GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ

 

548

teşkilâtlandırılmıştır. 1936 yılından itibaren Özbekistan’a bağlı bir özerk cumhuriyet 

olmuştur.  

 

1917 yılında başlayan Sovyet yönetim düzenine göre Karakalpakların 

yaşadıkları bölgeler pamuk tarımı için kullanılmıştır. Pamuk tarımı yapılırken 

çevreye önem verilmemiştir. Ormanlar yok edilmiş, Amuderya’nın suyu 

pisletilmiştir. Karakalpakistan’da kurulan fabrikalar sadece pamuk tarımına yönelik 

olmuştur.  Amuderya’nın suyunun tarımda aşırı kullanılması Aral Gölü’ne dökülen 

suyun azalmasına neden olmuştur. Aral Gölü suyunun azalması da günümüzde 

ekolojik bir felâketin doğmasına neden olmuştur. Sovyet iktidarı zamanında yapılan 

baskı ve yok etme politikaları Karakalpakistan’da hiç tavizsiz uygulanmıştır. 

 

31 Ağustos 1991 tarihinde Özbekistan ve Karakalpakistan’ın bağımsızlığını 

ilân etmesiyle yeni bir dönem ve yeni bir tarihin başlangıcı olmuştur. 

Karakalpakistan kendi anayasası, bayrağı, marşı vb. egemenlik alametleriyle dünya 

coğrafyasındaki yerini almıştır. Bağımsızlıktan sonra yeniden oluşum politikaları 

çerçevesinde reform hareketleri planlanarak yapılmıştır. Ekonomik alanda yapılan 

reformlar çerçevesinde pazar ekonomisi kuralları benimsenmiştir. Pazar ekonomisi 

kuralları gereğince özelleştirmeye önem verilmiş ve dış yatırımların artması için çaba 

gösterilmiştir. Özel mülkiyete önem verilmiştir. 

 

Manevî alanda eskiden var olan yasaklar kaldırılmıştır. Dinî özgürlük 

sağlanmıştır. Halkın gelenekleri, görenekleri, örf ve âdetlerini serbestçe 

yaşayabilmesi amacıyla imkânlar tanınmıştır. Devletin millî bir ideolojisinin 

oluşması amacıyla vatan sevgisi, bağımsızlık, büyüklere saygı temaları  sıkça 

işlenmiştir. Eğitim alanında yeni usul okullar açılmıştır. Yeni liseler ve akademiler 

kurularak dünya düzeyinde eğitim verilmeye başlanmıştır. Sanat ve tiyatro alanında 

Alpamıs, Emîr Timur vd. destanlardan tiyatro ve opera eserleri yapılmıştır. 

Uluslararası alanda ise dünya örgütlerine üye olunmuş ve her ülkeyle menfaatler 

çerçevesinde ilişki politikasına uygun olarak hareket edilmiştir. XXI. yüzyılın 

eşiğindeki Karakalpakistan özgürce nefes alabilme imkânıyla geleceğe umutla 

bakmaktadır. 

 

---

 

549

SUMMARY 

Karakalpaks, from 2003 are the Turkic community which mostly lives in 

Karakalpakistan Autonomous Republic, which in turn is connected to Uzbekistan 

Republic. Today in the world their whole population is nearly 700.000. The origin of 

this Turkish clan, the name of which is Karakalpak, goes back to XVI

th

 century. In 

the XVI

th

 century with the ruin of Nogay Khanate the Turkish clans started moving 

to the east. When they came to Aral Sea and Sırderya River the other Turkish clans 

gave them the name “Karakalpaklılar” due to their black hats. As time went by, 

Karakalpaklılar mixed with Kazak, Turkmen, Uzbek and other Turkish clans who 

were living in this area, and finished their formation. Between the XVI-XIX

th

 

centuries they sometimes were under the dominance of their own rules and 

sometimes under the dominance in this area. They had to accept the Russian 

dominance in 1873 after Russian Czardom occupied the Khiva Khanate. The 

Russians divided the Karakalpaks area into two after the occupation of Khiva 

Khanate in 1873 and after the Gendimian pact. 

