Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Biz Azərbaycan deyəndə onun sərvətini, onun
Yüklə 5,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
178 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Sou – səhəng Sov – kuzə Soya (birin) – arı səbəti Subrariş – ağsaqqal Sulo – deşik Sulo-dərə – dəlmə-deşik Sumoği – sumağı rəng Sundum – zindan (alət) Surxunic – suraxanlı Suvor biran – atlanmaq, minmək Suvor birə – atlanmış Suzundan – yandırmaq Sük – yüngül Sülünbə – nərdivan Sümər – kövşən, saman, küləş Sümərdun – samanlıq Süpürləmiş saxtən – süpürləmək Sürg – buynuz Sürvə – öskürək Södəgər – alverçi, sovdagər Söykənmiş biran – söykənmək Ş Şəlbəh – dağ keşnişi Şinox – tanış Şinoxundan – tanış etmək Şaband – çarıq bağı Şadluq saxtən – şadlanmaq Şağalduna – pətənək Şaxs – şəxs Şaqaraq zərən – şaqqıldamaq 179 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Şaqum – axşam Şaquminə – axşamkı Şalaband – tumanbağı Şalabandboft – tumanbağı toxumaq üçün dəzgah Şalbof – şaltoxuyan Şalgərdən – şərf Şalqam-şalqam – gildir-gildir; müq.et: azərb. şalqam lamaq Şarə-şar – sevinə-sevinə Sarm birən – xəcalət, çəkmək, həya etmək Şast – altmış Şatur – qasid, poçtalyon; müq.et: azərb. köhn. satır Şe – köynək Şeş – altı Şe-şalvor – şalvar-köynək Şəft – əyri Şəhəkü – arı pətəyinin içində olan çarpaz ağac Şəmələ – şam Şənə – kürək Şəngüm – axşam Şəngüminə – axşamkı Şərbəti – kasa Şəş – altı Şəştə – altı dənə Şırta qılın – sulu kartof, kartof şorbası Şib – əyri Şibçin – almadərən Şimər – zaman Şimərdən – saymaq Şimərdun – samanlıq Şing – yemlik Şiniran – eşitmək 180 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Şiləsər – eyvan, artırma Şir – süd Şirdüş – sərnic Şirəng – səhəng Şirəxak – doşab şirəsi Şirəpust – (divarı, döşəməni) şirələmək üçün dəri Şirəvo – südlü sıyıq Şirxar – südəmər Şiristan – yoğurmaq Şiriş – yapışqan Şirnəsib – şirin alma Şişirən – basmaq, tapdalamaq, yıxmaq Şiğəmədərd – qarınağrısı Şogird – şagird Şokər – şakər Şokər biran – şakər olmaq Şokəri – şakərlik Şor – şad Şö – gecə Şö buror – qayın Şöçiraği – şəbaraq (gecə quşu) Şö xuvar – baldız Şöürüz – gecə-gündüz Şubuc – bit Şubənd – eni bir sm.-ə qədər olan, yundan toxunmuş uzun çarıq bağı Şud – taxtabiti Şuqar – yarğan Şum – tarı şanı Şunandən – tullanmaq Şundan – atmaq 181 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Şunə – daraq Şunuxtagor – tanıyan Şunuxtan – tanımaq Şuri – qaraquş Şüküm – hirs, qəzəb Şükümüm – hirsli, qəzəbli Şünaxtən – tanımaq Şünəbəsər – şanapipik Şürçə – şor (ağartı növü) Şüri – yağ tortası Şürqaqol – şorqoğal Şüştan – yumaq Şüştə – yuyulmuş Şökuri – toyuq korluğu Şöpara – yarasa Şüvər – ər Şüvərli – ərli, ərdə olan (qadın) Şüvərsiz – ərsiz T Tağısta – dammış Taxtavəy – yunu telləndirən