Güllü. indd
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
129 nidən toplanaraq Süleyman Sulkeviçin rəhbərliyi ilə Kırım hökumətini qurdu. Tarixin bu keşməkeşli dönəmlərində Kırım növbə ilə gah ağların, gah da qırmızıların əlinə keçir. Nəhayət, 18 oktyabr 1921-ci ildə bolşeviklər RSFSR-in tərkibində Kırım Muxtar sovet Sosialist Respublikası elan etdilər, rus və kırım- tatar dilləri dövlət dilləri statusu aldı. 1928-ci ilədək ərəb əlifbasından istifadə edən kırımtatarlar 1928-ci ildən 1938-ci ilədək latın, sonralar isə kiril əlifbası ilə yazıb oxuyublar. 1937-ci ildə repressiyaya məruz qalanlar arasında Vəli İbraimov, Bəkir Çobanzadə və başqaları da vardı. 1941-ci ilin noyabrından 12 may 1944-cü ilə qə- dər Kırım almanların əlində olub. Almanlar buradan çəkilib yerini sovet qoşunu alan kimi kırımtatarların 1921-ci ildə yaradılan Kırım MSSR, yəni Kırım tatar- larının milli dövlətçiliyi yox edildi. Həmin il mayın 18-də Stalin, Beriya, Mikoyan, Mexlis və onların şo- vinist əhatəsinin Qafqaz və Kırımın müsəlman xalq- larına, özəlliklə də türklərə qarşı apardıqları genosid, soyqırım siyasəti nəticəsində bütün xalq yük vaqon- larına doldurularaq Orta Asiya və Urala sürgün edildi. Kırımda tanklarla yüzlərlə kənd, 700-dən çox cami yerlə bir edildi. Sürgünün ilk iki ayı içərisində xalqın 46,2%-i aclıq, xəstəlik və istidən həlak oldu. Kırım MSSR-in yerində RSFSR-in kırımtatarlar- sız Kırım Vilayəti yaradıldı. O da 1954-cü ildə US- SR-a daxil olundu. 5 sentyabr 1967-ci ildə kırımta- tarlar bəraət alsalar da, xalqın böyük hissəsi Vətənə dönə bilmirdi. 1987-ci ildə xalq 1921-ci ildəki Kırım 130 MSSR statusunun qaytarılmasını tələb etdi. Bu illərdə Mustafa Cəmiloğlu Kırımlınin fəaliyyəti, bu günlərdə olduğu kimi, geniş vüsət aldı. 1987-ci ildə Moskva- dakı Qızıl Meydanda kırımtatarların böyük mitinqləri oldu, milli hərəkat genişləndi, ermənilərə, ruslara və yəhudilərə paylanan Kırımın türklərə qaytarılması tələbi qoyuldu... 1989-cu ildə “Krımskaya pravda” qəzetinin nəz- dində kırımtatar xalqının sürgündən sonra ana dilin- də ilk qəzeti – “Dostluk” qəzeti yaradıldı. Sonralar müstəqil fəaliyyət göstərən qəzet əvvəllər həftədə bir dəfə çıxsa da, sonralar 2-3 dəfə oxucularını sevindirir- di. Orada xalqın dəhşətli faciəsini əks etdirən yazılar verilirdi. Qəzetin baş redaktoru, mənim də yaxın dos- tum olan Şefket Ramazanov (1942-2011) idi (yolladı- ğı fotoşəkillər, qəzetlər, məktublar, digər materiallar bu gün də arxivimdə qalır). “Dostluk” qəzeti sonralar bir müddət “Dostluk-Kırım” və, nəhayət, “Kırım” adı ilə nəşr olunmağa başladı. Kırımtatarların 1991-ci ildə keçirilən II qurultayında milli özünüidarə siste- mi yaradıldı. Hər beş ildən bir qurultaya Milli Par- lamentə seçkilər olurdu. İcra orqanı olan Məclisin sədri Mustafa Cəmiloğlu idi. Qeyd etdiyimiz kimi, kırımtatarlar sürgün olunan- dan sonra digər xalqlar onların