 

The North of the Amuderya River was given under the rule of Russia 

Czardom. And the South parts were left to Khiva Khanate. The North of Amuderya 

River (area on the right) was bounded to Turkistan Military governorship in Sırderya 

Region. The region where Karakalpaks lived from now on was called Amuderya 

Part. Between 1873–1917 the national culture, economy, goverment, social and civil 

codes of Karakalpaks were under the Russian control. None of their national 

demands were taken into consideration. 

 

In October 1917 as the result of the Revolution started by the Bolsheviks 

Russia Czardom collapsed. Consequently, the new totalitarian system was founded. 

In the regions where Bolsheviks were dominant the goverments were broken into 

pieces, different kinds of prohibition were put upon the people. The Turkish, as small 

goverments were made enemies to each other. Karakalpaks stayed inside the region 

named especially for them as Karakalpakistan Autonomous Region. In this way, the 

government system of Karakalpakistan, which was destroyed by the Russia Czardom 

in 1873, was established again. Even though this government became an autonomous 

region in Kazakistan SSR in 1924, in 1930 it was bounded to Russian Federation. 

---

 

550

However, in 1932 their administration autonomy turned to be political autonomy, 

and they were founded again under the name Karakalpakistan Autonomous Republic. 

In 1936 it became an Autonomous Republic bounded to Uzbekistan.  

 

With the begining of the Soviet regime in 1917 the regions where 

Karakalpaks lived were used for cotton agriculture. This led to the lack of 

importance given to the environment. The forests were destroyed, the Amuderya 

river was polluted. The factories built in Karakalpakistan were only for cotton 

agriculture. Due to the excessive usage of the water of Amuderya River for 

agriculture, less water flowed to Aral Sea. This in turn caused the origination of 

ecological disaster in the area nowadays. The pressure and destruction politics 

applied during the Soviet government were used without concession in 

Karakalpakistan with the announcement of independence in Uzbekistan and 

Karakalpakistan on the 31

st

 of August in 1991 there satarted a new period and a new 

history. Karakalpakistan took its place in the world geography with its own 

constitution, flag, and hymn which are the signs of sovereignty. After getting the 

independence the reformation was done according to the plan and started as a part of 

the new formation politics. The reforms done in the economy field have appropriated 

the market economy rules. As the rules of market economy reguired, the importance 

was given to privatization and some efforts were done to increase the foreign 

investment. Moreover, the importance was given to the private belongings.   

 

The prohibitions thet were applied in regards to morality were taken out. The 

religious freedom was applied. There were some chances fort he people to have their 

traditions and freely live according to them. In order to form a national ideology in 

the government such topics as patriotism, independence, respect fort he elder were 

frequently dealt with. In the field of education new schools were founded. By 

founding new high schools and academies the education was provided at the world 

wide level. In the field of arts and theatre such epics as Alpamıs, Emîr Timur and 

others were turned in to plays. As regards the members of world organisations and 

behaved according to their interests. Standing at the doorstep to the XXI

th 

century 

Karakalpakistan looks into the future with the hope of having a chance to breathe 

freely. 

---

 

551

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

552

SAHA (YAKUT)

Yakutsk

Aşağı

Tunguska

K z l

ı ı

Angora

Yirkut

Bulgan

Baykal 

Gölü

23

23

23

32

30

31

33

34

29

24

28

27

11

11

11

11

11

12

40

40

41

14

Azak

Denizi

2

2

2

2

1

19

Karaçay-Çerkes

16

16

16

35

35

38

5

Cidde

Mekke

Şiraz

Herat

Duşanbe

Kunduz

AFGANİSTAN

PAKİSTAN

SİNCAN UYGUR ÖZERK  BÖLGESİ

BAĞIMSIZ TÜRK DEVLETLERİ

DEVLET SINIRI

MUHTAR CUMHURİYET ve EYALET SINIRI

MUHTAR  OLMAYAN  TÜRK  DEVLETLERİ

BAĞIMSIZ TÜRK DEVLETLERİ

MUHTAR CUMHURİYETLER

ÇİN  HALK  CUMHURİYETİ

1.AZERBAYCAN C.

2.KAZAKİSTAN C.

3.KIRGIZİSTAN C.

4.KKTC

5.ÖZBEKİSTAN

6.TÜRKİYE CUMHURİYETİ

7.TÜRKMENİSTAN C.

