GüRCÜstanin azərbaycanli jurnalistləRİ
Yüklə 270,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- P.S. İlk dəfə nəşr olunan “Gürcüstanın azərbaycanlı jurnalistləri” adlı kitaba yalnız bu ölkədə anadan olan və kütləvi informasiya
- NİZAMİ MƏMMƏDZADƏ, Gürcüstan Azərbaycanlı Jurnalistlər Birliyinin sədri MAHMUD HACIXƏLİLOV, fi lologiya üzrə fəlsəfə doktoru, professor
- ÖMƏR FAIQ NEMANZADƏ
8 azərbaycanlılar yaşayan bölgələrdə olan problemləri cəsarətlə qaldırıb. Qəzetin səhifələrində dərc olunan ailə, məktəb və ictimaiyyət mövzusunda olan yazılar müzakirəyə çevrilib və nəinki Gürcüstanda, eləcə də müttəfi q respublikalarda da maraqla qarşılanıb. Qəzetdə verilən “Onlar Gürcüstan- dandırlar” rubrikası altında verilən yazılar Gürcüstanda boya-başa çatan, ilk təhsil alan adamlar haqqında və ölkənin hüdudlarından kənarda yaşa- yan və böyük nüfuza malik elm adamları, mədəniyyət xadimləri, istehsalat qabaqcılları haqqında söhbət açıb. Gürcüstanda, eləcə də xaricdə yaşa- yan soydaşlarımız bu qəzeti sevə-sevə oxuyublar. Vaxtilə qəzetin 50 minə yaxın abunəçisi olub. Qəzet Sovet hakimiyyəti illərində “Şərəf nişanı” ordeni ilə təltif edilib. Hazırda “Sovet Gürcüstanı” qəzeti “Gürcüstan” adı ilə nəşr olunur. XX əsrin 20-ci illərində Tifl isdə Azərbaycan ədəbi mühiti xüsusilə inkişaf edərək, siyasi, ictimai və ədəbi mühitə yeni yazarlar və dahi şəxsiyyətlər bəxş edib. Bu dövrdə Gürcüstanın Batumi şəhərində “İşti- rak” (1921), “Yeni həyat” (1922-1924), Sarvanda (Marneuli) “Pambıqçı” (1930, sonralar adı dəyişərək “Stalin yolu” və “Kommunizm uğrunda” ol- muşdur), 1965-ci ildən isə “Yeni Marneuli” (sonralar Azərbaycan və gürcü dillərində “Kvemo Kartli” adı ilə çıxıb), 1933-cü ildə Başkeçiddə (Dmani- si) “Sosializm maldarlığı” (sonralar “Trialeti” adı ilə Azərbaycan və gür- cü dillərində çıxırıb və 1991-ci ildə qəzetin Azərbaycan şöbəsi bağlanıb), 1935-ci ildə Lüksemburqda (Bolnisi) “Al bayraq” (son vaxtlar “Qələbə bayrağı” adı ilə çıxıb; 1990-cı ildə qəzet “Bolnisi” adlandırılıb və bir neçə ay sonra Azərbaycan şöbəsi bağlanıb), Qarayazıda (Qardabani) 1931-ci ildə “Stalinçi” ( sonralar “Samqori” adı ilə Azərbaycan və gürcü dillərində çıxıb), Adıgündə “Qızıl rəncbər” (1933), sonra “Adıgün kolxozçusu” (1936), Axalsıxda “Kommunist” (1930), sonra “Qızıl bayraq” (1938), As- pindzada “Bağban” (1933), sonra “Sosializm kəndi” (1940) adı altında çıxıb. Qeyd etdiyimiz qəzetlər öz səhifələrində Azərbaycan ədəbiyyatına, azərbaycanlıların sosial-həyat tərzinə xüsusi yer verib, ədəbi-mədəni mühitdən yazıb, ümumilikdə götürsək, Borçalı ədəbi qolunun inkişafına böyük töhfələr verib. 2000-ci illərdən başlayaraq, Gürcüstanda Azərbaycandilli mətbuatımız inkişaf edib. Hazırda Gürcüstanda “Gürcüstan”, “Regionpress”, “ZİYA”, 9 “Varlıq”, “Qeyrət”, “Günəş”, “Sözün işığı”, “Təhsil”, “Yeniləşmiş məktəb”, “Maarif”, “Müvəkkil”, “Qarayazı” və digər Azərbaycandilli qəzetlər, eyni zamanda “Qarapapaqlar”, “Meydan”, “Əhli-Beyt”, “Müctəba” və bir çox dini jurnallar nəşr olunur. P.S. İlk dəfə nəşr olunan “Gürcüstanın azərbaycanlı jurnalistləri” adlı kitaba yalnız bu ölkədə anadan olan və kütləvi informasiya sahələrində çalışmış jurnalistlərimizi daxil etdik. Biz Gürcüstan- da anadan olub, Azərbaycan və digər ölkələrdə yaşayan və mətbuat sahəsində çalışan jurnalistlərimizin həyat və fəaliyyəti haqqında da geniş məlumatlardan ibarət ikinci kitabı da nəşr etməyi planlaşdırmı- şıq. NİZAMİ MƏMMƏDZADƏ, Gürcüstan Azərbaycanlı Jurnalistlər Birliyinin sədri MAHMUD HACIXƏLİLOV, fi lologiya üzrə fəlsəfə doktoru, professor 10 ÖMƏR FAIQ NEMANZADƏ Ömər Faiq 1872-ci ildə Tifl is quberniyasının Ahıska (Axalsıx) qəzasının Azqur kəndində anadan olub. O, ilk təhsilini kənd camesində alıb və anasının təkidi ilə 1882-ci ildə İstanbula gedib, «Fateh» məktəbində təhsilini davam