yurd-yuvalarına sa- hib çıxdılar. Çar Rusiyası və onun davamçısı SSRİ o torpaqlarda rusları və digər özünə yaralı xaqları yerləşdirməklə sanki bu günlərə hazırlıq görürdü. İndi bir çox “siyasətçilər” Kırımın iki minillikləri aşan tarixinə göz yumaraq onun son iki yüz ilindən, 131 yəni Rusiya tərəfindən işğal olunduğu vaxtdan üzü bu yana baş verən olaylardan danışaraq Kırımın Rusiya- ya qatılması hadisəsinə haqq qazandırmağa çalışırlar. 1991-ci ilin oktyabr ayının 23-də Kırım Muxtar Cumhuriyyəti Ali Sovetinin sessiyasında çıxış edən Ukrayna prezidenti L.Kravçuk Kırımı Ukraynadan ayırıb Rusiyaya birləşdirməyə can atan partiya, qu- rum və cəmiyyətlərin qanunsuz iş tutduqlarını və sər- hədlərin dəyişdirilməmədi haqqında Ukrayna və Ru- siya arasında imzalanan müqavilənin olduğunu qeyd etmiş və demişdi ki, Ukrayna və Kırım arasında 90% iqtisadi əlaqələr var. Əgər bu əlaqələr üzülərsə, Kı- rımda iqtisadi vəziyyət ağırlaşacaq. Həmin sessiyada referendum keçirilməsi təklifini deputatların əksəriy- yəti rədd etdi və, beləliklə də, Kırımın Ukraynada qa- lacağı və ya Rusiyaya keçəcəyi sualı yarımçıq qaldı. Ukrayna dövləti kırımtatarlara bacardığı yardsımı et- məyə hazır idi, çünki içəridə separatçı qüvvələr ar- taraq yerli ziyalıları ayağa qaldırmaq istəyirdilər. 14 aprel 1994-cü ildə Ukrayna hökuməti kırımtatarların sürgün günü olan 18 may tarixini rəsmi matəm günü elan etdi. Lakin Daxildəki və xaricdəki qüvvələr kı- rımtatar xalqının öz müqəddəratını həll etməsinə mane olurdu. Məsələn, Simferopol Dövlət Universi- tetinin professoru V.Sadatovski “Krımskaya pravda” qəzetində özünün “Kırımın taleyi bizim əlimizdədir” başlıqlı məqaləsində yazırdı: “Kırımda yerli millət yoxdur və bu haqda söhbət belə ola bilməz. Kırım heç bir vaxt Ukraynanın ayrılmaz hissəsi olmamışdır...” Y.Kərimov soyadlı bir müəllif “Elimizçe uyğun ol- 132 malı” (Simferopol, “Dostluk”, 2 oktyabr 1991, s. 2) məqaləsində onun bu fikrinə cavab verərərk yazır: “Doğrudur, siz gerçəkdən də həqiqəti söylədiniz. La- kin Kırım eyni zamanda heç Rusiyanın da ayrılmaz hissəsi deyil!” Gördüyümüz kimi, hələ 1991-ci ildən Kırımın “siyasətçilərindən” olan Y.Meşkov, V.Lebedev və onların tərəfdarları 1954-cü ildə Kırımın Ukraynaya keçməsi haqqındakı aktı referendum vasitəsilə ləğv edib, onun Rusiyaya keçməsini təmin etmək istəyir- dilər. Məqsədlərinə çatmaq üçün hətta aclıq da elan etmişdilər. Bu barədə Şair Selim “Meydanda aclıq” (Simferopol, “Dostluq”, 1 noyabr 1991) məqaləsində yazırdı: “Cəmi-cümlətani 50 il burada yaşayan meş- kovlar və onlara bənzər “siyasətçilər”... Kırım şəra- bından içib keflənirdilər. İndi isə “adam” olub kırım- tatarsız Kırımın taleyini “həll etmək”, Rusiya dışında yeni bir rus dövlətçiliyi yapıb Katerina dövrünü ya- şatmaq istəyirlər. 