alət Taxtaçol – quş üçün qurulan tələ Taxsır – təqsir Taxsırkor – təqsirkar Taxsirkorsoxtagor – təqsirləndirilən Tan – bədən, tən Tana – sırğa Tapançü – belə bənzər alət Tapun – alçaq Tar – yaş 182 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Tare kələm – kələm qovurması Tariki – qaranlıq Tartü – ağac yonqarı, talaşa Tarustan – qaşımaq Tasirə – boğulmuş Tastən – bilmək Tasirən – boğulmaq Tasma – qabın ağzına çəkilən dəri və ya parça; belə Tat – tat Tatari – şallaq, qamçı Tati – tatca Tə – istiqamət bildirən önqoşma Tədi – tələsik Tədorük soxtan – tədarük görmək (etmək) Təhl – acı Təhli – acılıq Təhləpusi – çöl sarımsağı Təhləsir – sarımsaq Təhnö – tənha Təhnöyi – tənhalıq Təhr – təhər Təhsirə – çürümüş Təxil – taxıl Təxilküftəgor – taxıldöyən (maşın) Təxilxişksoz – taxıl qurudan qurğu Təkbənd – toqqa Təkror birə – təkrar olunmuş Təkror soxtan – təkrarlamaq, təkrar etmək Tələbsoz – tələbkar Təli – tikan Təli qətqəli – çaytikanı 183 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Təmbü – tənbeh Təmizdili – təmizürəkli, açıqürəkli Təmiz soxtan – təmizləmək Təməhsür – tamahkar Tənbinəhrə – çılpaq Tənəkə – xammal, misin xam forması Təng – dar Təngəş – müvaziləşmək Təngdil – təngənəfəs Təngdili – təngənəfəslik Tənür – təndir Tərçiq – danaqıran Tərək – nişastadan hazırlanmış xörək Tərg saxtən – tərgitmək Tərsəqun – qorxaq Tərsi – qorxu Tərsiran – qorxmaq Təsür saxtə – təsir olunmuş Təsür saxtən – təsir etmək Təşnə – susuz Təşənəyoği – həvəcüvə (müalicəvi ot növü) Tı – sən Tırkəmə – ildırım Tic – iti Ticəçim – itigözlü Ticədandun – itidişli Ticədunduq – itidimdik Tilat – ağzı yeyilmiş və sapı çürümüş, işlənmiş bıçaq Tihi – boş Tihisoz – boşaldan Tikun – dükan, mağaza 184 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Tirax/türax – çarıq Tirə çu – oxlov Tiriq-tiriq – oyun adı Tirtir – keşiş To – dənə, ədəd Torıki – qaranlıq Tosiran – boğulmaq Tosirə – boğulmuş Tosundan – boğmaq Tou – ocaq, buxarı Tousdum – yay (fəsil) Toykirşə – kirşə tayı Tö – metalın qızdırılıb soyudulması prosesi (misg.) Tö – tay Tö biran – allanmaq Tö doran – yolundan çıxarmaq Tölərzə – qızdırma Töü – qızdırma Tşo – doşab Tuğ – alın Tumar darən – tumarlamaq Tumeçidi – balqabaq tumu Tup biran – toplaşmaq Tup soxtan – toplamaq Turmux – yumurta Tüğ – damcı Tülə – yunu təmizlənmiş dəri Tümo – zökəm Tünik – nazik Türəmə – törəmə Tüvəlos – quymaq 185 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili U Uf – uf (ədat) Ufsoz – ufuldayan Ux – ox Uxşəmiş – oxşayan Uxşamiş birən – oxşamaq Uxşamiş soxtan – oxşatmaq Uxşor – oxşar Uxşori – oxşarlıq Uxşun – oxatan Ux şundan – ox atmaq Ulduzi – ulduzşəkilli naxış növü Umhəl – o vaxt Umhəlin – o vaxtkı Umhəli – o vaxtlar Umoran – gəlmək Umruz – bu gün Umruzin – bugünkü