__________________________________________________
18
mayın 28-də yaradılmış, 1920-ci il aprelin 28-də bolşeviklərin və
daşnakların səyi ilə devrilmişdir) yaşamışdır. Paytaxtı əvvəlcə
Gəncə (1918, 16 iyun – 17 sentyabr), sonra Bakı şəhəri (1918, 17
sentyabr – 1920, 28 aprel) idi. Azərbaycan
hökuməti yeni suveren
dövlətin müxtəlif problemlərinin həlli yollarında böyük əzmlə
çalışırdı. Nazirlər Şurasının 27 iyun 1918-ci il tarixli Fərmanı ilə
respublikada dövlət dili türk dili elan edildi. İctimai həyatın digər
sahələrinin milliləşdirilməsi sahəsində xeyli iş görüldü.
Azərbaycan Respublikasının Parlamenti 1919-cu il avqustun 11-
də Azərbaycan vətandaşlığı haqqında Qanun qəbul etdi. Xalq
maarifi sahəsində qısa müddətdə böyük tədbirlər həyata keçirildi.
Qori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan şöbəsi Qazaxa
köçürüldü, Bakı Dövlət Universiteti təsis edildi, xarici ölkələrdə
kadr hazırlığı məqsədi ilə 1919-1920-ci tədris ilində 100 nəfər
gənc Avropanın müxtəlif təhsil müəssisələrinə göndərildi.
Məktəblərin
xeyli hissəsi milliləşdirildi, kitabxanalar açıldı,
savadsızlığın ləğvi üçün kəndlərdə kurslar yaradıldı. Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin dövlət rəmzləri (üç rəngli bayraq, gerb,
himn) milli Azərbaycan Dövlət Bankı yaradıldı, 1918-ci ilin
martında dağıdılmış neft sənayesi və Bakı-Batum neft kəməri
bərpa edildi.
C.1-9, 168, 170, 181;
C.2-540, 571;
C.5-319, 321,
409, 421-423;
C.6-307, 308, 310;
54. Azərbaycan Milli Dram Teatrı- Azərbaycanın ən qədim
dram teatrı. Tarixi 1873-cü ildə Bakıda səhnəyə qoyulmuş
M.F.Axundovun “Lənkəran xanının vəziri” və “Hacı Qara”
komediyalarının tamaşası ilə başlanır. Bu teatr 1880-1890-cı
illərdə C.Zeynalovun ev tamaşaları, H.Mahmudbəyovun və
H.B.Zərdabinin teatr truppaları əsasında yaradıllmışdır.
Azərbaycan SSRİ XKS-nin 1920-ci il 1 iyul tarixli Qərarı ilə
Birləşmiş Dövlət Teatrı yaradıldı və buraya bütün teatr truppaları
daxil oldu. 1922-ci ildə dram truppası Birləşmiş Dövlət
Teatrından ayrılaraq müstəqil fəaliyyət göstərməyə başladı.
C.2-
100, 101;
C.9-12, 19;
55. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti
(ARDNŞ)- Respublikada neft və qazın kəşfiyyatına, çıxarılmasına
və emal edilməsinə rəhbərlik edən qurum. 1991-ci ildə təşkil
__________________________________________________
19
edimişdir. Şirkət neft və qaz quyularının qazılması və istifadəyə
verilməsi, nəql edilməsi və s. məqsədilə dünyanın bir sıra iri neft
şirkətləri ilə sazişlər, müqavilələr bağlamışdır.
C.1-82, 135, 407,
412, 554, 570, 590, 595;
C.2-15, 163, 164, 195, 197, 202, 226-
228, 230, 242, 254, 255, 258-262, 266, 277, 278, 285, 294, 299,
320, 331, 403, 430;
C.3-96, 143-145, 261, 327-329, 385-387, 413,
450;
C.4-203, 289, 293, 294, 297, 298, 300, 301, 303, 381, 388,
493, 499, 502, 503;
C.5-27, 28, 38, 56, 73, 115, 269, 270, 336;
C.6-167, 196;
C.7-49, 112, 133-136, 238, 242, 322, 386-388, 394,
396, 398;
C.8-62, 154, 155, 163, 167, 169, 170, 171, 174, 177,
243, 244, 251, 254, 259, 268, 273, 274, 278, 281, 284, 303, 323,
345, 374, 468, 469;
C.9-6, 9, 10, 88, 99, 101, 120, 128, 134, 230,
250, 319, 447;
56. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası- 1995-ci il
noyabrın 12-də Azərbaycan xalqı Referendum yolu ilə öz
dövlətinin əsas Qanununu- Konstitusiyasını qəbul etdi. Bu
Konstitusiya müstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycan
dövlətinin ilk
milli Konstitusiyasıdır.
