Güney Az ərbaycanda 2013-cü ilin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 Ədəbiyyat, milli mədəni irsimizin, eləcə də nəslimizin davamçıları, aydın sabahı-mızın qarantı, gələcəyimiz dediyimiz uşaqların sağlam ruhlu, saf əqidəli, savadlı və hərtərəfli inkişaf etmiş əsl vətəndaş kimi yetişib formalaşması üçün uşaq ədəbiyyatına bütün zamanlarda böyük ehtiyac olmuşdur. Lakin Azərbaycanda uşaq ədəbiyyatının yazılması və n əşri sahəsində həmişə müəyyən boşluqlar olmuş, ümumədəbiyyatdan f ərqli olaraq uşaq ədəbiyyatının inkişaf yolu həmişə uğurlu, hamar və m əhsuldar olmamışdır. Uzun əsrlər boyu uşaq ədəbiyyatının inkişafı l əngimiş, “Bustan”, “Gülüstan”, “Divani-hafiz”, “Əbvabül-sinan” “Nanü- halva”, “Tarixi-Nadir”, “S ərbaz” və s. müqabilində Azərbaycan türklə- rin ə öz doğma dillərində uşaqların mütaliəsi üçün əsər yaratmağa imkan verilm əmişdir. Ona görə də qədim və orta əsrlər ədəbiyyat xəzinəsi uşaq mütali əsi üçün nəzərdə tutularaq yazılan kitablar baxımından kasaddır. Bu m ənada, Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı məfhumu da yeni dövrə-XIX əsrə aid ədəbi-pedaqoji hadisədir... XIX və XX əsrin əvvəllərində kifayət q ədər ictimai və dini məzmuna, əxlaqi-didaktik pafosa, estetik təsir 21 22 gücün ə malik olan uşaq oxusu nümunələrinin yaranmasına baxmayaraq, bu z əngin xəzinə indiyə qədər toplanıb, bütöv halda araşdırılmamış, nəşr edil ərək xalqa çatdırılmışdır. Təsadüfi deyil ki, bu gün bizim A.Bakıxanov, S.Ə.Şirvani, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, A.Şaiq, S.S.Axundov istisna edil ərsə, onun inkişafı yolunda böyük əmək sərf etmiş, Mirzə N əsrullah, Hacı Səid və Cəlal Ünsizadələr, Həsənəli Ağa Xan Qaradaği, Çernyayevski, S əfərəli bəy Vəlibəyov, Əhməd bəy Cavanşir, M əhəmmədtağı Sidqi və digər görkəmli nümayəndələri haqqında t əsəvvürümüz belə yoxdur. Onların bəzilərinin adlarını eşitmiş olsaq da, əsərlərindən xəbərsizik. Bu mənada uşaq ədəbiyyatımızın inkişaf m ənzərəsində ağ ləkələr sıx-sıx nəzərə çarpır. Lakin bu siyasi ab-hava, ögey münasib ət artıq arxada qalmışdır. Bu gün Vətənin həm Quzeyində, h əm də Güneyində tarixin müxtəlif mərhələlərində xalqın yaratdığı m ənəvi sərvəti heç bir istisnaya yol vermədən bütöv halda araşdırıb üzə çıxarmaq, təbliğ edib geniş oxucu kütləsinin qida mənbəyinə çevirmək yazarları, ziyalıları düşündürən əsas məsələlərdəndir. Qeyd edək ki, Güney Az ərbaycanda və İranda uşaq ədəbiyyatının təməlini Səməd 22 23 Behrəngi milli siyasi hərəkatda fəal iştirak edən məsləkdaşı və qələmdaşı Mərziyə Üskülü Dalğa ilə birlikdə qoymuşlar. Bu gün Güneyd ə “Uşaqlarınızın göz yaşlarını qoruyun, qoy öz çağında onlar sizin qəbrinizin üstünə tökülməyə yaraya bilsin” (Pifaqor), h əqiqətini anlayır və gerçəkləşməsi üçün uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin yaranmasına və araşdırılmasına çağdaş dövrdə daha çox əhəmiyyət verirl ər. Tanınmış şair