Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

2.25-rasm. Uch komponentli sistema tarkibini tasvirlash uchun Gibbs-Rozebom uchburchagi
Gibbs bo'yicha tarkibni aniqlash usuli teng tomonli uchburchakning istalgan nuqtasidan tomonlarning har biriga tushirilgan perpendikulyarlarning yig'indisi uchburchak balandligiga teng ekanligiga asoslanadi. Agar uchburchakning balandligi 100 mol (yoki massa) foizga to'g'ri keladi deb faraz qilsak, u holda uchlik sistemaning tarkibini perpendikulyarlarning uzunliklari yordamida ifodalash mumkin. Shu bilan birga, ushbu komponentning miqdori uchburchakning mos keladigan tepasiga qarama-qarshi tomonga tushirilgan perpendikulyar uzunligiga mos keladi. Masalan, o nuqta: 20% komponent A (kesim оa), 30% B komponent (kesim ob) va 50% C komponent (kesim oc) tarkiblarga mos keladi.
Perpendikulyarning uzunligi uchburchakni qoplaydigan koordinata panjarasi yordamida baholanadi. Uchburchakning balandliklari 10 yoki 100 ta teng segment(kesim)larga bo'linadi va bo'linish nuqtalari orqali har bir guruh uchburchakning mos keladigan balandligiga perpendikulyar bo'lishi uchun parallel chiziqlarning uchta guruhi o'tkaziladi, natijada har bir segmentning uzunligi aralashmada ushbu komponent tarkibining 10 yoki 1%ga to'g'ri keladi..
Rozebom bo'yicha uch komponentli sistemalar tarkiblarining ifodalanishi uchburchak ichidagi har qanday nuqtadan uning tomonlariga parallel ravishda har bir tomon bilan kesishguncha chizilgan segmentlarning yig'indisi uchburchak tomonlarning uzunligiga teng ekanligiga asoslanadi. Koordinatalar panjarasi uchburchakning yon tomonlariga parallel bo'lgan uchta guruh chiziqlaridan hosil bo'ladi. Har bir komponentning miqdori ushbu komponentning yuqori qismiga qarama-qarshi tomonga chizilgan segmentning uzunligiga mos keladi. 10.1-rasmda bu segmentlar punktr chiziqlar bilan belgilangan; oa,obva ocsegmentlarning uzunliklari A, B, C komponentlar tarkibiga mos keladi.
Uchburchakning tomonlaridan biriga parallel chiziqlar komponentlardan birining tarkibi bir xil bo'lgan aralashmalarga mos keladigan nuqtalarning joylashishini ifodalaydi. Masalan, mn chizig’i B komponentining tarkibi 65% bo'lgan aralashmalarga to'g'ri keladi.
Uchburchakning cho'qqilaridan qarama-qarshi tomoni bilan kesishgan joyga chizilgan chiziqlar ikki komponentning mmiqdorini o'rtasidagi nisbat doimiy bo'lib qoladigan bir qator sistemalarga mos keladigan nuqtalarning joylashuvi hisoblanadi. Shunday qilib, masalan, Bx chizig’i A va C ulushi 8: 2 ga teng bo'lgan bir qator aralashmalarga to'g'ri keladi.
Uchburchakli diagrammaga, shuningdek, binary sistemalar diagrammasi uchun qo’llaniladigan richag qoidasini qo'llash mumkin. Agar, masalan, р nuqta sistemaning umumiy tarkibiga to'g'ri kelsa va sistema k va l tarkibli ikki fazasiga bo'linsa, u holda birinchi fazaning miqdori ikkinchisining miqdori bilan pl : pk segmentlar uzunligi singari bo'ladi.
Uch komponentli sistemalarning tarkiblari ba'zan to'gri burchakli koordinatalarda tasvirlanadi, bu alohida fazalar miqdorini hisoblashni sezilarli darajada osonlashtiradi. Bu usul ko'pincha umumiy ionli ikki tuz eritmalarining tarkibini ifodalash uchun ishlatiladi. To'gri burchakli diagrammani qurish uchun sistemaning tarkibi mol yoki massa foizida emas, balki 100 mol yoki 100 gramm suv (yoki boshqa doimiy miqdor) uchun har bir tuzning mollari yoki grammlari bilan ifodalanadi. Shu bilan birga, bitta tuzning tarkibi abscissa o'qiga, ikkinchisining tarkibi esa ordinatalar o'qiga chiziladi. Koordinatalarning boshlanish nuqtasi sof erituvchiga mos keladi.