1954-cü ildən bəri “Moya rodnaya Ukraina!” deyə yaltaqlanan bu “siyasətçilər” üçün yeni Ukraynanın müstəqillik haqqında Deklarasiya- sı və SSRİ referendumu haqqında SSRİ Qanununun dördüncü maddəsi də bir qəpiklikdir... ” Qeyd etdiyimiz kimi, 1990-cı illərin əvvəllərindən Kırımın Rusiyaya birləşdirilməsi cəhdləri və bu cəhd- lərə qarşı çıxanlar vardı. Bu da o deməkdir ki, heç də hamı rusları 2014-cü ildə gül-çiçəklə qarşılamamışdı. Və 1990-cı illərdə ara-sıra Rusiyaya birləşmə ilə bağlı fikirlər sayıqlamalar kimi görünsə də, XXI əs- rin əvvəlləri gostərdi ki, bu sayıqlamalar elə-belədən 133 deyilmiş. 2014-cü ildə Ukrayna ərazisindəki Kırım Muxtar Respublikası və Sevastopol dairəsi Rusiya tərəfindən işğal olunaraq Krım Respublikası yaradıl- dı. Bu da kırımtatar xalqının yeni bir mübarizəyə baş- lamasına səbəb oldu... Tək kırmtatarlarınmı? Kırımın işğalı, təbii olaraq, Ukrayna ilə Rusiyanın münasibət- lərinin daha da kəskinləşməsinə rəvac verdi... 134 GEORGİ FEDOTOVUN ÖNCƏGÖRMƏLƏRİNİN SONU Xristianlara, pravoslavlara son sözlə müraciət edən Georgi Fedotov yazır: “Təbii ki, inam yolunu milli həyat yollarına tabe etmək olmaz. Xristianlığa utilitar-siyasi münasibətdən iyrənc şey yoxdur... Biz özümüzdə indiyədək xristian ziyalılığının yaradıcı gücünü yaradıcılıq qabiliyyətindən məhrum edən iki zəif cəhəti yenməliyik. Birincisi, biz pravoslavlığın köhnə zamanın siyasi, mədəni, məişət formaları ilə adət etdiyimiz calağından əl çəkməliyik... İkincisi, ...şəxsi dini yolun fərdiliyidir”. Ətraf aləmdən təcrid olunmuş, öz aləminə qapanmış ürəyi milli mədəniy- yətin yoxluğu narahat etmir. O özünü dinlə təmin edilmiş hesab edir. Din milli mədəniyyəti məhv edir. Xalq əsrlərdən üzü bu yana gəlib çatmış milli dəyər- lərdən məhrum qalır. Bütün həyatı dinlə tənzimlənir. Bu da zəngin milli maddi və mənəvi mədəniyyətin (milli geyimlərin, adət-ənənələrin, rəqslərin, milli bayramların, ailə və cəmiyyətdaxili qadın-kişi müna- sibətlərinin və s.) aradan qalxmasına səbəb olur. Ona görə də dinlə də ehtiyatlı olmaq lazımdır... Georgi Fedotov sonda məqaləsinin başlığındakı “Rusiya yaşayacaqmı?” sualına arxayınlıq gətirən “Yaşayacaq!” cavabını verə bilmir. Bunun üçün lazım olan şərtlər var: Əməl olmasa, fədakarlıq olmasa, Rusiya xilas ola bilməyəcək. 135 Ukrayna probleminin doğru həllindən Rusiyanın mövcudluğunun özü asılıdır. Rusiya milli deyil, bütöv bir dünyadır. Özünün yüksək milli, Avrasiya çərçivəsindəki vəzifəsini ye- rinə yetirməsə, o, Rusiya kimi məhv olacaq. Mədəniyyət, inkişaf yüksəlməsə, digər xalqlar Rusiyadan uzaqlaşacaqlar və bu da Rusiyanın sonu deməkdir. Bütün bu şərtlərin ağırlığı xalqı oyatmalı olan zi- yalıların üzərinə düşür. Ona görə də Georgi Fedotov israrla “Oyat! Oyat!” – deyir. 136 SON SÖZ Georgi Fedotov “Rusiya yaşayacaqmı?” məqaləsi- ni Fransada yaşadığı dövrdə yazmışdır. O, SSRİ-nin dağılmasını görmədi, 1951-ci il sentyabrın 1-də 64 yaşında ABŞ-ın Bekon şəhərində vəfat etdi. Lakin onun bu və digər eyni səpkili məqalələri günümüzdə imperiyanı qaytarmaq istəyənlər üçün əsl mayak ro- lunu oynayır... P.S. Uzun illər tarixi keçmişi bir olan, eyni tale- yi yaşayan Ukrayna, Litva, Polşa, Çexiya, Belarus hazırkı həqiqət anında bu və ya digər şəkildə öz bir- liklərini, həmrəyliklərini göstərirlər. Hətta Rusiyaya nisbətən yaxınlığı və “itaəti” ilə seçilən Belarus Res- publikası belə bəzi məqamlarda sərt mövqe nümayiş etdirməkdən çəkinmir: “Rusiya heç vaxt Belorusiya ilə müharibə etməyəcək. Bu Rusiyanın özü üçün fə- lakət olacaq” (A.Lukaşenko. 04.08.2015). TARİX GÜCLÜ AMİLDİR! ƏGƏR BU TARİX KİN VƏ HAQSIZLIQLARLA DOLUDURSA, O ZAMAN O HƏM DƏ GÜCLÜ VƏ TƏHLÜKƏ- Lİ SİLAHDIR! 137 ƏDƏBİYYAT: 1. Yoloğlu G. «Rusiya yaşayacaqmı?” – Bakı, “Dövran”, 20-25 oktyabr 1999, s. 10. 2. Yoloğlu G. «Kırım – mənim doğma yurdum ». – Bakı, “Dövran”, 29 avqust – 4 sentyabr 2000, s. 21. 3. Белинский В. Страна Моксель или Московия. – Киев, Изд-ство им.Елены Телиги, 2008, 2009, в трех книгах. 4. Валеев Ф, Томилов Н. Татары Западной Сибири. – Новосибирск, 1996. 5. Веселое слово генетики или на кого будут похожи дети? http://www.babyblog.ru/commu- nity/post/obraz_live/1717256 6. Гаврилова Л. и др. Вдоль Крымских берегов. – Симферополь, 1969, 126 с.; История народов Северного Кавказа с древнейщих времен до конца ХVIII в. – Москва, 1988. 7. Герасимов М.М. Основы восстановления лица по черепу. - М.: Советская наука, 1949. С. 144–151. 8. Гордиенко Н.С. Основы научного атеизма: Учеб.пособие для студентов пед.ин-тов. – Москва: Просвещение, 1988. – 304 с. 9. Гришин Й.Й. Полско-литовские татары (Наследники Золотой Орды). Научно- популйарные очерки. - Казан 1995, 195 с. 10. Данилевский И. Рюрик – это легенда. 138 - samlib.ru/u/urmanbaew_e_b/rjurik.shtml; http:// rusplt.ru/society/ryurik--eto-legenda-13348.html 11. Державин Н.С. Славяне в древности. – Москва: Изд-во АН СССР, 1945. 12. Джафаров Т.Г. Древняя Русь и тюрки в летописях, воинских и исторических повестях. Монография. – Баку, ИПО «Азербайджан Милли Энсиклопедиясы», 2002. – 256 с. 13. Zajanckowski, Prof. Dr. W. , «Polonya’da Türklerin Etnografya ve Folkloru ile İlgili Bibli- yografya», TFA Yıllığı, Ankara, 1976, s. 223-224. 14. Зверева Г.И. Цивилизационная специфика России: дискурсный анализ новой «историософии» // Общественные науки и современность. - 2003. - № 4. - С. 98-112. 15. Звягин В.Н. Не скифы мы, не азиаты мы... Как же выглядел князь Андрей Боголюбский на самом деле? // «Молва», Владимир, 2010. http://www.molva33.ru/news/&news=1298 16. Зеньковский В.В. История русской философии. - Ленинград.: ЭГО, 1991. - Т. 2. - Ч. 2. - 269 с. 17. Иванов С.Н. Николай Федорович Катанов. – Москва, 1973. 18. Ивонина О.И. Время свободы. Проблема направленности истории в христианской исторической мысли России XIX - середины XX вв. - Новосибирск: Изд-во НГПУ, 2000. - 442 с. 139 19. История средних веков: Учебник для студентов ист. Фак.пед.ин-тов (М.