xatirinə, o gözümdən getsə, dünyam dağılar.
Emin ağa Sayadın yanına xeyli sonra gəldi. Süfrəyə göz gəzdirib dilucu:
- Niyə çörək yemirsən, utanırsan, nədi? - dedi. - Utanma, əməlli-başlı çörək ye.
Sayad:
- Sağ ol, ağa, allah artıq eləsin, ac döyüləm, özümnən yola çörək...
- A gədə, İdris, it özünü öldürür, karsanmı, çıx gör kimdi, bəlkə qonaq-zad gəlir?
Ağa qəsdən İdrisi rədd elədi ki, söhbəti eşitməsin. İdrisin onun evinin sirrini heç yerdə
danışmadığına arxayın idi. Yenə də ehtiyat elədi. Oxumağa hazırlaşan müğənni kimi bir-iki dəfə
öskürüb boğazını arıtladı.
125
- Oğul, - dedi, - bilirsən səni niyə çağırmışam? Sənin əsgərliyə verdiyin vergini hökumət
qəbul eləmir. - Ağa başını yuxarı qaldırmırdı. Sözləri yalan olduğuna görə cəsarəti çatmırdı ki,
Sayadın üzünə baxsın. Öz-özünə: - “Bu Zeynal uşağının görücülüyü var, birdən gözümdən
oxuyar ki, yalan danışıram. Bu zalım uşağı özündən çıxdı, qabağında durmaq çətindi”. -
Deyirlər, cavandı, qoçaqdı, gərək özü əsgər getsin. Bilirsən, məsələ belədi ki, hökumət ildə bizim
Qazax mahalından bir cavanın vergisini almır, özünü əsgər aparır. Padşahın əmri belədi.
Sayad ovcunun içi kimi bilirdi ki, ağası onu aldadır. Böyük padşahın qanunu vardı ki,
əsgərliyə ancaq xan, bəy, ağa uşaqları çağrılmalıdır. Bunu ona çoban Əfqan başa salmışdı. Sayad
ona inanırdı. Əfqan heç vaxt yalan danışmazdı. Sayad fikirləşirdi ki, gecə-gündüz yağışda,
sızaqda qoyun otarmaqdansa, əsgər getmək yaxşıdı. Günü-güzəranı bir qara qəpiyə dəyməzdi.
Yayda arxaclarda, qışda isə mal damında yatardı. Nə yorğan görərdi, nə də döşək tanıyardı.
Ancaq qarşısında bir çıxılmaz yol vardı.
- Ağa, özün bilirsən ki, bacı-qardaşlarımın hamısı körpədi. Onları mən saxlayıram. Bəs
mən getsəm onların dolanacağı necə olar?
- Oğul, Sayad, məgər mən ölmüşəm? Qoymaram onları korluq çəkməyə. Məni pristav
çağırıb tapşırdı. - Emin ağa qoltuq cibindən bir xeyli pul çıxardıb Sayadın qabağına qoydu. -
Bax, bu da pristavla mənim sənə bəxşeyişim. - Ağa yaxşı bilirdi ki, Sayad gedib pristavdan
soruşmayacaq ki, mənim ailəmə pulu doğrudanmı, sən veribsən. Sayad heç pristavın qapısını
tanımırdı. - İki-üç il uşaqlara bəsdi. Mən özüm də buradayam, qoymaram uşaqlar ac-yalavac
qalsın.
- Yaxşı, nə deyirəm, məsləhət bilirsinizsə gedərəm.
Emin ağanın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Elə bil üstündən ağır dəyirman daşı götürüldü.
Ürəyində, - allah sənə şükür, bircə Cəlilim qızıl güllədən xilas oldu, - dedi.
Sayadı yola salandan bir neçə gün sonra Emin ağanın evində böyük şadyanalıq vardı.
