Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler

2 3 2  Mark R. 
Cohe n  
Uzun bir süreden sonra bütün kehanetler gerçekleşti ve bü­
tün mesajlar yerine getirildi ve  İsmail'in çocukları, kendi etrafın­
da olanlara galip geldiler ... Genç çekirgeler gibi dünyanın her ta­
rafına yayıldılar ... Doğuda ve bahda hüküm sürdüler ... O neden­
le İbrahim adı bütün milletlerin diline girdi ... Museviliğe gelince, 
insanoğlunun sadece bir taifesinde ortaya çıkmışh. Hıristiyanlığa 
gelince, büyük ve parlak bir millette ortaya çıkmış olmasına kar­
şın, yine de İbrahim'in ve eşi Sarah'ın topraklarında ve Hagar ve 
babalarının  topraklarında  hükümdarlık  asasına  ve  Tanrı'nın 
Peygamber aracılığıyla bu toprakların 'sakinlerine ihsan ettiğine 
benzer mutlak güç ve iktidara sahip olmamışh.47 
İslami  geçmiş  şemasının  bu tarifi,  İslami  halkın kutsal_ kitap 
patriarklarından bu  yana  sürekli bir  tarihi  bulunduğunu  varsa­
yar. İsmail'in torunları, Yahudilerden farklı olmayan bir dağınık­
lık  içinde  diğer  insanlar  arasında  çağlar  boyunca  varlıklarını 
sürdürdüler.  Geleceğine  dair  kehanetleri  yerine  getirerek  Mu­
hammed'in tarih sahnesine çıkışıyla birlikte,  İsmail halkı birleşip 
büyük bir güç ve coğrafi hakimiyet konumuna yükseldi. Yahudi 
ve Hıristiyan halkların asli-sınırlılıkları -birincisinde etnik sınırlı­
lık, ikincisinde coğrafi darlık- vardı.  Sadece İslam, gerçek evren­
selliğe ve küreselliğe ulaşh. Bu şemada dikkat çeker  ölçüde  bu­
lunmayan şey, İslam'ın Yeni İsrail ya da Yeni Hıristiyanlığı oluş­
turması  bir  yana,  İslam  halkının  tarihsel  bakımdan  ya  Yahudi 
toplumuna  ya  da  Hıristiyan  toplumuna  demirlenmiş  olduğu 
önermesidir.  Bu  anlayışa  uygun  olarak  İslam,  Hıristiyanlan ya 
da Yahudileri kendi sürekli tarihlerinden yoksun bırakma gerek­
sinimi  duymaz. 
Ahl el-dhimma 
ve kitap  ehlidirler  -fakat yine  de 
ahl'dırlar,  Müslümanlar  arasına  dağılmış  kendi tarihlerini yaşa­
yan bir "halk"tırlar. 
Kutsal  kitabın soy  çemberindeki  diğer pasajlar  da  Muham­
med'in gelişini  önceden bildirir; 
Tanrı, 
[İsmail'i]  "kutsayacağını" 
vaat  ederken  İshak'ın  doğumunu  İbrahim'e  bildirir.  "Onu  [İs­
mail'i] veriırıli kılacağım ve ziyadesiyle çoğaltacağım. On iki 
ka-

---

Haç 
ve 
H i lal Altı nda Ortaçağda Yah udiler 2 3 3  
bilenin babası olacak ve ondan büyük bir millet meydana getire­
ceğim"  (Genesis 
17:  15-21). 
Müslümanların  bu  pasajı  büyük  İs­
lam ümmetinin geleceğinin  doğrudan bir işareti olarak anlama­
ları fazla.şaşırtıcı değil.48 A 
yru 
pasajdan çıkarılanbaşka bir keha­
net de, sözel, anlamdan çok sözcüklerin sayısal değerine dayanır 
ve teknik bakımdan kesinlikle "Yahudice"dir.  "Ziyadesiyle" söz­
cüğünün İbranice ifadesinin, 
bi-me'od me'od, 
matematiksel hesabı 
(İb,rani  alfabesinin  her  harfinin  sayısal  bir  değeri  vardır),  Pey­
gamber'in adının sayısal eşdeğerini verir (sessiz M H M  D harf­
lerinin toplamı 
92 
eder;  B M'  D M'  D harflerinin toplamıyla ay­
ru).49 Talmud'da 
/1 
gematria" denilen bu tefsir yöntemi, İslami po­
lemiklere Yahudi bir ithalat olabilir; zira, bu ve buna benzer baş­
ka "gematria"lar, İslama dönen Yahudilerin yazdığı Yahudi kar­
şıh polemiklerde görünür.50 Bununla birlikte  bu  yöntem  İslama 
erkenden girdi. Ali ibn Rabban el-Teberi, kendisinin "harika giz" 
dediği "Size her şeyi öğretecek11 sözlerinin, 
Muhammed bin Abdul­
lah el-nebi el hadi 
sözlerinin sayısal değerine sahip olduğu John 
İncil'indeki 11paraklet tümcesi'nde bir gematria kullanır.5ı 
Deuteronomy 
18:  15 
ve  sonrası,  Muhammed'in  geleceğini 
öngören  son  derece  popüler  bir  pasaj  içerir.  Musa  konuşur: 
"Efendiniz Tanrı, kendi halkınız arasından 
[me-ahekha] 
sizin için 
benim gibi bir peygamber çıkaracak"  (ayet 
15) 
ve Tanrı' dan ak­
tarma  yaparak  devam eder:  "Kendi halkları arasından 
[mi-qerev 
aheilıem] 
onlar  için senin  gibi  bir peygamber  çıkaracağım"  (ayet 
18). 
Müslüman  tefsirciler,  İbranice 
mi-qerev  aheihem 
sözünün 
Arapça  çevirisini 
(min ihvatihim, 
"kardeşleri  arasından"),  dolayı­
sıyla  İsmail'in torunlarına  bir imayı anladılar.  Yahudilerin  ayeti 
farklı anlama çabalan, tahrifti.52 
İslami  polemiklerde  yaygın  kullanılan  başka  bir  alamet  de, 
ölümünden hemen önce Musa'nın İsrail'i kutsadığını anlatan ilk 
sahnn (Deuteronomy 
33:  2-3) 
harfi harfine-tarihsel bir okunma­
sından türetilir: - "Efendimiz Sina'dan geldi, Seir'den onlara ışık 
tuttu, 
Paran Dağı'ndan göründü." Bu sözler,  ardışık üç ilahi va-