və tənqidçi Hümmət Şahbazi Azərbaycan ədəbiyatın-da ilk uşaq şeiri kimi Məhəmməd Füzulinin iki yüz beytdən ibar ət “Söhbətül-əsmar” (Meyvələrin söhbəti) alleqorik məsnəvisini q əbul edir və yazır ki, bu kitab 1958-ci ildə Bakıda «Həmid Araslı» t ərəfindən yayılıb. Kamil Mirbağırov tərəfindən nəsrə çevrilərək uşaqlar üçün hazırlanıb və Təbrizdə 1376(1997)-ci ildə «Əsmər» nəşriyatı t ərəfindən yayımlanıb. Əsərin böyüklər üçün yazılmasını duyuruq; ancaq d ərindən fikirləşdikdə, yeni çağda «cizgi filmləri», təmsili (alleqorik) biçimd ə uşaqlar üçün hazırlanmasını görəndə, «Söhbətül-əsmar»ın da uşaqlar üçün təmsili bir dil ilə yazıldığını duyursan. Buna görə 23 24 Az ərbaycanın ilk uşaq şeiri (bəlkə də mən deyərdim Şərq də) Füzuliyə aiddır (14). Hümm ətin bu məsnəvinin mahiyyətinə varması da düşündürücüdür: “ Şair bu kitabda meyvələrin dili ilə, öz öyüdsəl (nəsihətamiz) sözlərini deyir v ə hər bir meyvə özünün xasiyyətindən danışır. Şeirdə meyvələrin xarakteri vardır. Fuzuli meyvələrin xasiyətlərinə uyğun sözlərdən faydalanır. Şairin bu vəsflərində bütün meyvələr özü-özlüyündə taysızdır. Heç bir meyv ə, başqa meyvələrin yaxşılığını görmək istəmir və hər biri özünü yaxşıların ən yaxşısı bilir. Sonda bağa səyahətə çıxan adam da elə onların yaratdığı bu uyumsuz dünyalarından qaçmaq fikrinə düşür. Bu meyv ələr arasında heç bir fikir və duyğu birləşməsi yoxdur. Onların hər birisinin davranışı «burda mənəm Bağdadda kor xəlifə» zərbül-məsəlini yada salır.” Əkbər Azadın “Firəngiz ilə qırmızı don”, Ramin Cahangirzadənin ”Ay suda”, “Nar”, Uşaq qoşuqları, Zöhrə Vəfayinin “Əl-ələ” Uşaq məktəbi-3, “Ana” Uşaq məktəbi-5, Məsumə Əjdərinin “Biz qurduq”, Pərviz Firuh ərin “Xoruzun pulu”, Yaqub Vilhem Qıreym-Səməd Cabbarpurun 24 25 “ Xoşbəxt oğlan”, Ruqiyyə Əliqulunun “Lay-lay çaldım yatınca”, V.Sutayev, Eldar M.Sadıq “Miyov eləyən kimdir?”, Məhəmməd Abidinpurun “Alqış əmi”, “Yağış”, Fatimə Mir Həsənpurun “Dərsə ged ən bir uşaq”, “Şir və siçan”, “Molla Nəsrəddin yolda” və “Sehirli torba”, Haşım Tərlanın “Uşaq dünyası”, Murtuza Məcidfərin “İşlər və uşaqlar: Bax gör kimdir? Nəçidir?”, Fəridə Dadxahın “Göyqurşağı (Farsca)”, Z əhra Vəlizadə M.Şimşək “Açıl çətirim, açıl”, Məhəmmədrza İsmayılzadə-Q.Məhəmmədəlinin “Meyvələrin Söhbəti-Söhbətül Əsmar Çeşməsindən”, Rəsul Rzanın “Quş Yuvası”, Günay Qaraağac və Xəlil Açıqgözün “Azərbaycan bayatıları” (1998) Ur-mu Turuz sitəsində yayımlanmışdır. Çağdaş Güney Azərbaycan ədəbiyyatının məhsuldar yaradıcılığa malik nümay əndələrindən biri olan Ramin Cahangirzadə III cildlik “Peşələr” və “Ailələr” adlı uşaq şeir məcmuəsini hazırda çapa təqdim etmiş, “Doymuram səni içməkdən” (yeni satirik şeirlər), “Mayallaq” (satirik n əsr əsərləri), “Minimal satirik şeir və nəsr əsərləri” - I və II cild, h əmçinin uşaqlar üçün yazdığı “Sel qızı”, “Nazlı”, “Əlifba”, “Dörd 25 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|