etdirib. Təbiət elmlərinə həvəsi olduğuna görə sonradan «Darüş Şəfəq» məktəbinə daxil olub. Həmin məktəbi bitirdikdən sonra (1891) Qalata poçt və teleqraf idarəsində əmək fəaliyyətinə başlayıb. O, burada qəzet və jurnallar vasitəsilə Avropadakı demokratik ruhlu türk mühacirlərinin əhval-ruhiyyəsi və türk inqilabçı şairlərin bədii yaradıcılığı ilə yaxından tanış olub. Bir müddətdən sonra Sultan istibdadına qarşı gizli çalışan cahillərə (cavanlara) qoşulub. Ahıskada milli münasibətlərin kəskinləşməsi dövründə (1894) vətənə qayıdıb. İnqilabi dünyagörüşlü ziyalı kimi yetişən Ömər Faiq maarif və mədəniyyət sahəsində Azərbaycanın demokratik ruhlu vətənpərvər oğullarına qarışıb ömrünün axırına kimi biliyini və bacarığını xalqın azadlığı uğrunda mübarizəyə yönəldib. Ömər Faiq 1894-cü ildə Şəkidə ilk üsuli-cədid məktəbində dünyəvi elmlərdən dərs deyib və İstanbuldan gətirdiyi açıq fi kirli əsərləri xalqa paylayıb oxutdurub. O, burada M.F. Axundovun «Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah» pyesini səhnə üçün hazırlayıb, Müsyö Jordan rolunda özü çıxış edib. 1896-cı ilin yazında xəstəliyi ilə əlaqədar Ömər Gəncəyə, oradan da Hacıkəndə gedib, orada İstanbuldan gələn Məhəmməd Əfəndi ilə yaxından tanış olub. Ömər Faiq 1896-1998-ci illərdə xəstəliyinə görə Abastumanda və Azğurda yaşayıb. Ahıskada milli məktəb açmaq fi krinə düşən Ömər Tifl is maarif müdirinə ərizə yazıb – ondan: «Lazımsa, şkolada (məktəbdə) oxudun, ayrıca türk məktəbi olmaz» cavabını alıb. Tifl isdən Müfti və Şeyxülislama şikayətlənib «Rusiyadakı türklərlə Türkiyədəki rum və ermənilər arasında hüquqca böyük bir fərq olduğunu» 11 söyləyib. Ömər Faiq milli hüquqları müdafi ə məqsədilə «hər millətin mədəniyyətə və maarifl ənməsinə haqqı vardır və bu haqqı hər yerdə, hər zaman saxlamalıdır» deyib. O, xəstəlikdən sağalıb 1898-ci ildən 1900-cü ilə kimi Şəkidə came məktəbində müəllim işləyib. Orada dini dərslərin tədrisini azaltmaqla hesab, coğrafi ya, tarix və dil fənlərini tədris edib. 1900-cu ildə Ömər Faiq ictimai həyatda fəal məşğul olmaq üçün Bakıya gəlib. Bakı şəhərində milli məktəblərin yox dərəcəsində olduğunu, müsəlman xalqının acınacaqlı bir şəkildə yaşamasını görən Ömər Faiq «Əgər Tağıyevin açdığı qız məktəbini görməsəydim Bakının türk maarifi üzərinə qara bir cizgi çəkəcəkdim» deyib. Ömər Faiq 1900-cu ildə Şamaxıya gəlib. O, burada milli məktəbin təşkil edilməsinə yaxından yardım edib və tarix, coğrafi ya, hesab və türk dilindən dərs deyib. 1902-ci il yanvar ayının 31-də Şamaxıdakı güclü zəlzələdən sonra Ömər Faiq Tifl isə gəlib. Ömər Faiq 1903-cü ilin mart ayının 30-da nəşrə başlayan «Şərqi-Rus» qəzetində Məhəmməd ağa Şahtaxtlı, Cəlil Məmmədquluzadə, Səməd ağa Qayıbov, Üzeyir Hacıbəyov, Rəşid İsmayılov, Əsəd Babayev, Yusif Əfəndizadə ilə bir yerdə işləməyə başlayıb. Bu qəzet Qafqazda ilk dəfə olaraq nəşr olunan siyasi və ictimai gündəlik türk qəzeti olub. Böyük jurnalistlər olan Faiq və Mirzə Cəlil məhz Tifl isdə nəşrə başlayan “Şərq- Rus” qəzeti vasitəsilə görüşüb dost və həmfi kir olublar və həmin bağlılıq sonradan bu iki qiymətli şəxsi “Molla Nəsrəddin”ə gətirib çıxarıb. Bir sıra maddi çətinliklərdən sonra 1906-cı ildə ilk dəfə «Molla Nəsrəddin» jurnalı nəşr edilib. Jurnalın təsis edilməsində və onun nəşrində Cəlil Məmmədquluzadə və Ömər Faiqin müstəsna rolu olub. «Molla Nəsrəddin» jurnalında yalançı hürriyyətpərəstlərə qarşı yazdığı məqaləsində Ömər Faiq deyirdi: «Əgər hürr yaşamaq istəyiriksə, dəliqanlı cavanlarımızı qurban verməliyik. Qurban verdikdən sonra isə onları ağlamaqla, uzun yas saxlamaqla özümüzü taqətdən salmamalıyıq. Dübarə qurban verməməliyik, təki, hürriyyət xalqın qanı ilə qazandığı halal malı olsun. Əgər oturub gözləsək və başımızı boş danışıqlarla qarışdırsaq, Yüklə 270,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|