Çiyni zər poqonlu, boynuyoğun, turpsifət pristav deyirdi:
- Cənab Emin ağa, içirəm sənin o bir və pir balan Cəlil bəyin sağlığına, qoy həmişə qızıl
güllələr Cəlil kimi mərdlərdən qorxub yan keçsin. - Sərxoş pristav yerində səndirlədi. Stəkandan
daşan araq yerə damcılayırdı. - Qoy o güllələr çoban-çoluğa, gədə-güdəyə dəysin. Pristav ha,
ha... eləyib bərkdən güldü. Emin ağanın qaşqabağı açılmır, dinib-danışmırdı. Özü də bilmirdi
ona nə olub. Yuxusuz adamlar kimi tez-tez əsnəyir, nəzərləri bir nöqtədə ilişib qalırdı. Pristav
gur səslə: - Cənablar, Kayzer Almaniyası sərhədlərimizdə dəhşətlər törədir. Sizin o bədbəxt
çoban Sayad indi haradasa ölüb-itdi, əl-ayaq altında qaldı.
Pristav elə danışırdı ki, sanki qalibiyyət qazanmış ordu komandanını alqışlayırdı. O,
məclisdəki ağalara göz gəzdirdi. Heç kəs ona baxmırdı. Donquldana-donquldana oturdu.
Canab pristavın əl-ayaqda ölüb-itmiş hesab elədiyi Sayad Zeynalabdin oğlu Birinci dünya
müharibəsindən zəfərlə qayıtdı. O, cəbhədə göstərdiyi şücaətlərə görə müqəddəs Georgi
ordeninin dörd dərəcəsilə təltif olunmuşdu. Bu yaxınlarda SSRİ Mərkəzi Dövlət hərbi arxivindən
aldığımız bir sənəd bunu bir daha təsdiq edir:
“Sizin sorğunuza cavab olaraq bildiririk ki, arxiv materiallarında tatar süvari polkunun
yunkeri, praporşik - Sayad Zeynalovun xidmət dəftərcəsi saxlanılır. Sənəddə deyilir ki, o, 30
avqust 1886-cı ildə anadan olub. Yelizavetpol quberniyasındakı Qazax qəzasının vətəndaşıdır.
1914-cü ildə könüllü olaraq tatar süvari polkuna daxil olub. 1915-ci ildə uryadnik, 1917-ci ildə
praporşik, sonra isə yunker rütbəsi alıb.
1914-cü il sentyabrın 20-dən Avstriya-Macarıstan və Almaniya döyüşlərinin iştirakçısı
olub. Georgi ordeninin bütün dörd dərəcəsilə təltif edilib.
Müqəddəs Georgi ordeni qədim rus ordenlərindəndir. Onun dörd dərəcəsi vardı. Birinci
dərəcəli orden də yuksək hesab olunurdu. Ordenin devizi belə idi – “əla xidmət və cəsurluğa
görə”. Odur ki, müqəddəs Georgi ordeninin bütün dərəcəsinə yalnız “fövqəladə dərəcədə
fərqlənən, xüsusi rəşadət, mərdlik, əla əsgəri qəhrəmanlıq göstərən hərbi qulluqçular layiq
görülürdülər”.
126
Sayad müharibədən qayıdanda yeni bir “cəbhədə” vuruşmalı oldu: Qarayazı meşəsində,
Naltökən və Avey dağlarında gənc sovet hökumətini bəyənməyən, qınına çəkilmiş qaçaqlara,
quldurlara qarşı.
Qazax qırmızı partizan dəstəsində mətanətlə vuruşan, Gəncə qiyamının darmadağın
edilməsində fəal iştirak edən Sayad Zeynalov Azərbaycan kəndlərində kolxoz yaradılmasında
fəal iştirak edirdi.
Birinci dünya müharibəsində göstərdiyi igidliyə görə müqəddəs Georgi ordeninin bütün
dərəcəsinə layiq görülən yeganə azərbaycanlı Sayad Zeynalov sovet hakimiyyəti illərində Qazax
milis şöbəsinin rəisi, el yardımı komitəsinin sədri və Gəncə milis idarəsinin rəisi kimi məsul
vəzifələrdə çalışmışdır.