---

2 34  Mark R.  Cohen 
hiy  biçiminde  Museviliğin,  Hıristiyanlığın  ve  İslam'ın  doğuşu­
nun alameti olarak anlaşıldı.  El-Qerafi  (ö: 
1285) 
açıklıyor:  "Sina, 
Tanrı'nın Musa'yla konuştuğu  qağdı; Seir, mesihin  Osa)  dini ve­
cibelerini yerine getirdiği Suriye'deki El-Halil dağıydı; Paran ise, 
Muharnrned'in kendi  dini vecibelerini yerine getirdiği ye Kitap 
Ehli'nin ortak görüşüne göre Mekke ile özdeş olan Banu Hişam 
dağıydı.53  Dolayısıyla  ayet,  gelecekteki  bir  vahyin  İsmail'in en 
ünlü  torunu  Hazreti  Muharnrned'e  geleceğini  duyurmaya  hiz­
met ediyordu. Söz konusu alameti destekleyen Ali ibn Rabban'ın 
sözleriyle,  "Sözünü  ettiğimiz  gibi  değilse,  Paran  Dağı'ndan  gö­
rünen bir  "efendi"yi bize  göstersinler;  asla  gösteremezler.  Bura­
daki  "efendi"  adı  Peygamber'e  işaret  eder ...  Arapların  ve  Arap 
olmayanların 
En 
Yüksek  Tanrı  için  kullandıkları  bir  sözcük­
tür."54 
Yahudi  malzemeye.  İslami  yaklaşımla  ilgili  yakın  zaman 
araştırmaları,  Müslüman ve Hıristiyan tefsir stratejileri arasında 
ileri  sürdüğüm  ayrımı,  farklı  bir  açıdan  güçlendiriri  "İbrahim­
İsmail  efsanelerinin  İslami  tefsirdeki  evrimi"yle  ilgili  aydınlahcı 
bir incelemede  Reuven Firestone,  Muhammed'in ve ilk Müslü­
manların bu önemli baba ve  oğulun  yaşamıyla ilgili büyük bir 
tektanrıcı sözel  gelenekler gövdesi miras aldıklarını ve bu mira­
sın büyük bir bölümünün, Peygamberin zamanından önce Ara­
bistan'daki  "Kutsal  Kitapçı"ların  anlathğı  masallardan  edinildi­
ğini  gösterir.  İslam  kristalleştikçe,  Muhammed  -Kuran'da- ve 
Kuran  sonrası tefsir yazınını  oluşturan ardılları,  bu  masalların, 
İslam'ın kavrayışlarına ve Arapların kendi geçmişleriyle ilgili fi­
kirlerine en uygun olan versiyonlarını benimsediler. Müslüman­
lar,  İbrahim  ve  İsmail'le  ilgili  Kuran  ve  Kuran-dışı  öykülerin  -
İbrahirn'in  İshak'ı  değil,  İsmail'i  kurban  etmeye  niyetlendiğine 
dair inanç gibi- Yahudilerin çarpıthğı otantik gerçekler olduğuna 
inanıyorlardı.55 
Firestone'un tezine göre,  Kitabı  Mukaddes'te rastlanan efsa­
nelerin Müslüman sunumları,  İslarn'ın doğuşundan önce zaten 

---