Umsol/ümsal – bu il Umuc – qatışıq Umun – biz (əvəz.) Un (von) – o (əvəz.) Unca – ora, orada Unyekin – o birisi Urus – rus Urusiyyət – Rusiya Uruz – o gün Usandan – yandırmaq Usdan – hamilə Usqu – tonqal 186 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Usdum – ərsin Ustoran – almaq Ustuxun – sümük Uşun – onlar Utanmiş birən – utanmaq Utanmiş soxtan – utandırmaq Uvordan – gətirmək Ü Ü – o Ügə – ögey, doğma olmayan Ügəi – ögeylik Ülgüzərəgor – ülgüçü Üntər – elə Öpeymun – suölçən Üşə – meşə Üyetikin – o birisi Üylodxoh – övladsevər Üzgi – üzgü V Va – fel düzəldən önşəkilçi Vaburan – əhatə etmək Vaçandan – qoparmaq, çıxarmaq Vaçarundan – yıxmaq Vaçarxıstan – fırlanmaq Vaçağundan – sıçratmaq Vaftoran – dəymək, toxunmaq Vağundən – soxmaq Vaxardən – baş çəkmək, dəymək Vaxıştan – durmaq, oyanmaq 187 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Vaxist-nişt – oturub-durma Vaxişt-nişt soxtan – oturub- durmaq, münasibətdə olmaq Vaxsundan – oyatmaq Vakazirən – bulaşmaq Vaqunaəhəysoxtagor – qatar sürücüsü Valağunda – bulaşmış Valağunda soxtan – bulamaq Valağundan – bulaşdırmaq Vamasirə – şişmiş Vamasirən – şişmək Var – yel Varə – sap Varaftan – dəymək, toxunmaq Varangərən – xalça dəzgahında çubuq Varastan – qurtarmaq Varaşist – toy xərci Var dorən – çevirmək, dönmək, hərlətmək Var dərən – çevirmək Varə – sap Varəncil – təzə əncir Varəndə – yağıntı, yağmur Var dərən – fırlatmaq; bax: vardorən Varistə – yağmış Varistən – yağmaq Vaspardən – söykənmək Vassol – bahar Vehəm – bir-birilə, bahəm Verixtan – qaçmaq Verujundan – qaçırmaq 188 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Vese – kimi (önqoşma) Vəcə – neçə Vəçə – beçə Vəçəqundən – çırmalamaq Vəçənüm – dilənçi Vəçənümi – dilənçilik Vəçəyistən – oynamaq Vəçirəqar – dilənçi Vəd doran – vədə vermək, söz vermək Vədoran – itələmək Vəfo – vəfa Vəfolı – vəfalı Vəxədnoy – bazar günü Vəxəzundan – durğuzmaq, oyatmaq Vəhş – vəhşi Vəhş biran – vəhşiləşmək Vəkə – çəpiş Vəkiran – yığmaq Vələnd – hörümçək Vəlg – yarpaq Vəlistan – yalamaq Vəngəstan – salmaq Vəngiran – doğramaq Vər – səhəngin boğaza qədər olan hissəsi Vərd – xalça dəzgahında olan çubuq Vərdivord – xalçada olan taxtanın hərəkətə gətirilməsi Vərə – qarğa Vərəqləmiş soxtan – vərəqləmək Vərəvurd saxtən – fürsəti əldən Vermək; müq.et: azərb. dial. vərəvurd eləmək «qoz qaymağ» 189 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Vərəzə – yoxuş Vərf – qar Vərfin – qarlı Vəristan – asmaq Vərhəm biran – bulanmaq Vərhəm soxtan – bulamaq Vərmoran – qalxmaq Vərzəndən – dağıtmaq Vəs – bəs Vətöyistan – dözmək Vəşmərdən – söymək Vəşundan – qusmaq, öyümək Vəyiftan – götürmək Vəyəsiran – yapışmaq Vırt-vırt – deyinmə, donquldanma Vırt-vırt soxtan – deyinmək, donquldamaq Vic – yelkən Vicə – qarış