Otuz yeddinin acı tufanı Sayad Zeynalabdinoğlunun da qapısını döydü. Günahı da o olub
ki, niyə çar zabiti olmusan? O, 1942-ci ildə sürgündə həlak olub. İgid döyüşçünün həm də şairlik
təbi varmış. Çox təssüf ki, onun bütöv bir şeri tapılmadı. Otuz yeddinin qara gecəsində gələn
“üçlük” onun yazı-pozusunu da aparıb məhv etdi. Ağköynəkli ağsaqqalların yaddaşında Sayadın
1915-ci ildə Sarıqamışdan yazdığı şerindən bircə bənd yadigar qalıb:
Sarıqamış altında olduq nəzərdə,
Yuyürdük irəli, qalmadıq gerdə.
Tatar polkunun adı söyləndi dildə,
Qürbət elə düşdü yolum neyləyim.
YANLIŞ DA BİR NAXIŞDIR.
Füsunkar Krıma səfərimin son günü idi. Sağollaşmaq üçün jurnalist dostum Valeri
Kotinevə zəng vurdum.
- İnanmıram bu gün yola düşə biləsən, - deyə həyəcanla bildirdi, - çünki qəhrəman
həmyerlinlə çiyin-çiyinə vuruşan veteranlardan biri xahiş edib ki, onu səninlə tanış edim. Vaxtı
itirmədən veteranlar komitəsinə gəl, mən də oraya gedirəm.
...Axtardığımız adamı veteranlar komitəsində tapmadıq. Bir-başa onun evinə yollandıq.
Mərkəzi meydandan keçib Leonov küçəsindəki otuz üç nömrəli evin darvazasını döydük.
Həyətdə ucaboylu bir kişi göründü. Bizi görən kimi qapını açdı. Valerini qabağa buraxıb diqqətlə
məni süzdü:
- Salam, oğul, - deyib məni qucaqladı. On günlük səfərim zamanı ilk dəfə qocanın
dilindən doğma sözləri eşidərkən özümü saxlaya bilmədim, mən də onu qucaqladım. O, ana
dilimizdə bu iki kəlməni çox şirin və aydın dedi. Elə güman etdim ki, bu adam həmyerlimizdir,
müharibədən sonra burada məskən salıb. Qoca bir daha diqqətlə mənə baxıb:
- Cavan oğlan, - dedi. - Müseyib Allahverdiyevi tanıyırdınızmı?
- Şəxsən tanımırdım, - dedim, - amma bir qəhrəman kimi haqqında çox eşitmişəm.
- Bax, belə bir qəhrəmanı nəinki şəxsən tanımaq, hətta onunla çiyin-çiyinə vuruşmaq
mənə qismət olub, - deyə veteran fəxrlə bildirdi.
Bizi evə dəvət elədi. Pəncərəsi günçıxana baxan otaq geniş və işıqlı idi.
Ötən illərin xatirələri yavaş-yavaş vərəqləndi.
İstefada olan polkovnik Orlov Yakob Matveyeviç Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya mayoru,
həmyerlimiz Müseyib Allahverdiyevlə Volqa sahillərindən Berlinə qədər dördüncü qvardiya
ordusunun yüz on doqquzuncu qvardiya atıcı polkunda şərəfli döyüş yolu keçib.
- Müseyib mənim polkumda ikinci batalyonun komandiri idi, - deyə Yakob Matveyeviç
igid həmyerlimizlə döyüş dostluğundan söhbət açdı, - onunla hələ Moskva yaxınlığında gedən
ölüm-dirim vuruşmalarında dostlaşmışdıq. Polkumuzda yeganə komandir idi ki, milli papaqda
gəzərdi. O, muharibədən əvvəl süvari dəstəsində xidmət etmişdi. Ən qızğın döyüşlərdə belə onun
səsini eşidərdim. Nə döyüşdən qabaq, nə də döyüş ərəfəsində onu qanıqara görməzdik. Bu nikbin
127
komandirdən döyüş zamanı öz dilində alovlu sözlər eşidərdim. Bir dəfə istirahət zamanı
soruşdum:
- Allahverdiyev, döyüş vaxtı sənin dilindən başa düşmədiyim sözlər eşidirəm. Onları bizə
də başa sal, görək nə deyirsən?
