GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ



Yüklə 14,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/189
tarix22.07.2018
ölçüsü14,51 Mb.
#58350
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   189

 

7

başlamıştır.



22

 Kiev Rusyası’nda yaşayan Peçenekler, Berendeyler ve Torklar (Uzlar) 

bir araya gelerek 1146 yılında “Çornıye Klobuki” adıyla anılan kabileler birliğini 

kurmuşlardır.

23

 Bu Türk kabileler birliği Rusların doğu sınırlarını koruyarak 



Rusların koruyucuları” unvanını almışlardır. Bu bölgelerde yaşayan Türk 

kabileleriyle alâkalı olarak Reşidüddin: “Cengiz Hanın askerleri 1239 yılında Batu 



Hanın başkanlığında Rusların ve Çornıye Klobukilerin topraklarına sefer yaptı. 

Buradaki Çornıye Klobukileri himaye altına aldıktan sonra Mankerkand (Kiev)’ı ele 

geçirdiler.

24

 diye yazmıştır. 



 

Karakalpakların ataları olarak kabul edilen Doğu Peçeneklerinin çoğu, XI-

XIII. yüzyıllarda Aral boylarında ve Amuderya Nehri’nin aşağı yakasında siyasî 

olaylara katılmışlardır. Harezm, 1017 yılında Gazneliler Devleti hükümdarı Sultan 

Mahmud tarafından fethedilmiş, burada yaşayan Türk kabileleri de Mahmud’un 

hâkimiyeti altına girmiştir. Harezm toplulukları 1020–1030 yıllarında Selçukluların 

ataları olan Oğuzların saldırısına uğramıştır.

25

 Bu topraklar daha sonraları da Kıpçak 



saldırılarıyla büsbütün yağmalanmıştır. Bu saldırılardan nasibini alan Harezm’in 

siyasî hâkimiyeti tamamen çökmüştür. Hatta XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren 

bu topraklarda bir süre herhangi hâkim bir güce de rastlanmamıştır. Karakalpakların 

ataları olan Peçenekler XII-XIII. yüzyıllarda, özellikle Harezmşah Muhammed 

zamanında Harezmşahlar Devleti’nin siyasî hayatında önemli bir yere sahip 

olmuşlardır. Bu dönemde Kıpçakların Kanglı boyundan birçok oba, şahın hizmetine 

girmiştir.

26

 Cengiz Han, Harezm’i ele geçirene kadar Karakalpakların ataları 



Amuderya Nehri’nin aşağı taraflarında bulunmuşlardır. Türkistan’ın iç kesimlerine 

göç etmeden önce Harezm’de oturan Karakalpakların ataları daha sonraları Cengiz 

                                                 

22

 G. A. Federov-Davıdov,  Koçevniki vostoçnoy Evropı pod vlastyu Zoloto-Ordınskih Hanov (Altın 



Orda Devleti İçerisinde Doğu Avrupalı Göçmenler), İzdatelstvo MGU,  Moskva 1966, s. 144. 

23

 S. A. Pletneva, Drevnosti Çornıh Klobukov (Eski Çornıye Klobukiler), AN SSSR, Moskva 1973, s. 



25; Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK yay., Ankara 2000, s. 39. 

24

 Reşidüddin, Sbornik Letopisey (Vakayinameler Kitabı), Cilt II, AN SSSR, Moskva-Leningrad 1960, 



s. 44–45. 

25

 İ. Kafesoğlu, ayn. esr., s. 33-44, 229-275. 



26

  T.  A.  Jdanko,  Oçerki  İstoriçeskoy Etnografii Karakalpakov,  (Rodo-Plemennaya Struktura i 



Rasseleniye v XIX.-naçale-XX. v.) (XIX. Yüzyıldan XX. Yüzyılın Başına Kadar Karakalpakların 

Akraba-Kabile, Yerleşim Bakımından Tarihî-Etnografik Yapısına Dair Denemeler), Trudı İsntituta 

Etnografii İm. N.N.Mikluho-Maklaya AN SSSR, Novaya Seriya, Cilt IX, Moskva-Leningrad 1950, 

s. 112. 