C.1-70, 78, 114, 117, 122, 207, 209, 394,
455, 462;
C.2-124, 245, 280, 347, 388;
C.3-258, 394, 402, 462;
C.4-42, 112, 125, 165, 312, 316, 351, 352, 353, 365, 398, 446,
454, 456, 461, 473, 474, 475, 477, 480, 498, 509, 511;
C.5-5, 10,
12, 14, 15-17, 26, 27, 43, 58, 66, 86, 105, 109, 110, 115, 123, 145,
242, 250, 255, 256, 259, 308-310, 322, 323, 440, 456;
C.7-30, 35,
41, 42, 101, 132, 158, 168, 218, 286, 310, 358, 377, 404, 413,
415, 487-489, 504;
C.8-34, 35, 90, 229, 250, 261, 264, 285, 403;
57. Azərbaycan Tarix Muzeyi- 1920-ci ildə Bakıda
yaradılmışdır. 8 şöbəsi, 2 laboratoriyası, 11 fondu, elmi arxivi və
kitabxanası var. Muzeyin ekspozisiyası 35 zalda yerləşdirilmişdir.
Burada Azərbaycanın mədəni, tarixi və maddi mədəniyyət
abidələri toplanılır və qorunub saxlanılır.
C.3-141;
C.6-15;
58. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB)- könüllü ictimai
təşkilat. Azərbaycan yazıçılarının yaradıcılıq birliyi. 1932-ci ildən
1990-cı ilə kimi Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı adı altında
fəaliyyət
göstərmişdir. AYB-nin 1200 nəfərdən çox üzvü var. AYB
müstəqillik, mənəvi azadlıq və sərbəstlik şəraitində fəaliyyət
__________________________________________________
20
göstərir. AYB-nin Ali orqanı Qurultaydır.
C.2-96;
C.3-324, 368,
432;
C.4-432, 433, 436, 447;
59. “Azərenerji” Dövlət Şirkəti- Respublikamızın ən iri
enerji istehsalçısı olmaqla yanaşı, paylayıcı şəbəkələr və elektrik
verilişi xətlərinin sayına və uzunluğuna görə də regionda lider
mövqe tutur. Hazırda “Azərenerji”nin elektrik verilişi xətlərinin
ümumi uzunluğu 150.000 km-ə yaxındır.
C.1-492;
C.5-267;
C.7-
112, 151;
60. “Azərkimya” Dövlət Şirkəti- Rəhbər orqanları və
katibliyi Azərbaycan Respublikasının Sumqayıt şəhərində
yerləşir.
C.7-112;
B
61. Babək, Babək əl-Xürrəmi (təqr. 795/798-838)-
Xürrəmilər hərəkatının rəhbəri, görkəmli Azərbaycan sərkərdəsi
və siyasi xadimi. Babək Azərbaycan xalqının ərəb istilaçılarına və
Xilafətə qarşı azadlıq mübarizəsinə başçılıq etmişdir.
Babəkin rəhbərliyi ilə xürrəmilər 20 ildən çox yadellilərə qarşı
mübarizə aparmışlar. Babək hərəkatı Abbasilər xilafəti üçün ciddi
təhlükəyə çevrilmişdir. Buna görə də Babək hərəkatının getdikcə
güclənməsindən qorxuya düşən Xəlifə Mütəsim Bizans
dövləti ilə
sülh bağladı və Xilafətin bütün hərbi qüvvələrini xürrəmilərə qarşı
göndərdi. 838-ci ildə xəyanət nəticəsində Babəki ələ keçirdilər və
işgəncə ilə öldürdülər.
C.5-185;
62. “Babək” filmi- 1979-cu ildə “Azərbaycanfilm”
kinostudiyası tərəfindən çəkilmişdir. Tarixi janrda çəkilən film
görkəmli sərkərdə və siyasi xadim, orta əsrlərdə Yaxın və Orta
Şərqdə ən qüdrətli antifeodal hərəkatın başçısı Babəkə ithaf
olunmuşdur. Filmin yaradıcı heyəti: ssenari müəllifi- Ənvər
Məmmədxanlı, quruluşçu
rejissor- Eldar Quliyev, Quruluşçu
operator- Rasim İsmayılov, bəstəkar- Polad Bülbüloğlu və b.
Rollarda: Rasim Balayev, Həsənağa Turabov, Amaliya Pənahova,
Tamara Yandiyeva, Şahmar Ələkbərov,
Məmməd Verdiyev,
Ənvər Həsənov və b. çəkilmişlər.
C.5-185;