Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Bəhmənyarın adını daşıyan Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu

aspirantlarımız isə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Aspirantlarının Konfraslarında fəal 

iştirak edirlər. Onların bir çoxunun məruzə, çıxış  və tezisləri həmin konfransların 

materiallarında çap olunub. 

İnstitutun elmi potensialı ilə yanaşı onun texniki təchizatında da xeyli dəyişikliklər olmuşdur. 

Vaxtilə yalnız mexaniki yazı makinalarına malik olan institutda indi müasir elektrik 

makinaları, kompüterlər, lazerli printerlər, skaynerlər, kserokslar və s. əməkdaşların 

ixtiyarına verilmişdir. Laborantların və kiçik elmi işçilərin böyük əksəriyyəti onlardan istifadə 

etməyi öyrənmişlər. 

Əvvəlki illərə nisbətən institutun elmi potensialı  və strukturunda da ciddi dəyişikliklər baş 

vermişdir. 

İnstitutun təşkil olunanda Heydər Hüseynov və Aleksandr Makovelski ilə yanaşı, o vaxtlar 

elmlər namizədləri olan Əhməd Kəradi, Zəkuyev, Mehbalı Qasımov, Museyib Mahmudov, 

Rəşid Nurullayev, Vəhid Qəhrəmanov, aspirantlardan Şükufə Mirzəyeva, Əddin Şakirzadə, 

Ənvər Əhmədov, Ramazan Seyidov, Fikrət Həsənov və Xəlil Nəcəfov çalışırdı. 

Sonrakı illərdə orta hesabla 50-60 nəfərlik elmi potesiala malik olan institutda hazırda 124 

əməkdaş çalışır. Onlardan 18 nəfəri elmlər doktoru, o cümlədən 1 nəfər akademik, 1 nəfər 

müxbir üzv, 46 nəfəri isə elmlər namizədləridir. 

Vaxtilə 4 şöbədən ibarət olan institutda indi 7 şöbə,  1 bölmə,  1 qrup və kafedra fəaliyyət 

göstərir. Onlar aşağıdakılardır: 

1. Fəlsəfə və ictimai fikir tarixi şöbəsi-müdiri f.e.d. Zümrüd Quluzadə. 

2. Şərq fəlsəfəsi tarixi və dinşünaslıq şöbəsi-müdiri f.e.d. Zakir Məmmədov. 

3. Sosial fəlsəfə və sosiologiya şöbəsi- müdiri f.e.d. Əbülhəsən Abbasov. 

4. İdrak nəzəriyyəsi və elmin metodoloisiyası şöbəsi-müdiri f.e.d. Həsən Quliyev. 

5. Qlobal və sosial ekologiyanın fəlsəfi problemləri şöbəsi- müdiri f.e.d. Ağayar Şükürov. 

6. Etika və estetika şöbəsi- müdiri f.e.d. İlham Məmmədzadə. 

7. Fəlsəfənin yeni istiqamətləri və "qender" tədqiqatları bölməsi-rəhbəri f.e.d. Əli Abasov. 

8. Keçid mərhələsində mənəvi proseslərin proqnozlaşdırılması qrupu-rəhbəri f.e.d. Rəfiqə 

Əzimova. 

9. Hüquqi tədqiqatlar şöbəsi - müdİri h.e.n. Zakir Qasımov. 

10. Fəlsəfə kafedrası-müdiri Akademiyanın müxbir üzvü, professor Məqsəd Səttarov.  

İnstitutun fəaliyyətinin bütün dövrlərində başlıça məqsəd Azərbaycan xalqının mənəvi 

mədəniyyətinin, ictimai-fəlsəfi fikrinin tarixinə, fəlsəfə  və hüquq elmlərinin aktual 

problemlərinə dair geniş  tədqiqatlar aparmaq, tədqiqatlar aparmaq nəticələrinə  həsr 

olunmuş elmi əsərlər nəşr etdirmək olmuşdur. 

İnstitut əməkdaşları son 55 il ərzində elm aləmində yaxşı qiymətləndirilən monoqrafiyalar, 

toplular, kitab və kitabçalar, eləcə də dərs vəsaitləri hazırlamış və nəşr etdirmişlər. 

Bunlardan keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Azərbaycan EA-nın həqiqi 

üzvü, dünya miqyaslı antiqşünas alim Aleksandr Osipoviç Makovelskinin "Qədim yunan 

atomistləri", "Avesta", "Məntiq" əsərlərini, fəlsəfi irsimizin əvəzsiz tədqiqatçı və təbliğatçısı, 

akademik Heydər Hüseynovun "Azərbaycanda XIX əsr ictimai və fəlsəfi fikir tarixindən" adlı 

fundamental əsərini, akademik A.O.Makovelskinin Midhət Ağamirovun rəhbərlik etdiyi qrup 

tərəfindən hazırlanmış  və çapa təqdim edirilmiş 4 cildlik "Seçilmiş  əsərlərini, Azərbaycan 

filosoflarının  ən tanınmış nümayəndələrinin birgə  fəaliyyəti nəticəsində yazılmış 4 cildlik 

"Azərbaycan fəlsəfə tarixi"nin əlyazmasının hazırlanmasını  və s. göstərmək olar. 

"Azərbaycan fəlsəfə tarixi"nin I və II cildlərinin azərbaycan və rus dillərində yenidən işlənib 

çapa təqdim edilməsini institut rəhbərliyinin son illərdəki mühüm uğurlarından hesab etmək 

olar. 