 

8

Hanın buraları istilâ etmesiyle bu topraklardan göç etmek durumunda kalmıştır.



27

 

1218–1221 yıllarında Cengiz Hanın Harezm’e saldırısı sonucunda Aral, Amuderya 



ve Sırderya toprakları harabeye dönmüştür. Harezm toplulukları her ne kadar Cengiz 

Hana karşı mücadele ettilerse de Kıpçaklar başta olmak üzere birçoğu bu duruma 

boyun eğmek durumunda kalmıştır. Moğollar kendilerine karşılık veren bu boyları 

acımasızca cezalandırmıştır. Ebu’l-Gazi’nin yazdığına göre Cengiz Han buralara 

hâkim olan Kıpçakların Kanglı boyunun çoğunu yok etmiştir.

28

 Reşidüddin’in 



yazdıklarına göre de Ürgenç şehri sakinleri Moğol saldırılarına karşı mücadele 

etmiştir. Ürgenç, Moğollar tarafından ele geçirildikten sonra Cengiz Han kendisine 

gösterilen bu mukavemete sinirlenerek emrindeki 50 bin askere her birinin şehir 

sakinlerinden en az 24 kişiyi öldürmelerini emretmiştir.

29

 Aslında Reşidüddin’in 



verdiği bu bilgiler biraz abartılıdır. Fakat Moğolların Harezm’i ele geçirdikten sonra 

birçok kişiyi öldürdüğü, birçoğunu da Moğolistan’a esir olarak götürdüğü 

bilinmektedir. Ürgenç halkının birçoğunu öldürmekle yetinmeyen Cengiz Han

Amuderya Nehri’nin kenarında kurulmuş olan ve su taşmalarına karşı yapılmış 

barajları  yıkarak  şehri su altında bırakmış; Harezm’de yapılmış çok sayıdaki su 

kanalını da bozmuştur. Böylece Amuderya Nehri, yönünü değiştirerek Sarıkamış’a 

doğru akmaya başlamış; Ürgenç ile Aral Gölü arasındaki arazilere su ulaşmaz 

olmuştur. Cengiz Han buraları daha iyi kontrol altında tutabilmek amacıyla 

Moğolistan’ın doğusunda yaşayan Mangıtları da Harezm’e getirerek Amuderya 

boylarına yerleştirmiştir. Bu Mangıtların bir kısmı Amuderya Nehri’nin soluna, yani 

Harezm topraklarına, diğer kısmı da Kaşkaderya bölgesine yerleşmiştir.

30

 



 

Cengiz Hanın Harezm’deki su kanallarının yönünü değiştirmesiyle Amuderya 

sularının Aral Gölü’ne ulaşması engellenmiştir. Bunun sonucunda da XIV. yüzyılın 

başlarında Amuderya Nehri’nin göle döküldüğü delta üzerinde yaşayan bütün 

kabileler buraları terk etmek zorunda kalmıştır. 1340 yıllarında Harezm’e gelen Arap 

seyyah  İbn-i Batuta, Aral Gölü’nün güney tarafının susuzluk sebebiyle çöle 

                                                 

27

 İ. Kafesoğlu, ayn. esr., s. 253-285. 



28

 Ebu’l Gazi Bahadır Han, Şecere-i Türk, Baron Desmaisons Neşri, Histoire des Mongols et des 

Tatares, I, Sankt-Petersburg 1861, s. 117–151. 

29

 S. P. Tolstov, İstoriya Horezma s Drevneyşih vremen do Naşih Dney (Başlangıçtan Günümüze 



Kadar Harezm Tarihi), İzdatelstvo FAN, Taşkent 1976, s. 78. 

30

 Armin Vambery, İstoriya Buhari ili Transsoksanii s Drevneyşih vremen do Nastoyaşego (Eski 



Dönemden Günümüze Kadar Buhara veya Transsaksoniya Tarihi),  Cilt II, Sankt-Petersburg 1873, 

s. 116. 



Yüklə 14,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   189




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə