Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
Haç ve H ilal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r 6 5 n e geçmek üzere Yahudilere, uygulanıyordu. Religio licita, hu kuksal bir terim olmasa da, üçüncü yüzyılın başından beri kul lanılmaktaydı.s Roma'nın Yahudilere yönelik hukuksal politikası, bazı ba kımlardan, daha önceki rejimlerin hoşgörülü politikasını aşıyor du. Sünnet, bir tek görünmez tanrıya tapma, haftada bir gün ça lışmama ve Tiberya'daki lidere hediyeler gönderme gibi ayrık" 1 (Romalılara göre, özel) ananeleri -edebiyatta bazılarının "pagan antisemitizm" dediği Yahudi karşılı bir eğilimi besleyen bir öz- gülülük- öğütleyen bir dinle karşı karşıya olan Roma, kendi va tandaşlarına bile izin vermediği "atasal hukuk"u hoş görmek zo runda kaldı.6 Augustus'un bir buyruğu, "Yahudiler, hpkı en ulu tanrıları nın ulu ruhbanı Hyrcanus zamanında yaphkları gibi kendi ana nelerini kendi atal arının hukukuna göre sürdüreceklerdir" der.7 Bu yasa, Roma yöneticilerinin Yahudilere yönelik tahammülle rini, yüzyıllarca tutarlı bir şekilde ve sürekli uygulanan bir poli tikayı aydınlatır. İmparator Hadrian'ın Sebt ayinini ve sünneti yasakladığı 132-135'teki Yahudi isyanı sırasında Yahudi ibadeti nin yasallığı konusundaki tutumlarını değiştirdiler.B Karar, İm parator Antonius Pius (137-161) tarafından yürürlükten kaldırıl dı. Dahası 212'de İmparator Caracalla, imparatorluktaki Romalı olmayan herkese vatandaşlık hakkı verdi. Buyruk, isim olarak Yahudilerden (ya da bu açıdan herhangi bir "yabancı" gruptan) söz etmese de, Caracalla'nın buyruğunun Yahudileri de kapsa dığı konusunda bilim adamları genelde hemfikirdir.9 Böylece, pagan Roma yönetiminin son yüzyılında Yahudiler, hukuksal olarak hoşgörüden diğer Roma vatandaşlarıyla eşit duruma yükseldiler. Yahudilere uygun görülen "hoşgörÜ," Roma toplumunun öz sel bir özelliğinden, pagan çoktanrılı dininden kaynaklanıyordu. Çoktannlı toplumlarda tanrılar ve o tanrıların halkları, birbirle rinin varlığını hoş görürler. Çoktanrıcılık, modem dünyanın 66 Mark R. Cohen "dinsel çoğulculuk" dediği şeyi doğurur.10 Buna karşın, tektanrı cılık asli olarak dışlayıcıdır. Tanrı'nın birliği, ona inananların bü tün insanları ona tapmada birleştirme arzusunda karşılığını bu lur. Bu nedenle, antik dünyadaki tektanrıcılar -Yahudiler- pagan Roma'nın, dini hoşgörüsüne karşılık vermediler. Gerçekten de Romalıları kendi dinlerine döndürmeye çalışhlar. Erken Hıristi yanlar, Romalı "Yahudi olmayanlar"a tektanrıcı hoşgörüsüzlüğü Musevilikten miras aldılar. Aynı zamanda, sahnedeki yeni tek tanrıcılar olarak, kendi tanrılarının gerçekliğine inanan Hıristi yanlar, hem sorun hem de bir rekabet kaynağı olarak Yahudile rin devam eden varlığıyla karşılaşhlar. Dördüncü yüzyılda Hı ristiyanlık Roma İmparatorluğu'nun devlet dini olarak pagancı lığın yerini alınca, pagancılığın ve Museviliğin etkisini kırma fır sah doğdu. Şimdi Museviliği ele