Akademiyanın həqiqi üzvü mərhum A.Aslanovun, Akademiyanın müxbir üzvü 

Z.Göyüşovun, fəlsəfə elmləri doktorları  Ə.Zəküyevin,  Ə.Əhmədovun, M.Ağamirovun, 

---

Ş.Mirzəyevanın,  Ə.Əminzadənin gərgin axtarışlarının məhsulu olan çoxsaylı kitabları 

Azərbaycan fəlsəfə elmini zənginləşdirmişdir. 

Akademiyanın həqiqi üzvləri F.Köçərli,  Ə.Daşdəmirov, muxbir üzvü M.Səttarov, fəlsəfə 

elmləri doktorları Z.Quluzadə,  Ə.Abasov,  Ə.Şakirzadə, Z.Məmmədov, H.Quliyev, 

A.Şükürov,  İ.Məmmədzadə,  Ə.Abbasov,  Ə.Tağıyev, A.Əsədov və b. fəlsəfə elmlərinin 

müxtəlif aktual problemlərinə dair yazdıqları  əsərləri ilə  fəlsəfi ictimaiyyətin rəğbətini 

qazanmışlar.  

Ayrı-ayrı  şöbələrin fəaliyyətinə dair verilən məlumatlarda onların, eləcə  də başqa 

əməkdaşların yaradıçılığından geniş danışıldığını  nəzərə alaraq bu barədə müfəssəl 

məlumatla kifayətlənirik.  

Şöbələrin fəaliyyətindən danışarkən, hər şeydən əvvəl qeyd etməliyik ki, institutun ümumi 

tədqiqat planlarında müasir dövrün keçid mərhələsinin aktual fəlsəfi problemlərinin 

tədqiqinə xüsusi diqqət yetirilmiş, bu sahədə institutun elmi istiqamətləri 

müəyyənləşdirilmişdir. 

I elmi istiqamət Azərbaycan fəlsəfə tarixi, ictimai-siyasi, mənəvi-psixoloji tərəqqi,sosial 

idarəetmənin və  vətəndaş  cəmiyyətinin formalaşması; idrakın, təbiət-şünaslığın və 

ekologiyanın fəlsəfi problemlərini, II istiqamət isə Azərbaycanda demokratik hüquqi dövlətin 

formalaşması məsələlərini əhatə edir. 

İnstitut hər iki istiqamət üzrə aşağıdakı başlıca tədqiqatlarla məşğuldur: 

Buraya - Azərbaycan və Şərq xalqlarının fəlsəfi və ictimai fikir tarixi; müasir Azərbaycanda 

yeniləşmə proseslərinin sosial-fəlsəfi və sosial-siyasi problemləri; mənəvi, etik və estetik 

baxışların, sosial dəyərlər sisteminik inkişaf xüsusiyyətləri; milli və tarixi özünüdərk; 

Qender, dinşünaslıq problemləri və müasir Azərbaycanın mədəni, ideoloji həyatındə  və 

ictimai-siyasi proseslərdə onların təzahürü; idrak nəzəriyyəsi, sosial idarəetmənin, 

təbiətşünaslığın və ekologiyanın fəlsəfi problemləri, elmin metodologiyası məsələləri. 

Müstəqil Azərbaycanın demokratik inkişaf yolları  və formaları; ictimai-siyasi proseslərin 

demokratikləşdirilməsinin sosial və  mənəvi faktorları, Azərbaycan  əhalisinin həyat tərzinə 

və ictimai şüuruna demokratiya mədəniyyəti prinsiplərinin təsir mexanizmi; hüquqi dövlətə 

keçid dövründə dövlət və hüquq quruculuğu problemləri; müasir Azərbaycan 

Respublikasının dövlətçilik və hüquq tarixi və s. daxildir. 

İnstitutda elmi-tədqiqat materiallarının çap olunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Yalnız 1999-

cu ildə əməkdaşlarımızın 19 əsəri nəşr edilmişdir. 

Azərbaycan EA "Xəbərlər"ində, Qanun" adlı ictimai-siyasi, elmi-kütləvi jurnalın fəaliyyətində 

əməkdaşlarımız müntəzəm iştirak edirlər. "Qanun" jurnalında institut üçün xüsusi bölmə 

ayrılmışdır. 

Alimlərimizin elmi məqalələri respublikanın kütləvi informasiya vasitələrində çap olunur, 

onlar radio və televiziyada çıxışlar edir, ölkənin elmi, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak 

edirlər. 

İnstitut 1996-cı ildən başlayaraq Azərbaycan EA Rəyasət heyətinin, Elm Assosiasiyası və 

Respublika Elm fondunun təsis etdikləri "Şərq Fəlsəfəsi Problemləri" adlı elmi jurnal çap 

etdirir. Jurnalın redaksiya heyəti və redaksiya şurası islam regionu fəlsəfəsinin ənənələri və 

müasir nailiyyətləri ilə elmi ictimaiyyəti və geniş oxucu kütləsini tanış etməyi öz qarşısına 

məqsəd qoymuşdur. Jurnalın redaktoru f.e.d. Z.Ə.Quluzadədir. 

Azərbaycan, Tatarstan, Türkmənistan, Türkiyə,  İran, Qazaxıstan, Rusiya, Fransa, 

Tacikistan, Özbəkistan alimlərindən ibarət redaksiya heyətinin səmərəli fəaliyyəti 

nəticəsində indiyə kimi jurnalın 2 nömrəsi nəşr olunmuş, 3-cü cild isə çapa hazırlanmışdır. 

Bununla yanaşı institut rəhbərliyi  1999-cu ildən "Qenderşünaslıq" adlı jurnal da təsis 

etmişdir. 

Elmi dairəyə  məlumdur ki, Fəlsəfə  İnstitutu yaranandan sonra onun elmi toplusu olan 

---