Guliston davlat universiteti

Hulosa va tavsiyalar
Mustaqil O`zbekistonimizda islohatlar taboro keng quloch yoymoqda. Hayotimizning barcha javhalarida jumladan yosh avlod ta`lim tarbiyasida ham keskin o`zgarishlar sodir bo`lmoqda. Davlatimiz siyosiy mafkuraviy madaniy iqtisodiy tushunchalar ularning mazmuni mohiyati va qo`llanilishi o`rinlari bilan tanishtirishning samarali usullari yo`llarini izlab toppish keng foydalanish dolzarb muommolardan biridir.
Zero bu o`zaro iqtisodiy muomilada keng qo`llanilayotgan yangi tushinchalar bugungi shiddat bilan rivojlanib borayotgan hayotimizning mazmunini ochib beradi.
Bozor munosabatlariga o`tish jarayonida ishbilarmon tadbirkor mehnatsevar tejamkor kabi hususiyatlarini o`zida jamlagan shahsni tarbiyalash va bu imkoniyatlarni ochib berish muhim ahamiyatga ega.
Iqtisodiy ta`lim –tarbiya berishni ta`lim tizimining poydevoridan ya`ni bog`cha va boshlang`ich sinfdan boshlash hozirgi kunning asosiy talablaridandir. Yoshlarning iqtisodiy savodhonligini oshirishda iqtisodiy bilimlar poydevorini yaratish bugungi kunning dolzarb muommolaridan sanalmoqda.
Bizning iqtisodiy ta`lim – tarbiya haqidagi izlanishlarimiz va kuzatuvlarimizdan quyidagicha hulasalar hosil qilishimiz mumkin.
Hozirgi kunda iqtisodiy ta`lim-tarbiya berish uchun o`quvchilarga alohida darsliklar tuzilgan chiqarilgan lekin ulardagi iqtisodiy tushunchalarning ko`pchiligi bolalar bilish saviyasi va dunyoqarashiga mos emas. Shunday tushunchalar berilganki ularning mohiyatini anglab yetish tushunish juda qiyin. Mana shunday tushunchalarni bolalar onggiga soda qilib tushuntirish yetkazish yo`l-yo`riqlari hali yetarlicha tadqiq etilmagan. Bu esa bolalarning ta`lim- tarbiyasiga ijobiy samara bo`lmaydi.
Iqtisodiy ta`lim va tarbiya berish umumdavlat ahamiyatini anglagan holda maktablardan metod birlashmalari o`z yillik ish rejalariga quyidagicha yangiliklarni kiritsalar maqsadga muvofiq bo`lar edi.

• 
  O`quvchilarning ilk iqtisodiy dunyoqarashi shakllantirishga doir tadbirlarni amalga oshirish.
  
• 
  Inson ehtiyojlarini cheksizligi va moddiy ne`matlarning cheklanganligini tushuntirish.
  
• 
  Toza muhim ekalogiya masalalarini har bir fanni o`qitish mundarijasiga kiritish.
  
• 
  Uyda bo`ladigan sarf harajatlarning ongli ravishda ehtiyojga yarasha tashkil etish.tejamkorlik bilan istemol qilish va sabr qanoat ruhini vujudga keltirish.
  
• 
  Bola mohiyatini mehnat kasbkorga nisbatan ijodiy munosabat mehr va ihlos uyg`otish.
  
• 
  Moddiy nematlarni tejashi va mehnatni qadrlash ko`nikmalarini hosil qilish.
  
• 
  Boqimandalar masuliyatsizlik kayfiyatlariga illat sifatida murosasiz bo`lish.
  
• 
  Oddiy bozor savdolashishi qoidasi foyda va ziyonini o`ylashga o`rgatadi.
  

Demak yuqoridagi tamoyillarni butun o`quv tarbiya jarayoniga singdirishni yangi islohatlar taqozo etmoqda.
Bizga ma`lumki davlatimizda iqtisodiy tarbiya berish zarurati mustaqil iqtisodiyot bsohasining keskin o`zgaruvchi natijasida tug`ildi.
Boshlang`ich sinfdayoq o`quvchilarni iqtisodiy tushunchalar bilan tanishtirish bu tushunchalarning mazmunini ochib berish ular ongiga singdirish iqtisodiy ko`nikmalarni hosil qilish tejamkorlik, mehnaysevarlik hususiyatlarini shakllantirish kasb-hunarga yo`naltirish tadbirkorlik kurtaklarini hosil qilish ishbilarmonlik, tadbirkorlik, tashabbuskorlik kabi hususiyatlarni shakllantirish esa o`quvchilarning saosiy vazifalaridir.
Boshlang`ich sinflarga iqtisodiy ta`lim tarbiya berishda nafaqat iqtisodiy darslari balki tibbiy va gumanitar fanlar ham katta ahamiyatga egadir.
Matamatika darslarida o`quvchilar ongiga matamatik tushunchalarni yetkazish orqali ulardan tejamkorlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik hisob-kitob ishlarini osonlikcha hal qilish yo`llarini topa olish ko`nikmalarini hosil qilish mumkin. Darslardagi masalalarning mahalliy ma`lumotlariga boyligi iqtisodiy tushunchalarni kiritishga katta imkon beradi.
Ona tili darslarida iqtisodiy mazmundagi diktantlardan isrof bo`lmaslik tejamli bo`ling, toma-toma ko`l bo`lur, nonni e`zozlang, o`quv qurollari shifobahsh danaklar savob ish qildi va hakoza foydalanish o`quvchilar lug`at boyligini nutqini o`stiradi.
Boshlang`ich sinflarda o`qish darslarini o`tish davomida turli hil iqtisodiy mazmundagi sher, hikoya va ertaklardagi non qayerdan keladi. K.O`tayev she`ri assalom neksiyalar, Yo. Malikov hikoyasi davlat ertagi va hokozalar foydalanish imkoniyatlari mavjud.
Bu imkoniyatlardan kengroq foydalanish o`quvchilarda tejamkorlik. Mehnatsevarlik, ishbilarmonlik hususiyatlarini tarkib toptiradi va shakllantiradi.
O`quvchilarga iqtisodiy ta`lim tarbiya berishda dars berishning turli shakllari yangi mavzuni bayon qilish aralash shakl mustahkamlash dars turlari o`qitishning og`zaki ko`rsatmalari amaliy ekskursiya hususiyatlaridan to`g`ri foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.
Nafaqat dars jarayonida balki darsdan tashqari sharoitda o`quvchilarni iqtisodiy bilimlari bilan qurollantirish ularga iqtisodiy tarbiya berish o`quvchilar o`rtasida o`zaro birlashuvlar KVN lar musobaqalar o`tqazish to`garaklar tashkillashtirish mumkin.
Maslan boshlang`ich sinflarda ``Iqtisod nima`` , ``Kimga`` , ``Robinzon Kruzo`` kabi bellashuv va o`yinlarniuyushtirish o`quvchilarda iqtisod alifbosi faniga bo`lgan qiziqishlarini orttiradi iqtisodiy tushunchalardan o`rinli foydalana olish ko`nokmalarini tarkib toptiradi.
Biz o`zimizning har qanday darsni darsdan tashqari sharoitlatda ham iqtisod bilan bog`lab holda berish bo`yicha olib brogan bo`lsada ijobiy samaralarga erishdi.
Ammo bu muommolarning barcha qarorlarini yoritib berish uchun Kursishning belgilangan hajmi imkoniyat bermaydi. Bu sohada ko`plab izlanishlar olib boorish mumkin.