Gömrük işi Hazırladı: L. M. Hüseynova

184 
 
- 
valyuta fondların yaranma və istifadə qaydalarını təyin edir. 
2.  Malların ixracından daxil olunan valyuta vəsaitlərə bank tərəfindən nəzarətinin 
həyata keçirilmə qaydaları. 
Valyuta  nəzarətinin  həyata  keçirilmə  məqsədi  –  Az-can  R-nın  səlahiyyətli 
banklarda  olan  öz  valyuta  hesablara  malların  ixracından  əldə  edilən  valyuta 
mədaxillərin  daxil  olmasını  ixracatçılar  tərəfindən  təmin  edilməsidi.  Malların 
ixracatdan  mədaxillərin  müvəkkil  banklarda  olan  ixraçatçıların  hesabatlardan  başqa 
hesablarına  daxil  etməsi  yalnız  Mərkəzi  Bankın  icazəsi  olduqu  halda  məqbul  hesab 
edilir. 
Sövdələşmə  Vəsiqəsi  (Pasportu)  –  xarici  ticarət  sövdələşmə  barəsində  valyuta 
nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan, müəyyən edilmiş standart formada izah 
edilmiş  məlumatları  özündə  birləşdirən  valyuta  nəzarəti  məqsədləri  üçün  tələb  olunan 
ə
sas sənəddir. 
Gömrük-bank nəzarətinin üçot kartoçkası – gömrük orqanları tərəfindən, banka 
yollamaq  məqsədiylə  tərtib  olunan  və  banka  valyuta  mədaxillərin  daxil  olmasına 
nəzarətini  həyata  keçirilməsi  üçün  zəruri  olan,  YGB-də  əks  olunan  məlumatlatları 
özündə birləşdirən qayıdan (ış) sənəddir. 
Reyestr  (siyahı,  cədvəl)  –  eyni  banka  yollanan  və  gömrük  orqamlarına  eyni 
qayıtma tarixə malik olan  Üçot kartoçkaları birləşdirən sənəd. 
Dosye  -    hər  sövdələşmə  vəsiqə  əsasında  müvəkkil  bank  tərəfindən  tərtib  olunan 
xüsusi sənədlər toplusudu. 
Jurnal  –  valyuta  nəzarəti  məqsədləri  üçün  tələb  olunan  sənəddir  -  daxil  olan  və 
xaric olunan sənədlərin xüsusi üçotunu aparılması üçün bank tərəfindən doldurulur. 
Hal hazırda ixracatdan daxil olunan valyuta mədaxillərin tənzimlənməsinin hüquqi 
ə
sasını ilk növbədə aşağdakı sənədlər təşkil edir.  
1) 
Mərkəzi Bank və DGK  tərəfindən birgə qəbul olunmuş “Az-can R-na 
malların  ixracatından  mədaxillərin  daxil  olunamasına    valyuta 
nəzarətinin  həyata  keçirilmə  qaydaları  haqqında”  19  nömrəli  Təlimat 
ə
sasında; 
2) 
“Valyuta tənzimlənməsi və valyuta nəzarəti barəsində” Az r-sı Qanunu; 
3) 
“Müvəkkil  banklar  vasitəsiylə  təşkilat  tərəfindən  valyuta  mədaxillərin 
bir  hissəsini  məcburi  surətdə  satışı  və  daxili  valyuta  bazarında 
ə
məliyyatların  keçirilməsi  barəsində”  Qaydaları  və  bir  sıra  digər 
normativ aktlar. 

---

185 
 
Valyuta  nəzarətinin  məqsədi  -  valyuta  əməliyyatlarında  valyuta  qanunvericiliyinə 
riayət olunmasının təmin edilməsidir. Valyuta nəzarətinin əsas istiqamətləri aşağdakılardır: 
- 
aparılan  valyuta  əməliyyatlarının  qüvvədə  olan  qanunvericiliyinə  uygun 
olması və tələb olunan lisenziya və icazələrin alınması; 
- 
rezidentlərin  dövlət  qarşısında  öhdəliklərinin,  həmcinin  əldə  olunan  xarici 
valyutanın  daxili  valyuta  bazarında  satılması  öhdəliyinin  yerinə 
yetirilməsinin yoxlanılması; 
- 
xarici valyutada ödənişlərin qanuni və əsaslı olduğunun yoxlanılması; 
- 
valyuta  əməliyyatları  üzrə  hesablaşmaların  tam  və  obyektiv  olduğunun 
yoxlanması. 
Valyuta  məhdudiyyətlərini  reqlamentləşdirən  normativ  bazanın  olması  valyuta 
ə
məliyyatlarının  həyata  keçirilması  zamanı  bu  qanunvericiliyə  əməl  edilməsinə  nəzarət 
məqsədilə şəraitin yaradılması üçün inzibatı idarəetmə mexanizmini şərtləndirir. 
Rəzidentlər aşağdakılar hesab olunur: 
- 
daimi Azər-da yaşayan, o cümlədən müvvəqəti xaricdə olan fiziki şəxslər; 
- 
Az-can  Qanunvericiliyinə  uygun  olaraq  yaradılmış,  Az-can  r-sı  ərazisində 
yerləşən hüquqi şəxslər; 
- 
Az-can  R-sı  ərazisindən  kənarda  olan  respublikanın  diplomatik  və  digər 
rəsmi nümayendəçiliklər. 
Qeyri-rezidentlər hesab olunur: 
- 
daimi xaricdə yaşayan , o cümlədən müvəqqəti Az-da olan fiziki şəxslər; 
- 
xarici  ölkələrin  qanunvericiliyinə  əsassən  yaradılmış  və  respublika 
ə
razisindən kənarda yerləşən hüquqi şəxslər; 
- 
Az-da yerləşən xarici diplomatik və digər rəsmi nümayəndəliklər, həmçinin 
beynəlxalq təşkilatlar. 
Hüquqi  şəxs  olan  rezidentlərin  arasında  həyata  keçirilən  xarici  valyutada 
hesablaşmalar onlar arasında bağlanmış müqavilələrin şərtlərinə əsasən  icra olunur. 10 
min  ABS  dollarnan  artıq  məbləgində  olan  alqı-satqı  kontraktlar  Az  R-nın  Mərkəzi 
Bankın məhəlli idarələrdə qeydiyyatdan keçirilir. 
Rezidenlər, hüquqi və fiziki şəxslər sifətində, müvəkkil kommersiya banklarında 
xarici valyutada hesablar aca bilərlər. Banklarda vayuta hesabatların açılması qaydaları 
və bu hesablar vasitəsiylə əməliyyatların həyata keçirilməsi qaydaları Az r-nın Mərkəzi 
Bank təyin edir. 
Valyuta hesabı açmaq üçün hüquqi şəxs müvəkkil banka bir sıra sənədləri təqdim 
etməlidir: 