Vidalaşmış əbirən – vidalaşmaq Vin – bax (görmək felinin III şəxs əmr forması) Vini – burun Vir – itki Vir biran – itmək Virbirəhon – itirilmişlər, yox olmuşlar Vir soxtan – itirmək Vobərdan – yoğurmaq, daramaq Voçirəqar – yığımjıl Vodaştən – götürmək Vodkərdən – qovlamaq Vodkərdə saxtən – qovlatmaq 190 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Vodmaran – qalxmaq Vodvardən – çıxarmaq Voğundan – soxmaq Vogəh biran – oyanmaq Vokərdən – açmaq Voləndən – göstərmək Vomosiran – şişmək Vomosirə – şişmiş Vomuxta – öyrənmiş Vomuxtan – öyrətmək Vomunda – yorğun Vomundan – yorulmaq Vonçüm – sarmaşıq Vor – yel Vorə – sap, ip Voriş – yağış Voz – açıq Vozi – oyun Vozi bərdan–udmaq (oyunda) Vozi saxtən – oynamaq, rəqs etmək Voyistən/vöyüstan – istəmək, arzulamaq Voyərdundan – qaytarmaq Vuxardən – dəymək Vuşvərdən – söymək Vülö doran – uduzmaq Vürşi – çörək ovuntusu Vürü – umac Y Ya – gəl Ya – ya (bağ.) 191 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Yaiş – ya da (bağ.) Yağini – yəqinlik Yahudi – yəhudi Yaqi – yağı, düşmən Yaqin – yəqin Yalğuz – tək, yalqız Yaltağ – yaltaq Yaltaği – yaltaqlıq Yaltağgəri – yaltağlıq Yaltağgəri soxtan – yaltaqlıq etmək Yani – yəni Yaraş birən – yaraşmaq Yaraş saxtən – yaraşdırmaq Yarış – yarış Yarışmiş birən – yarışmaq Yaşamış biran – yaşamaq Yavoşlə – yavaşca Yayılmış biran – yayılmaq Yazığ – yazıq Yazıği – yazıqlıq Yazığgəri – yazıqlıq, tağırlıq Yazığgəri soxtan – yazıqlıq etmək Yazığıyi umoran – yazığı gəlmək Ye//yeki – bir, biri Ye bicə – bir azca Ye xərə – bir xeyli Yedönə – bir dəfə, bir dönə (dan.) Yeimci – birinci Yekəm – bir az, bəzi Yekəmi – bəziləri Ye qoş – bir az 192 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Yeta – bir dənə Yetayi – biri, birisi Yetək – bircə, tək bir Yetim – yetim Yetimgəri – yetimçilik Yetimi – yetimlik Ye to – bir az, bir qədər Yeznə – yeznə, kürəkən Yəbirdən – birdən Yəciqə – yerli; həmyerli Yədanduni – birdişli Yəxə – yaxa Yəxəhərza – yaxasıaçıq Yəkəma – bəziləri Yəqəd – bir qat Yəni – yəni Yəmanota – manatlıq (bir manat) Yəpoyi – birayaqlı Yərangi – birrəngli, yekrəng Yəva – pis, yava Yəvər – düyə Yəvo – pis, yava Yəvogəri – pislik Yəvoşlə – astaca, yavaşca, yungulcə Yiğindərin – yır-yığış Yiki – biri(si) Yod – yad Yodgəri – yadlıq Yodi – yadlıq Yof biran – tapılmaq Yof soxtan – tapdırmaq 193 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Yoftan – tapmaq Yol – yal, yalman Yonzəh – on bir Yos – yas Yos giriftan – yas tutmaq Yosin – yasin Yos nohran – yaş qoymaq Yuxsul – yoxsul Yuxsulgəri – yoxsulluq Yuxsuli – yoxsulluq Yunca – yonca Z Zabt – zəbt Zabt soxtan – zəbt etmək Zabtsoxtagor – işğalçı Zaif – zəif Zalüm – zalım Zan – qadın Zanburo – vurgetsin (silah növü) Zand – zənn Zand soxtan – zənn etmək, düşünmək