22
Zeynalabdin Marağayi
İb ra him bəyi uzaqdan görən kimi İranın əzəmətindən, şövkə-
tindən söhbət açırdılar. Yazıq İbrahim bəy ürəyinə yatan sözlə-
ri eşidib, könül xoşluğu ilə əyləşir, vəcdlə onlara qulaq asırdı.
Onun sevincinin birinci əlaməti bu idi ki, papiros qutusunu ci-
bindən çıxarıb mizin üstünə qoyar, bütün çayxanada oturanla-
ra müraciət edib deyərdi: “Bismillah, buyurun papiros çəkin!”
İrandan söhbət açanlar da şahın əmrlərindən danışar – hər
bir şəhərdə bir neçə rüşdiyyə məktəblərinin açılması haqqında
şahın qəti əmr verməsini, vilayət hakimlərinə xalqla ədalətlə
rəftar etmələri xüsusunda ciddi tapşırıq verməsini və bunun
üçün nazirlər Darüşşurasında “hakimlərin iş üsulu” adlı bir ki-
tabça tənzim olunub göndərilməsini söyləyirdilər. Bir başqası
deyirdi ki, Zilli-Sultan yüz min atlı və piyada qoşunu bütün
yeni silah, hərbi ləvazimat və sursatla hazır vəziyyətdə sax-
layıbdır.
Bu kimi söhbətləri eşitdikdə yazıq İbrahim bəy elə sevi-
nirdi ki, bilmirdi nə eləsin. Hey çayçıya deyirdi ki: “Ağalara
çay, qəlyan ver!” Özü isə yanında oturanlara tez-tez papiros
təklif edirdi. Söhbət getdikcə qızışırdı. Bir başqası deyirdi:
“Mən arxa yın bilirəm ki, şahın bircə işarəsi və hökmü ilə iki
həftə ərzində Şahsevən və Talış ellərindən əlli min atlı qoşun
hərbə hazır və ziyyətdə toplanar, hamısı da bütün xərcləri öz
öhdəsinə götürər”. O birisi deyirdi: “Hələ sənin Bəxtiyari at-
lılarından xəbərin yox dur. Onlar iki həftə ərzində yüz min atlı
qoşun hərbə tam hazır vəziyyətdə çıxara bilərlər”. Üçüncüsü
onun sözünü yarımçıq qoyub, Marağa və Əfşar qoşunlarının
rəşadətindən və qəhrəman lığından söz açırdı. Bu kimi məc-
lislərin söhbəti sona çatdıqda İbrahim bəy könül açıqlığı və
məmnuniyyətlə bütün çayxanada oturanların çay, qəlyan pu-
lunu verər, hətta bəzi vaxt onları nahara və faytonla gəzməyə
də qonaq edərdi.
Bu haqda Misirdə sakin olan Hacı Kərim adlı bir isfahanlı
qəribə bir əhvalat nəql edirdi. Hacı deyirdi ki: “Bir vaxt Misir-
23
İbrahimbəyin səyahətnaməsi
də vəziyyətim lap ağırlaşmışdı, taleyim əsla üzümə gülmürdü.
Bütün dost-aşnadan borc almışdım, daha bir adama gümanım
getmirdi ki, hətta bircə şahı ilə əlimdən tutsun. Əlim hər yer-
dən üzü lüb, gecənin yavan çörəyinə möhtac qalmışdım. Ha-
mıdan betəri bu idi ki, altı ay idi mənzil kirəsini verməmişdim.
