Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
PREZİDENT KİTABXANASI
————————————————————————————————————————————————————————————————————
17
Şəki (Nuxa) şəhəri
Şəki xanlığı 1806-cı ilin oktyabrında Rusiya qoşunları tərəfindən işğal olunmuşdur. 1819-cu ildə xanlıq
üsuli-idarəsi ləğv edilərək əyalət adlandırılmış və komendantlıq idarə sistemi tətbiq edilmişdi. 10 aprel 1840-
cı ildə təsdiq olunmuş “Zaqafqaziya ölkəsinin idarəçiliyi üçün təsisat” adlı inzibati islahat qanununa əsasən Şəki
əyaləti əsasında Nuxa qəzası yaradılmışdı. Şəki şəhərinin adı da dəyişdirilərək Nuxa şəhəri adlandırılmışdı.
Nuxa qəzası Nuxa, Qəbələ, Xaçmaz və Ərəş sahələrinə bölünürdü. Qəzanın mərkəzi Nuxa şəhəri idi. Nuxa
qəzası əvvəlcə Kaspi vilayətinin, sonra isə Şamaxı (1859-cu ildən Bakı) quberniyasının tərkibinə daxil
olmuşdur. Yelizavetpol (Gəncə) quberniyası yaradıldıqdan (1867) sonra Nuxa qəzası onun tərkibinə daxil
edilmişdi. 1873-cü ildə ayrıca Ərəş qəzası yaradılmışdı.
1929-cu ildə Azərbaycan SSR-in rayonlaşdırılması zamanı Nuxa qəzası
ləğv edilmişdir. 1968-ci ildə Nuxa şəhərinin adı dəyişdirilərək yenidən Şəki
adlandırılmışdır.
Şəki (Nuxa) şəhərinin gerbi 21 may 1843-cü ildə təsdiq olunmuşdur.
Gerbin təsviri:
Gerbin ikiyə bölünmüş qalxanvari lövhəsinin yarıdan yuxarı hissəsi Kaspi
vilayətinin gerbindəki təsvirlərin eynidir: 1-ci hissədə pələng, ikinci hissədə
yerdən çıxıb alovlanan qaz dilimləri təsvir olunmuşdur. Gerbin yarıdan aşağı
hissəsində tut ağacının budağı, altında – üç ipək barama, hər baramanın üstündə
bir kəpənək təsvir olunmuşdur. Bu təsvir ərazidə ipəkçiliyin inkişafından xəbər
verirdi.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
PREZİDENT KİTABXANASI
————————————————————————————————————————————————————————————————————
18
Şamaxı şəhəri
Şirvan (Şamaxı) xanlığı 1805-ci il dekabrın 27-də bağlanan müqavilə əsasında Rusiyanın tabeçiliyinə
keçmişdir. 1820-ci ildə Şirvan xanlığı ləğv edilərək əvəzinə başda komendant olmaqla Şirvan əyaləti
yaradılmışdı. Şamaxı qəzası 10 aprel 1840-cı ildə təsdiq olunmuş inzibati islahat haqqında “Zaqafqaziya
ölkəsinin idarəçiliyi üçün təsisat” adlı qanun əsasında yaradılmışdı. Qəzanın mərkəzi Şamaxı şəhəri idi. 1841-
1846-cı illərdə Kaspi vilayətinin tərkibinə daxil idi. 1846-cı ildə Şamaxı quberniyası yaradıldıqda, eyni adla
onun tərkibinə daxil edilmişdi. 1859-cu il Şamaxı zəlzələsindən sonra quberniya mərkəzi Bakıya
köçürüldüyündən, Bakı quberniyasının tərkibinə keçmişdi.
1920-ci il aprelin 29-da Şamaxı qəzasında sovet hakimiyyəti qurulmuşdu. Şamaxı qəzası 1929-cu ildə
ləğv edilmişdir.
Şamaxı şəhərinin gerbi 21 may 1843-cü ildə təsdiq olunmuşdur.
Gerbin təsviri:
Gerbin ikiyə bölünmüş qalxanvari lövhəsinin yarıdan yuxarı hissəsi Kaspi
vilayətinin gerbindəki təsvirlərin eyni idi: 1-ci hissədə pələng,
ikinci hissədə yerdən
çıxıb alovlanan qaz dilimləri təsvir olunmuşdu.
Gerbin yarıdan aşağı hissəsindəki gümüşü sahədə çarpaz qoyulmuş iki tüfəng
lüləsi və bunların üstünə atılmış ipək parça təsvir olunmuşdur. Yan tərəflərdə iki
qızıl balıq və aşağıda mis səhəng təsvir olunmuşdur. Bu təsvirlər çoxlu sayda silah
və ipək fabriklərinin mövcudluğundan və balıqçılığın inkişafından xəbər verirdi.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
PREZİDENT KİTABXANASI
————————————————————————————————————————————————————————————————————
19
Şuşa şəhəri
Azərbaycanın ən böyük xanlıqlarından biri olan Qarabağ xanlığı Kürəkçay müqaviləsindən (1805) sonra,
əslində Rusiyaya ilhaq edilərək, 1822-ci ildə ləğv olundu və əyalətə çevrildi. 1840-cı il inzibati-ərazi islahatı
nəticəsində Qarabağ əyaləti mərkəzi Şuşa şəhəri olmaqla Şuşa qəzası adlandırıldı və Kaspi vilayətinin tərkibinə
daxil edildi. 1846-cı ildə Kaspi vilayəti ləğv edildikdən sonra Şuşa qəzası yeni yaradılan Şamaxı quberniyasının
tərkibinə daxil edilmişdi. 1867-ci ildə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyası təşkil edildikdə Şuşa qəzası da onun
tərkibinə qatılmışdı. 1883-cü ildə Şuşa qəzasının ərazisində iki yeni qəza – Cavanşir və (Qaryagin) Cəbrayıl
qəzaları yaradılmışdı.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra 1919-cu ilin yanvarında Şuşa qəzasını da əhatə edən
müvəqqəti Qarabağ general-qubernatorluğu yaradıldı. 1920-ci il aprelin 28-də Bakı işğal olunduqdan sonra, 11-
ci Qırmızı ordunun köməyi ilə mayda Şuşa qəzasında da hakimiyyət bolşeviklərin əlinə keçdi. Azərbaycan
Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 1923-cü il 7 iyul dekreti ilə Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayəti yaradıldıqda Şuşa qəzasının bir hissəsi onun tərkibinə verildi.
Şuşa qəzası 1929-cu ildə rayonlaşma zamanı ləğv olunmuşdur.
Şuşa şəhərinin gerbi 21 may 1843-cü ildə təsdiq olunmuşdur.
Gerbin təsviri:
Gerbin ikiyə bölünmüş qalxanvari lövhəsinin yarıdan yuxarı hissəsi Kaspi
vilayətinin gerbindəki təsvirlərin eyni idi: 1-ci hissədə pələng, ikinci hissədə
yerdən çıxıb alovlanan qaz dilimləri təsvir olunmuşdu Gerbin yarıdan aşağı
hissəsindəki yaşıl sahədə yəhərli qızılı rəngli at təsvir olunmuşdu ki, bu da həmin
ərazidə yerli cins at növlərinin olmasından və atçılığın inkişafından xəbər verirdi.