Л.Абрамсон и др. Под ред. Н.Ф.Колесницкого). – Москва, Просвещение, 1980. – 576 с. 20. Как Московия украла историю Киевской Руси – Украины (доклад доктора исторических наук Ярослава Дашкевича) (Як Московiя привласнила iсторiю Киiвськоi Русi, 2008). 21. Карамзин Н.М. История государства Российского. В 12-ти т., т. 4-6, Тула, 1990. 22. Киселев С.В. Древняя история Южной Сибири. – Москва, 1951. 23. Кокова И.Ф. Н.Ф.Катанов. – Абакан, 1993. 24. Кызласов Л.Р. Древняя и средневековая история Южной Сибири. – Абакан, 1991. 25. Lenin V. Əsərləri. – Bakı, “Azərnəşr”, 1952, C.30, 599 s. (s.155-158). 26. Мирча Элиаде. От Залмоксиса до Чингиз хана... – Кишинев, «Кодры», №7, 1991. 27. Молчанов Н.Н. Дипломатия Петра Первого. – Москва: Международные отношения, 1984 – 440 с. 28. Пиккио Р. Древнерусская литература /Пер. с итал. – Москва: Языки славянской культуры, 2002. 29. Повесть временных лет //ПЛДР. Начало русской литературы. XI- начало XII века. – Москва: Художественная литература, 1978. 140 30. Посольские книги по связям России и Ногайской Ордой. 1489-1549 гг. – Махачкада, Даг.кн.изд-во, 1995. – 360 с. 31. Радлов В.В. Из Сибири. – Москва, 1989. 32. Stalin İ. Əsərləri. – Bakı, Azərnəşr, 1947, C. 5, 486 s. (s. 53-54). 33. Уманский А.П. Телеуты и русские в XVII-XVIII веках. – Новосибирск: Наука,, 1980. – 296 с. 34. Федотов Г.П. Будет ли существовать Россия? // О России и русской философской культуре. Философы русского послеоктябрьского зарубежья. - М.: Наука, 1990. - С. 450-462. 35. Федотов Г.П. Письма о русской культуре // Федотов ГП. Судьба и грехи России / Избранные статьи по философии русской истории и культуры: В 2-х томах. - СПб.: София, 1991. 36. Федотов Г.П. Россия и свобода // Федотов Г.П. Судьба и грехи России / Избранные статьи по философии русской истории и культуры: В 2-х томах. - СПб.: София, 1991. - Т. 2. - 276-303. 37. Федотов Г.П. Социальное значение христианства // Федотов Г.П. О святости, интеллигенции и pбольшевизме. - СПб.: Изд-во Санкт-Петербургского ун-та, 1994. - С. 50-78. 38. Федотов Г.П. Русская религиозность Ч. 1. Христианство Киевской Руси // Федотов Г.П. Собрание сочинений в 12 т. - М., 2001. - Т. 10. - 382 с. 141 39. Федотов Г.П. Судьба и грехи России / Избранные статьи по философии русской истории и культуры: В 2-х томах. - СПб.: София, 1991. - Т. 2. - С. 129-132. 40. Фомина C. Предисловие к статьям Г.Федотова «Национальное и вселенское» и «Будет ли существовать Россия?» – Кишинев, «Кодры», 1991, №2, с. 151-159. 41. Фурман М.А. Андрей Боголюбский: при- косновение к тайне // Старый владимирец. 8 сентября 1995 г. № 6. 42. Яковенко И.Г. Российское государство: на- циональные интересы, границы, перспективы. - Новосибирск: Наука, 1999. - 216 с. 43. Якутский фольклор (хрестоматия для учащихся 5-6 классов русскоязычных школ). – Якутск, 1993. 142 143 144 Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|