9
İMPERİYANI QAYTARMAQ
İSTƏYİ...
Bu başlıq altındakı yazımı hazırladığım 2014-cü
ilin 16 iyul tarixində məlum oldu ki, Rusiya Döv-
lət Dumasının Liberal-Demokrat Partiyasından olan
millət vəkilləri Rusiya İmperiyasının bayrağının bər-
pa olunması haqqında qanun layihəsi hazırlayıblar.
“İmperka” deyilən ağ-sarı-qara qammalı bayrağın
bərpa olunması çoxlarının ürəyindəndir, çoxlarına da
xəbərdarlıqdır... Əslində bu bayraq Rusiyadakı şovi-
nistlərin və monarxistlərin istifadə etdikləri bayraq-
dır. “Novorusiya” dedikləri Ukrayna ərazilərində də
tez-tez görünən bu bayrağın Kırımın işğalından sonra
siyasi partiyalar səviyyəsində bərpasının təklif olun-
ması, həm də bununla keçmişin və gələcəyin bağlı ol-
duğunun vurğulanması ciddi iddialardan xəbər verir...
Rusiya İmperiyasının bayrağı (imperka)
10
Məlumdur ki, kommunistlərin hakimiyyəti döv-
ründə bir çox məsələlər haqqında açıq danışmaq
müəyyən xoşagəlməz nəticələr verə bilərdi. Bu, bə-
zilərinin yanlış olaraq düşündüyünün əksinə olaraq
tək müsəlmanlara və türklərə aid deyildi...
Böyük Rusiya İmperiyasının dağılması, Rusiyanın
yerini SSRİ-nin alması, rus milli şüurunun, slavyan
hegemonluğu məsələsinin zəifləməsi vaxtilə Rusiya
İmperiyasının gücünü görən, süqutunu ürək ağrısı ilə
izləyən, pravoslav xristian dəyərlərin aşınmasından
narahat olan, bu fikirlərini sovet dönəmində deməyə
çəkinən, vətənini ağır günlərində tərk edən, ömrünü
mühacirətdə keçirən bir çox rus milliyyətçisi üçün
nə qədər ağır olsa da, onlar yalnız xaricdəki çıxışları,
mühazirə və məqalələri ilə kifayətlənməli olurdular.
Sovetlər Birliyi dağıldığı vaxtlar həmin müəlliflər
cismən olmasa da, ruhən yenidən Rusiyaya, rusdilli
mətbuata döndülər. Onlardan biri də tanınmış rus mil-
liyyətçi filosofu Georgi Fedotov idi...
1. GEORGİ FEDOTOV VƏ YAŞADIĞI
SİYASİ MÜHİT
Georgi Fedotov 13 oktyabr 1886-cı ildə Saratov
qubernatorunun dəftərxana müdiri Pyotrun ailəsində
doğulmuşdur. O, valideynlərinin köçdüyü Voronejdə
gimnaziyanı uğurla bitirir, 1904-cü ildə Peterburq
Texnologiya İnstitutuna daxil olur, 1905-ci il inqilabı
11
başlayanda Saratova dönür, Sosial-Demokrat Partiya-
sının fəal üzvlərindən biri kimi çalışır.
Kim idi sosial-demokratlar və onlar nə istəyirdilər?
1) RUSİYANIN İMKANLI
SOSİAL-DEMOKRATLARI
Rusiya Sosial-Demokrat
Partiyası 1898-ci ildə Rusi-
ya İmperiyasında fəaliyyət
göstərməyə başlamışdır. İlk
sosial-demokrat dərnəklər hələ
1880-ci illərdə yaranmışdır.
1883-cü ildə Georgi Plexanov
ilk Rusiya marksist təşkilatı
– “Əməyin azadlığı” qrupunu
yaradır. 1894-1895-ci illərdə
onun təşəbbüsü ilə “Rus sosi-
al-demokratlarının xaricdəki
ittifaqı” yaranır.
İstefada olan qərargah kapitanının oğlu Georgi
Plexanov Voronejdə gimnaziyanı qızıl medalla bitir-
miş, Peterburqda Dağ-Mədən İnstitutunda oxumuş-
dur. İnstitutdakı uğurlarına görə hətta Yekaterina təqa-
üdü də almışdır... Bu vaxtlar Peterburqda Aleksandr
Hertsen və Nikolay Çernışevski Çar Rusiyasında dö-
zülməz hal olan kəndlilər arasındakı təbəqələşməyə
qarşı üsyan hazırlayır, təbəqəsiz xalq yığıncağı keçir-
mək istəyirdilər. Yəni Georgi Fedotovun sosial-de-
mokratlara qoşulması heç də təsadüf deyildi. Onun
Georgi Fedotov
(1886-1951)
12
oxuduğu və yaşadığı
Voronejin, Peterburqun
havasından artıq üsyan,
etiraz qoxusu gəlirdi...
Təşkilatçılar
ara-
sında N.Obruçev, S.
Rımarenko, İ.Şamşin
və başqaları da vardı.
Əsasən imkanlı ailələr-
də yetişmiş bu ziyalı-
ların məqsədi Çar Ru-
siyasını məhv etmək
deyil, sosial ədalətsiz-
liyi aradan qaldırmaq,
demokratiyanı yaymaq idi. Onların ayağa qaldırmaq
istədikləri kəndlilər də imperiyanı yıxa biləcək böyük
gücə və imkanlara malik deyildilər. Yəni onlar aya-
ğa qalxsalar belə, Rusiya İmperiyasının varlığına da
heç bir təhlükə yarada bilməzdilər. Sadəcə cəmiyyət-
də baş verən sosial ədalətsizlik, qadınların ailədə və
cəmiyyətdəki acınacaqlı durumu, təhsil sistemindəki
əyintilər, savadsızlıq, cəhalət, yoxsulluq rus ziyalıla-
rını, həm də imkanlı ailələrdə böyümüş ziyalıları na-
rahat edirdi...
Varlı mülkədar ailəsində böyüyən Aleksandr Hert-
sen həm də slavyanofil idi. O, əvvəllər Avropaya can
atsa da, çox tezliklə qərbin əxlaqi dəyərlərinin sadə
rus xalqınınkından fərqləndiyini, “rus tayfasının “təzə-
tər bakirə tayfa”” olduğunu dərk edir. O, dinləri təhlil
edərkən katoliklik və protestantlıqla müqayisədə pra-
voslav xristianlığın çox üstün olduğunu vurğulayır...
Georgi Plexanov
(1856-1918)
13
Bəs Nikolay
Çernışevski kim
idi?
Keşiş ailəsin-
də doğulan Ni-
kolay Peterburq
Universitetində
təhsil almışdır.
Jandarmların
şefi Dolqoruko-
vun rəyindən:
“Velikoruss ça-
ğırışların tərti-
bində... şübhəli bilinir” (О внутреннем состоянии
России в 1861-1862 годах. – 1862), yəni Nikolay
Çernışevski də velikorus “ideyası” ilə xəstələnənlə-
rin sırasında idi. O da cəmiyyəti dəyişmək istəyirdi.
Lakin burada söhbət siyasi
deyil, sosial dəyişikliklər-
dən gedirdi. O da Hertsen
kimi təhsilin səviyyəsin-
dən, qadınların cəmiyyət-
də yerinin olmamasından
narazı idi.
Bir-iki təşkilatçının da
tərcümeyi-halına diqqət
edək.
Nikolay Obruçev alay
komandirinin
ailəsində
dünyaya gəlmiş, gözəl hər-
Aleksandr Hertsen (1812-1870)
Nikolay Çernışevski
(1828-1889)
Dostları ilə paylaş: |