Günay Məmmədova naxçivan musiQİ
Yüklə 12,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
nələri bölgənin mədəni həyatında özünəməxsus əhəmiyyət daşıdığı üçün bu sahə xüsusi olaraq tədqiqat obyektinə çevrilməlidir. Mövzu regional folklorun hərtərəfli şəkildə öyrənilməsinə, eyni zamanda Naxçıvanla sərhəd olan ölkələrin xalqları arasında musiqi folklorunun bir çox ortaq cəhətlərinin müəyyənləşdirilməsinə də geniş imkan verir. Naxçıvanın musiqi folkloru sahəsində Ə.Ələkbərova yallılar haqqmda dissertasiya yazmış və milli rəqsin bu janrı musiqişünaslıq baxımından araşdırılmışdır. Bundan başqa A.Quliyeva "Türk aləmində Naxçıvan musiqi mədəniyyəti" adlı dissertasiyasında Naxçıvan və türk yallılarını müqayisəli təhlil etmişdir. Bu sahədə aparılan araşdırmalar göstərir ki, «Naxçıvan bölgəsinin musiqi folklorunun janr xüsusiyyətləri» mövzusu xüsusi tədqiqat obyektinə cəlb edilməmişdir. Musiqişünaslıq sahəsində bu ilk tədqiqat mövzusu kimi regionun musiqi folklorunun öyrənilməsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Naxçıvan musiqi folkloruna aid ayrı-ayrı janrların tədqiqata cəlb edilməsi nəticəsində Azərbaycan, həmçinin böyük türk dünyası folkloruna məxsus bir çox keyfiyyətləri dəyərləndirmək, eyni zamanda türk musiqi mədəniyyəti müstəvisində bölgə folklorunun yeri və əhəmiyyətini dəqiqləşdirmək mümkündür. Digər tərəfdən musiqi folklo runun bir sıra spesifik cəhətlərinin formayaradıcı amillə rinin müəyyənləşdirilməsində tədqiqata cəlb edilən yeni materiallarm xüsusi əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Naxçıvanın musiqi folkloruna aid ауп-ауп möv zuları musiqişünaslar sırf musiqi-nəzəri aspektdən, folklor- şünaslar isə folklor janrlarını, problemlərini folklorşünaslıq baxımından tədqiqata cəlb etmişlər. Naxçıvanın musiqi folklorunun janr xüsusiyyətlərinin həm folklorşünaslıq, həm də musiqişünaslıq baxımından araşdırılması üçün qar şıya qoyulan məqsəd və vəzifələri aşağıdakı kimi qrup laşdırmaq olar: - Naxçıvan folklorunda musiqinin təcəssümünün müəyyənləşdirilməsi. - Bölgənin folklorunda ayrı-ayrı musiqi janrlarına məxsus nümunələrin ifasında mövcud olan mətnlə musi qinin qarşılıqlı müqayisəsi əsasında melopoetik xüsusiy yətlərin ortaya çıxarılması. - Mövsüm və məişət mərasimlərində istifadə edilən musiqinin janr tiplərinin, onların başqa musiqi janrları ilə qarşılıqlı müqayisəli təhlili və istifadə formalarının araş dırılması. Musiqi folklorunun janr səciyyəsinin və məzmununun araşdırılması. - Naxçıvanın musiqi folklorunda istifadə edilən ayrı- ayrı musiqi nümunələrinin janr xüsusiyyətlərinin forma- yaradıcı amillərindən forma və lad quruluşlarının araş dırılması. - Musiqi folklorunun melodik və ritmik xüsusiy yətlərinin öyrənilməsini həyata keçirmək. Tədqiqatın elmi yeniliyi aşağıdakı cəhətlərlə müəyyənləşir: - «Xırman nəğmələri»ndən iki nəğmənin musiqisi ilk dəfə olaraq nota salınmış və öz nəzəri təhlilini tapmışdır. - Bir «Sayaçı mahnısı» folklor ekspedisiyası zamanı nota salınmış və ilk dəfə olaraq musiqişünaslıq baxı mından tədqiqata cəlb olunmuşdur. - «Üzərliksalma» mərasimində oxunan mətnin musiqisi nota alınmış və təhlil olunmuşdur. - Qədim ənənəyə məxsus «Qodu-qodu» nəğməsinin musiqi materialı müasir musiqişünaslıq elminin meyarları ilə aydınlaşdırılmışdır. - «Xanbəzəmə» mərasiminə aid nəğmənin musiqi materialı ilk dəfə olaraq nota alınmış və obyekiv elmi təhlilini tapmışdır. - Novruz mərasimlərində ifa edilən «Kosa-kosa», «Can gülüm» nəğmələrinin musiqi materialları tədqiqata cəlb edilmişdir. - «Çömçəxatun» uşaq folkloru nümunəsi olan möv süm nəğməsinin musiqi materialı ilk dəfə nota alınaraq tədqiqata salınmışdır. - Toy-düyünlərdə ifa edilən «Duvaqqapma» məra siminə aid bir nəğmənin musiqi materialı, tulumda ifa olu nan dörd rəqs nümunəsi ilk dəfə olaraq nota salınmışdır. - Naxçıvan folkloruna aid lirik xalq mahnıları janr xüsusiyyətlərinə görə ilk dəfə olaraq folklorşünaslıq və musiqişünaslıq baxımından təhlil edilmişdir. - Regionun rəqs musiqi örnəklərindən yalh və yallıbaşı mahnı-rəqs nümunələrinin xarakterik cəhətləri aydınlaşdırılmışdır. - Naxçıvanm zəngin aşıq musiqi sənəti haqqinda məlumatlar da tədqiqata cəlb olunmuşdur. I FƏSİL NAXÇIVAN FOLKLORUNDA MUSİQİNİN YERİ VƏ ƏHƏMİYYƏTİ Naxçıvan folklorunda musiqinin təcəssümü Folklor onu yaradan xalqm bədii təfəkkürünü, tarixi keçmişini, soy kökünü, adət və ənənələrini əks etdirən incilər xəzinəsidir. Xalqm mənəvi həyatında baş verən mühüm, yaddaqalan hadisələr, eləcə də adi, çox vaxt əhəmiyyətsiz görünən olaylar folklorda elə incəliyi ilə verilir ki, yüzilliklərlə ölçülə bilən zaman kəsimi keçdikdən sonra belə faktların folklor söyləyiciləri tərəfindən folklor örnəklərində musiqili, poetik şəkildə təqdiminə heyrət lənməmək mümkün deyildir. Məhz buna görədir ki, hər bir xalqm soykökünü, etnogenezini, etnopsixologiyasım, adət və ənənələrini öyrənmək üçün, ilk növbədə, onun söz sənətinin sirrlərinə vaqif olmaq gərəkdir (19, s.3). Deyilən fikri davam etdirərək qeyd etmək istərdik ki, xalqlarm ən qədim tarixində hələ söz sənəti meydana çıxmadığı dövrlərdə musiqi folkloru nümunələri həmin tayfalarm və tayfa birləşmələrinin həyatında, onların məişətində xüsusi rol oynayırdı. Bu məsələyə toxunan Q.Krauklis yazır ki, «bilindiyi kimi musiqi sənətinin həyati bağlılığı qədim zamanlardan söz sənəti, rəqs, ayinlərlə sıx əlaqədar olmuşdur. Musiqinin emosional faktor kimi aparıcı rol oynaması bütün dövrlərdə qəbul olunurdu». Fikrini davam Yüklə 12,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|