Onun qarabuğdayı sifətinə xoş bir təbəssüm qondu, gülümsündü:
- Hə, - dedi, - mən bəzən qızışanda ana dilində “haydı əsgərlərim, yeriyin düşmən üstünə”
- deməkdən özümü saxlaya bilmirəm. Bu sözlər mənim deyil, vaxtilə Azərbaycanı istilaçılardan
qorumuş milli qəhrəmanımız Koroğlunundur.
O gün Müseyib mənə Azərbaycan dilində iki söz öyrətdi: “Salam” və “oğul” sözlərini. O
gündən sonra komandir dostumu “oğul” deyə çağırmağa başladım. Görüşümüz zamanı bu sözləri
eşidəndə təəccübləndiyinizi hiss etdim. Amma üstünü vurmadım. Bax, o vaxtdan, o tufanlı
illərdən bu iki kəlməni hafizəmdə xatirə kimi saxlayıram, oğul, - deyib müsahibim gülümsünür.
Sonra ayağa durub kitab rəfindən sarı cildli “Volqa çöllərindən Avstriya dağlarına qədər” adlı
kitabı gətirdi. Vərəqləyib yüz iyirmi altıncı səhifəni tapdı. Orada yüz on doqquzuncu polkun
döyüş yolundan bəhs olunurdu.
... Dunayın ucsuz-bucaqsız sahillərinə qardan ağ yorğan sərilmişdi. Dan yeri ağardıqca,
səmadakı qatı duman qərbə doğru çəkilir, çöllər yavaş-yavaş işıqlanırdı. Batalyonun əsgərləri
döyüşə hazır dayanmışdılar. Kapitan Allahverdiyev balaca bir dikdirdə uzanıb qarla örtülü
çöllərə baxır, doğma Qarayazını, Kür qırağını xatırlayırdı. Ceyrançöl düzünu də qar beləcə
örtəndə yataqlara gediş-gəliş azalır, yollar, cığırlar itirdi. Yalnız xırda təpələrdə ac canavarlar və
azğın küləklər ulaşırdı. İndi Dunayın o tayında soyuqdan ulaşan frislər kimi... Onun qəlbi
müqəddəs Vətənimizə soxulmaq istəyən düşmənə qarşı acı bir kinlə dolmuşdu...
Dağlar qartalı üç ay sonra Budapeşt yaxınlığında daha cəsarətlə vuruşaraq düşmənin
yeddi yüz əsgər və zabitini əsir aldı. - Yakov Orlov həyəcanla və fəxrlə ağır gün dostunun
qəhrəmanlığından danışır - Budapeştdə bizim üçün, şəxsən mənim üçün böyük bayram idi.
Burada qollarımı geniş açıb “oğlumu” doğma balam kimi sinəmə sıxdım. Müseyib
Allahverdiyev SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin min doqquz yüz qırx beşinci il iyirmi dörd
mart tarixli fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı kimi şərəfli ada layiq görülmüşdü.
- Bu yaxınlarda məni Xmelnitsk şəhərinə əsgərlərlə görüşə dəvət etmişdilər. Vaxtilə
Müseyiblə bu şəhər uğrunda çiyin-çiyinə vuruşmuşuq. Şəhərin “Döyüş şöhrəti” muzeyində
“oğlum” haqqında ayrıca guşə var. Xmelnitskidəki on beş nömrəli orta məktəbin pioner
dəstələrindən biri Müseyib Allahverdiyevin adını daşıyır.
Krım veteranı “M.Allahverdiyev” adına dəstənin pionerlərilə birgə çəkdirdiyi şəkilləri
bir-bir mənə göstərir.
- Yakob Matveyeviç, “oğlunuzun” ailəsilə necə, görüşürsünüzmü?