---

186 
 
- 
hesabat açılması barədə ərizə; 
- 
təşkilatın  notarius  tərəfindən  təstiq  edilmiş  nizamnaməsinin  və  təsisat 
sənədlərin sürətləri; 
- 
hüquqi  şəxsin  dövlət  orqanlarında  qeydiyyatdan  keçirilməsi  barədə 
şə
hadətnaməsi; 
- 
vergi  orqanlarında  üçota  salınması  barədə  və  sığorta  ödənclərin  ödəciyəçı 
kimi qeydiyyatını təstiq edən sənəd; 
- 
dövlət statistika orqanlarında qeydiyyat barəsində sənəd; 
- 
həmin  təşkilatda  xarici  valyutada  əməliyyatların  həyata  keçirilməsinə 
hüququ  olan  şəxslərin  notarius  tərəfindən  təstiqlənmiş  imzaların    nümunə 
kartoçkası. 
Müəssisə  və  təşkilatlar  bir  yada  bir  necə  kommersiya  banklarında  bir  neçədənə 
valyuta hesabatlarını, bir neçedənə valyutada açmaq hüququna malikdirlər. 
Malların  ixracından  müəssisə  və  təşkilatların  ünvanlarına  gələn  xarici  valyuta, 
həmcinin  Az  R-sı  ərazisində  malların,  xidmətlərin  xarici  valyutada  həyata  keçirilən  satış 
zamanı  əldə  olunan  məbləğlər  məcburi  surətdə  müvəkkil  banklarda  valyuta  hesablarına 
daxil  olmalıdlar.  Əks  halda  bu  məbləğlər  qızlədilmiş  sayılır,  baxmiyaraq  ki  həmin 
məbləğlər müəssisə yada təşkilatın öz mühasibat üçotunda öz əksini tapmış olsun. 
Müvəkkil  banklar  hər  bir  müəssisə  və  təşkilata  eyni  zamanda  iki  növ  hesabatlar 
açırlar: 
- 
tranzit  valyuta  hesabatı  –  xarici  valyutada  daxil  olan  pulların  tam  həcmdə 
hesaba daxil etmək üçün; 
- 
cari  valyuta  hesabatı  –  valyuta  gəlirlərin  bir  hissəsini  məcburi  satışından 
sonra müəssisə və təşkilatların sərəncamında qalan vəsaitlətin üçotu üçün. 
Bütun müəssisə və təşkilatlar mülkiyyət formalarından asılı olmıyaraq, xarici kapitalın 
iştirakı ilə olan müəssisələrdə daxil olmaqla, Az P-nın daxili bazarında müvvəkkil banklar 
vasitəsiylə  kommersiya  məzənnəsi  üzrə  malların  (xidmətlərin)  ixracatından  əldə  olunan 
valyuta gəlirlərin 75%-nin satışını həyata keçirilməlidlər. 
Valyuta gəlirlərin müvəkkil bankının tranzit hesabatlarına  daxil etmə zamanında bank  
gələn iş gunu ərzində gec olmıyaraq təşkilata məlumat verir. Təşkilat isə öz tərəfindən həmin 
banka  valyuta  gəlirlərin  məcburi  satış  üçün  və    qalan  hissəsini  öz  cari  hesabatına  keçirmə 
barəsində  tapşırıq  verir.  Müvəkkil  bank  təşkilatdan  qəbul  edilən  mədaxilləri  yeddi  iş  gün 
ə
rzində satmalıdır. 
Xarici  valyutanın  daxili  bazarında  məcburi  satış  üzrə  müvəkkil  bankların 
ə
məliyyatlarına  görə  əldə  olunan    komissyon  haqqı  satilan  məbləğin  1,3%  dən  artıq 
olmamalıdı. 

---