KISALTMALAR:

ARNAVUTLUK

AVUSTURYA

AZERBAYCAN

BUGARİSTAN

MACARİSTAN

MAKEDONYA

HIRVATİSTAN

NAHCİVAN, :SIRBİSTAN - KARADAĞ

 (ARN.: 

, AVUS.: 

, AZR.: 

, BUL.: 

, MACAR.: 

 , MAK.: 

, HIRV.: 

, NAHC.:

SIRP-KA.

BAKÛ

ASTANA

BİŞKEK

LEFKOŞA

TAŞKENT

ANKARA

AŞKABAT

1.BAŞKURDİSTAN M.C.

2.ÇUVAŞİSTAN  M.C.

3.DAĞISTAN M.C.

4.TATARİSTAN M.C

5.KABARDA - BALKAR

6.KARAKALPAKİSTAN M.C.

7.NAHCİVAN M.C.

Ufa

Çeboksarı

Mahaçkale

Kazan

Nalçik

Nökis

Nahcivan

  

9.

10.

1.DAĞLIK ALTAY M.V.

2.HAKAS M.V.

3.KARAÇAY - ÇERKES M.V.

8.SAHA (YAKUT) M.C

   SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ

TUVA M.C.

MUHTAR VİLAYETLER

Yakutsk

Kızıl

Urumçi

Gornoaltay

Abakan

Çerkesk

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

Kaşgar

Tarım

 SİNCAN   UYGUR

ÖZERK   BÖLGESİ

Turfan

Suco

Urumçi

Bayan

MOĞOLİSTAN

Bişkek

Aşk

aba

t

TÜ

RK

M

EN

İST

AN

KIR

GIZ

İST

AN

39

7

7

5

4

15

8

7

5

6

6

4

4

9

9

10

36

36

22

21

20

17

42

42

42

Berlin

Prag

42

13

13

13

26

MUHTAR  CUMHURİYETİ

  

İİ

OH

OTS

K

   

D

E

N

Z

Çulım

BAŞKURDİSTAN

Çeboksarı

RUSYA  FEDERASYONU

NORVEÇ

İSVEÇ

ALMANYA

FR

AN

S

A

BELÇİKA

POLONYA

  ÇEK

CUMH.

Kazan

TATARİSTAN

          M.C.

ÇUVAŞİSTAN

          M.C.

   M.C.

   Ufa

K A Z A K İ S T A N

ABAKAN

TUVA M.C.

KOBDO

Astana

Tobol

Moskova

Minsk

Kiev

Krakovi

Komrat

YUN.

Saraybosna

MACAR.

ROMANYA

Bükreş

Kuban

Ankara

TÜRKİYE

SURİYE

Şam

ÜRDÜN

ÜRDÜN

Erbil

Kerkük

Bağdat

Tahran

İRAN

KI

Z

IL

D

EN

İZ

   BASRA

KÖRFEZİ

IRAK

     SUUDİ

ARABİSTAN

H

a

za

r 

 D

e

n

iz

i

A r a l

G ö l ü

B a l k a ş

G ö l ü

AZR.

D

A

Ğ

IS

TA

N

KKTC

K

A

R

A

D

E

N

İ

Z

A

K

D

E

N

İ Z

BUL.

SI

R

P

-K

A

.

AVUS.

Viyana

UKRAYNA

BALT

IK D

ENİZ

İ

KUZEY    BUZ    DENİZİ

BEYAZ

RUSYA

FİNLANDİYA

ALTAY

TACİKİSTAN

Taşkent

K

AR

AK

A

LP

A

K

İS

TA

N

   

   

   

   

   

M

.C

.

Bakû

G

Ü

R

C

İS

T

A

N

Nalçik

Nahc.

Bahçesaray

37

BOSNA

HERSEK

HIRV.

Budapeşte

Sa

nc

ak

MAK.

Üsküp

A

R

N

V.

Belgrad

Sofya

3

MOLDOVA

Atina

  SLOVAK

   CUMH.

İSVİÇRE

HOLLANDA

LİT

VA

NY

A

LE

TO

NY

A

ES

TO

NY

A

BARNAUL

25

Gornoaltay Hakas

ALTAY

M.V.

ÖZ

BE

KİS

TA

N

Nökis