Zani-mərdi – arvadlı-kişili Zanuna – qadın üçün, qadına aid Zanxolu – dayıarvadı Zan-şüvər – ər-arvad Zang – zəng Zang zərən – zəng vurmaq Zangəri – qadınlıq, arvadlıq Ziy – yaşa Ziyod – artıq 194 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Ziyod biran – artmaq Ziyod soxtan – artırmaq Ziyodi – artıqlıq Ziyodgəri – artıqlıq Ziyon – ziyan Ziyon saxtən – ziyan etmək Ziyoni – ziyanlıq Ziyonkor – ziyankar Ziyonkori – ziyankarlıq Ziyonni – ziyanlı Ziyongəri – ziyanlıq Ziley – tez Zimilərz – zəlzələ; müq.et: azərb. dial. Yer tərpənməsi Zimin – yer Zindon – zindan, həbsxana Zində – diri Zində-zində – diri–diri Zir – aşağı, aşağı hissə; alt Zir-zəvər – aşağı-yuxarı, alt-üst Zirbıği – bığaltı Zirqurti – boğazaltı Zirdabon – dabanaltı Zirin – altdakı Ziro – aşağı, alt Zirolat – alt paltarı Zirpüsti – dərialtı Zirxoki – torpaqaltı Zirxərmoni – xırmanda döyülən taxıldan qalmış qalıq: köçəl Zirçümi – gözaltı Zirçünə – çənəaltı Zirşir – südün alt hissəsi 195 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Zirşəlvar – alt tumanı Ziröyi – sualtı Zistan – yaşamaq Zınqavod – mıxın başını girdələmək üçün alət (misg.) Zuvan – dil Zuvol – kömür Zuvolkeş – kömürçü Zuvolsuzundagor – kömür yandıran Zuvolfürüş – kömürçü, kömürsatan Zuyiraz – tezliklə Zumustun – qış Zumustuni – qarpız Zuni – diz Zunə – kilid,qıfıl Zur – zor, güc(ü) Zurgəri – güclülük, zorluluq Zuhun – dil Zuhunbəbəy – turşəng Zuhundan – diriltmək Zuhunlə – dilciyəz Zuhunşünas – dilşünas, linqvist, dilçi Zuğol – zoğal Zuğoli – zoğalı (rəng) Zü – tez Zübəzü – tez-tez Züdirəgor – itigözlü Züdən – tezdən Zükəm – zökəm Zül-züli – zolaqlı, zolaq-zolaq Zülei – tələsik Zügirəştəni – tez keçən 196 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Zəvər – yuxarı Zəvərin – yuxarıdakı Zəyifi – zəiflik Zəyifləmiş birən – zəifləmək Zəyifgəri – zəiflik Zəmonə – zəmanə Zəndan – doğmaq Zəndəgor – doğan Zəncirəbənd – armud növü Zənlə – arvadcığaz Zəngü – üzəngi Zənən – qadın Zəpzərd – sapsarı Zəran – vurmaq Zərva – aşağı Zərd – sarı Zərd biran – saralmaq Zərdi – sarılıq Zərdə – yer kökü Zərdəkülə – sarıkök Zərdəö–kəsilmiş pendirdən axan su Zərofət – zarafat Zərofət soxtən–zarafat etmək Zərofətcil – zarafatcıl Zərə biran–vurulmaq, qırxılmaq, çalınmaq Zərəbəstən – çağırtdırmaq Zərəl– zərər; müq.et: azərb. dial. zərəl Zərəl zəran– zərər vurmaq Zərəl soxtan – zərər etmək Zərəgov – vurağan inək Zərəgor – vurağan 197 Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili Zəfru – aşağı Zəhmət–zəhmət Zəhmət doran – zəhmət vermək Zəhmətkəş–zəhmətkeş Zəhr – zəhər Zəhfürün – zəfəran Zəhərin – zəhərli Zəhərlənmiş biran – zəhərlənmək Zəhərlənmiş soxtan – zəhərləmək Zəğri – yemişan Zouz – yaşıl Yüklə 5,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|