Güney azərbaycan nəSRİ Başlanğıcdan bu günə qədər Antologiya
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Küyülü Səid Nəccari
- Məlihə Əzizpur
- Ulduz Sadiq
- İlqar Müəzzinzadə
6 Küyülü Səid Nəccari Yığva ......................................................................................... 468 Babəkdən sonra ......................................................................... 479
Manqurd .................................................................................... 486 Həmid Arğış Sümsük it .................................................................................. 496 Cəhənnəm iliyi .......................................................................... 498 Tikanlı məftillər ........................................................................ 502 Valeh Şiri Ata ............................................................................................. 505 Salam, xanım ............................................................................. 507
Söyüd ağacı ............................................................................... 518 Miniatürlər ................................................................................ 520
Yazıçı ........................................................................................ 529 Deyişmə .................................................................................... 530 Dəlixana .................................................................................... 532 Ulduz Sadiq Görüş ......................................................................................... 538 Saleh Ətayi Ozan, mən paradoksal olmuşam ............................................... 555 Xəlvət caddə .............................................................................. 557
Güllə .......................................................................................... 561 7 GÜNEY AZƏRBAYCAN NƏSRİ: BAŞLANĞICDAN GÜNÜMÜZƏDƏK Qədim və zəngin tarixə malik olan Azərbaycan ədəbiy- yatı özünəməxsus mürəkkəb, keşməkeşli bir inkişaf yolu keç- mişdir. Bu özünəməxsusluq zaman-zaman yalnız ədəbiyyatın məzmun və mündəricə sin də deyil, həmçinin forma-janr özəl- liklərində qə lib ləşərək bədii mə ziyyətə çevrilmişdir. Ortaq türk mədəniyyətinin ayrılmaz bir parçası olması, ilk ya zılı nəsr örnəklərinin VIII yüzilə məxsus Orhun-Yenisey daş kitabələrində gerçəkləşməsi hələ islam öncəsi bu coğrafi - yada gə lişmiş bir ədə bi dilin mövcud luğunu şərtləndirir. Həmçinin, zəngin folklor qay naqlarına malik olan Azər- bay can xalqı nın yaratmış olduğu epos mədəniyyəti özünə- məxsus lu ğu ilə diqqəti çəkməkdədir. Xüsusilə,1300 il lik ta- rixə malik olan “Kitabi-Dədə Qorqud” eposu Oğuz türk lərinin qiy mətli söz xəzi nəsi kimi mühüm dəyər daşı maq dadır. Klassik ədəbi irsin belə zəngin bir ənənə üzə rində for ma- laşması onun sonrakı taleyinə təsirsiz qalma mış dır. Azərbaycan ədəbiyyatının tarixən üç dildə – ərəb, fars və ana dili olan türkcədə yaranması ona müəyyən fərqli keyfi y- yətlər aşılamışdır. Bu proses bir tərəfdən milli ədəbiyyatın Şərq kon tekstini formalaşdırmış, qarşı tərəfdən yaradıcı təsir- lənmələr fo nunda onun zənginləşməsini təmin etmiş və nəti- cədə ortaq bir mədəniyyətin yaranmasına səbəb olmuşdur. La- kin Azərbaycan ədəbiyyatının üç dil lilik sfera sında inkişafının uzun əsrlər davam etməsi mədəniyyətin inkişafına və ədəbi dilin milliləş mə sinə müəyyən qədər maneələr yaratmışdır. (Nə yazıqlar ki, bu gün də bəzi yazı çılar Azərbaycanın Güne- yində farsca, Quzeydə isə so vet müstəmləkəçiliyinin mirası ola raq rus dilində də yazıb yara dırlar). Tarixən Azərbaycan ədəbiyyatı vahid bir ədəbi məkanda yaranmış, in kişaf edib zənginləşmişdir. Bu ədəbiyyata məxsus
8 ya radıcı ədə bi simalar içərisində Qətran Təbrizi, Xaqani Şir- vani, Ni zami Gən cəvi, İmadəddin Nəsimi, Şah İsmayıl Xətai, Mə həmməd Fü zuli, Saib Təbrizi, Qövsi Təbrizi, Molla Pənah Vaqif və başqa qüdrətli qələm sahibləri zəngin yaradıcılıq irsi ilə diq qəti çəkməkdədir. 1813 və 1828-ci illərdə Rusiya və İran arasında bağlanan sülh müqaviləsinə görə, Azərbaycanın parçalanması onun siya- si həyatında olduğu kimi ədəbi-mədəni taleyində də dərin izlər qoy muşdur. Belə ki, həmin tarixdən başlayaraq vahid bir ölkənin ədəbiyyatı fərqli rejim lərin basqısı altında inki şaf etmişdir. Bu isə təbii olaraq bədii düşüncəyə təsir göstərmiş bir xalqın ədə- biyyatı, fərqli ədəbi mühitdə for malaşmışdır. Zaman-zaman bu fərqlilik dərinləşməkdə davam etmişdir. Xüsusilə, sovet siyasi re jiminin dəmir pərdə siyasəti əlaqə və ünsiyyəti büsbütün məh- dudlaşdırdığından daha kədərli mənzərə yaranmışdır. Görkəmli yazıçı Zeynalabdin Marağayinin (1838-1910) XIX yüzilin sonla rında fars dilində qələmə aldığı “Səyahət na- me yi İbrahimbəy” ro manı Azər bay canın Güneyində bədii nəs- rin in kişafında mühüm mərhələ kimi dəyər daşımaqdadır. Dərin məz munu və ideya istiqaməti ilə se çilən bu roman Azərbaycan bədii düşün cəsinə ciddi təsir göstər miş, bir sıra yeni mövzu və sü jetlərin yaranmasını şərtləndirmişdir. Qeyd edək ki, yal nız bə- dii məziyyətləri ilə deyil, həmçinin ideya-estetik aspekti ilə se- çilən bu roman ictimai düşüncədə dərin izlər buraxmışdır. XX yüzilin əvvəllərində Səttarxanın başçılığı ilə Təbrizdə başlanan Məşrutə hərəkatı (1905-1911) bütün İrana yayılmış və ölkədə de mok ratik düşüncənin inkişafına təkan vermişdir. Bu in- qilab Güney Azərbaycan xalqının ictimai-siyasi və milli düşün- cəsinin for malaşmasında ciddi rol oynamışdır. Məşrutə hərəka- tı nisbi şəkildə olsa da azad söz və mətbuatın inkişafına və bu müs təvidə ədəbiyyatın yeni məcraya qədəm qoymasına səbəb olmuşdur. Bu dövrün ədəbiyyatında sosial motivlər güclənmiş, maarifçilik və azadlıq ideyaları geniş rəvac tapmışdır. Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|