Evin sahibi olan ərəb mənim boş vədlərimdən, bu gün-sabaha
salma ğımdan təngə gəlib məhkəməyə şikayət eləmişdi. Məh-
kəmə onun əlinə hökm vermişdi ki, mənzil kirəsinə on iki lirə
alandan sonra məni evdən qovsun. Min xahiş-iltimasla on-
dan on gün möhlət almışdım. Öz-özümə deyirdim: “Xudaya,
nə eləyim?” Elə bil mənim ürəyimə damdı ki, bu işin çarəsi
İbrahim bəydədir. Oturub düşündüm, ölçüb-biçdim, bu müş-
kül üçün tədbir aradım, bir məktub yazıb hazırladım. Guya
mənim qohumlarımdan biri bu məktubu Tehrandan göndər-
mişdir. Sonra isfahanlı tacir Hacı Mirzə Rəfi nin yanına gedib,
ondan İran poçtu markası olan köhnə bir zərf aldım. Yazdığım
məktubu zərfi n içinə qoyub İbrahim bəyin yolu üstündə da-
yandım. Bilirdim ki, o hər gün bu yolla get-gəl edir. Uzaqdan
İbrahim bəyi görən kimi məktubu cibimdən çıxarıb oxumağa
başladım. Özümü görməməzliyə vurmuşdum. İbrahim bəy
yanıma çatan kimi başımı qaldırıb salam verdim. O, ucadan
“əleykəssəlam” deyib, soruşdu:
“Hacı Kərim ağa, haradan təşrif gətirirsiniz?”
“Poçtdan gəlirəm, – dedim. Tehrandan məktub almışam.”
Dedi:
“Tehrandan?”
Dedim:
“Bəli, Tehrandan.”
“Çox gözəl, təzə nə xəbər var?”
Dedim:
“Hələ məktubu axıra qədər oxumamışam, amma şahın və
başqalarının adı görünür.”
İbrahim bəy əl-ayağa düşüb hövlnak dedi:
24
Zeynalabdin Marağayi
“Gedək bu çayxanada bir stəkan çay içək, siz də məktubu
arxayın oxuyun görək nə yazıblar.”
Cavabında dedim:
“Hərçənd ki, başım yaman qarışıqdır, ancaq bilirəm ki,
sizin Tehran xəbərlərini eşitməyə böyük həvəsiniz var, müza-
yiqə etmirəm, buyurun gedək.”
Çayxanaya getdik. Oturan kimi çay, qəlyan sifariş elədi.
Sonra dedi:
“İndi oxu görək nə xəbər var.”
Mən də məktubun əvvəlindən oxumağa başladım.
Məktubun məzmunu:
“Mənim əziz qardaşım! Məktubunuzu aldım, salamat-
lığınızdan xəbərdar olub, çox-çox sevindim. Üsgülü tacir Ha-
cı Əbdürrəzaq ağa vasitəsilə həvalə etdiyiniz iyirmi beş lirə
çatdı. Sizin, tapşırdığınız kimi, həmin məbləği İsfahana Mə-
şədi Məmmədrzanın üstünə göndərdim ki, o, on lirəsini si-
zin evinizə versin, qalan on beş lirəsini də borcunuz hesabına
Ağa Həsənə çatdırsın. Əlbəttə, özləri də bu haqda sizə yaza-
caqlar. Yazılmalı başqa mühüm mətləb yoxdur. Ancaq neçə
gün bundan qabaq böyük bir hadisə üz verdi. Az qalmışdı ki,
şəni yüksək İran dövləti İngiltərə hökumətinə müharibə elan
etsin. Ola bilsin ki, eləyibdir də. Lakin neçə gündür ki, mü-
naqişələr ortalıqdan qal dırılmış, ara bir qədər sakitləşmişdir.
Deyildiyinə görə, müna qişənin səbəbi bundan ibarət idi ki,
İngiltərənin səlahiyyətli naziri bizə məlum olmayan bir siyasi
məsələ üstündə Sədr-əzəm cənablarına hörmətsizliklə cavab
qaytarmışdı. O cənab da mətləbi şah əlahəzrətlərinin nəzərinə
çatdırmış, şah haman saat qəti hökm vermiş ki, xarici işlər
naziri teleqrafl a Londona xəbər versin ki, İngiltərə hökuməti
öz səfi rini bir həftədən gec olma yaraq Tehrandan geri çağır-
sın və cəzalandırsın. Əks təqdirdə İran qoşunu iki həftəyədək
Dostları ilə paylaş: |