- Biz Müseyiblə çox gec əlaqə saxlaya bildik. Min doqquz yüz altmış yeddinci ildə
qəfildən ondan bir məktub aldım. O neçə illərdi ki, məni axtardığını yazırdı. Bir xeyli
məktublaşdıq. Həmişə də bu yaxınlarda görüşmək üçün vədələşirdik, amma imkan olmurdu.
Düzü qəhrəman dostumun ölümünü eşidəndə böyük Marksın müdrik kəlamlarını xatırladım:
“Qəhrəmanların ölümü günəşin batmasına bənzəyir”. Bir müddət mənə elə gəldi ki, doğrudan da
bu füsunkar Krımda günəş doğmur. Sonralar oğlu Abdulla ilə görüşüm mənə ən yaxşı təsəlli
oldu. Ata oğula necə də oxşarmış. Qəribə də olsa mən indi Abdullanı da “oğlum” deyə
çağırıram. Sağ olsun, o hər il mənim görüşümə gəlir. Havalar xoş olan kimi Abdullanın dəvətilə
Qazağa gedib, “böyük oğlumun” məzarını ziyarət edəcəyəm.
Qəhrəmanın oğlu polkovnik Abdulla Allahverdiyev:
- Atam Dağkəsəməndə yoxsul kəndli ailəsində anadan olub. Otuz birinci ildə könüllülər
sırasında ordu sıralarına gedib. Bir müddət Bakıdakı milli Azərbaycan diviziyasında xidmət edir.
Özü danışırdı ki, o vaxt general Əliağa Şıxlinski tez-tez bizim diviziyaya gəlib
artilleriyadan, süvari qoşun növündən, hərbi döyüş taktikasından mühazirələr oxuyar və təlim
məşqlərə nəzarət edərdi. Bir dəfə dörd nəfər əsgəri müşahidə məntəqəsinə çağırdılar. Onların
arasında mən də vardım. General bizim hər birimizlə ayrılıqda söhbət elədi, sonra isə bizə:
“balalarım, - dedi, - sizi Tbilisidəki üçillik Zaqafqaziya Hərbi-Siyasi məktəbinə oxumağa
128
göndərməyi qərara almışıq. Bacarıqlı və cəsur olun, bizə, xalqımıza milli hərbi mütəxəssislər çox
lazımdır. Unutmayın, bir millətin ki, silah tutan oğlu, milli ordusu yoxdur, onun torpağına da
təcavüz edərlər, ana və bacısının namusuna da toxunarlar.
Atam general Əliağa Şıxlinskinin xeyir-duası ilə min doqquz yüz otuz altıncı ildə hərbi
məktəbi baş leytenant rütbəsində bitirir. Bundan sonra bütün şüurlu həyatını hərbi işə həsr edir.
Qazax şəhərinin mərkəzində bir küçə var. - General Əliağa Şıxlinski küçəsi... Bu küçənin
lap başlanğıcında isə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya mayoru Müseyib Allahverdiyevin tunc
büstü qoyulub. Bilmək olmur, bu kimin səhvidir. Bəlkədə küçəyə ad verənin, ya da büstü məhz
burda qoyanın vaxtilə Şıxlinskinin iyirmi bir yaşlı Müseyib Allahverdiyevə verdiyi xeyir-
duadan, ata qayğısından xəbəri varmış. Ata Şıxlinski oğul Müseyibə qonaq gəlib. Hər halda
yanlış da bir naxışdır.
Üzü Göyəzənə, Avey dağlarına baxan tunc heykəlin gözlərində döyüşdən qalib qayıtmış
əsgər məğrurluğu var...
129
Nəşriyyatın direktoru Ə.T.Əliyev.
Mətbəənin direktoru A.Ş.Quliyev.
Rəssamı F.Əfəndiyev
Bədii redaktoru N.Rəhimov
Texniki redaktoru N.Şərifova
Korrektoru A.Abasova
İB № 2594.
Dostları ilə paylaş: |