alıyoruz. Hıristiyan-Roma Yahudiler Hukuku İmparator Theodosius Il'nin emriyle 429 ile 438 yılları arasın da derlenen Theodosian Yasası, Hıristiyan dönemin başlangı cından itibaren Roma imparatorluk yasalarını birleştirir.11 Bu ya sadaki Yahudiler hukuku, hoşgörü (çoktanrıcı Roma'nın mirası) ile tektanrıcı Hıristiyanlıkta asli olarak yar olan hoşgörüsüzlü ğün bir karışımıdır.Yasanın erken ortaçağda Latin Bah'daki önemli etkisi nedeniyle, Latin Hıristiyanlığındaki Yahudiler hu kukunun temelidir. Ammon Linder'in Roma imparatorluk hukukunda Yahudiler hukuku incelemesi, bu konuda kusursuz bir rehberdir.12 Theo dosian Yasası, konuları bakımından "kitaplar"a ve "başlıklar"a ayrılan binlerce yasayı kapsar. Yahudilerle ilgili yasalar, bütü nün küçük bir or anını oluşturur.13 Theodosian Yasası'nda Yahudilerle ilgili pasajların büyük ço ğunluğu (68, pasajdan 51'i), son bölümde, resmi Hıristiyan kilise ile diğer dinler arasındaki ilişkiyi konu alan Kitap 16'da yer alır. Şaşırhcı değil, bu kitap pagan Roma hukukunun temeli olan dini Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yah udiler 6 7 çoğulculuktan yola çıkar. Bir yanda Hıristiyan ruhbanlığa özel ayrıcalıklar veren diğer yanda erken Hıristiyanlığın temel hasım larına -sapkınlık, paganizm ve Musevilik-savaş açan bir dizi uy rukla karşılaşırız. Örneğin Başlık 5, "Sapkınlar Üzerine," Yahudi lere "fışkırıp daha geniş alanlara yayılan bulaşıcı ve salgın bir hastalık" diyerek, sapkınların yanı sıra onları da anti-Katolik düşmanlığa ortak olarak görür.14 Yaklaşık iki ay sonra, Romalı görevlilerin böylesi suçlar konusunda dikkatli olmaları uyarıla rıyla güçlendirilip yeniden yayınlanan bu aynı yasa, Yahudileri sapkınlarla ve "toptan pagan denilen Yahudi olmayanlarda eş leştirir.15 Linder şu yorumda bulunur: "Beşinci yüzyılın başın dan itibaren Yahudilerin paganlarla ve sapkınlarla bütünleşti rilmesi, İmparatorluk yönetiminin Yahudi politikasında temel bir değişikliği gösterir'' ve bunun "Yahudilerin bu dönemdeki hukuksal statüsünü etkilemesi kaçınılmazdı."16 Kitap 16'nın 8. ve 9. başlıkları, sadece Yahudiler'le ilgilidir.17 Diğer metinlerdeki yasaların tekrarlanması pahasına, Yahudiler le ilgili bu kadar çok metni ardışık iki başlıkta pekiştirmekle Ya sa, özel önlemleri gerektiren özel bir sorun olarak Yahudiler üze rinde yoğunlaşmış. Bu pekiştirme, Caracalla'nın 212 tarihli yasa s1 ile Roma devletinin Hıristiyanlaşması arası dönemde - Yahudilerin Roma hukukuna tabi kılındığı yüzyıl- ulaşılan du rumdan bir ayrılmaya işaret ediyordu. Bu durum, Hıristiyan Yahudiler hukukunun, Hıristiyan çevrenin çeperlerinde hatta ' dışında yaşayan bir halk için özel bir yasaya daha sonraki evri minin de habercisiydi. Genelde kabul edildiği gibi, 8. başlık eski pagan-Roma hoş� görüsünün özelliklerini sürdürür. Aynı zamanda bazı anla hm biçimleri de kilisenin yeni kaygılarını yansıhr. Museviliğin meş ruluğunun tanınm ası ve bunun sonucu olarak Yahudilerin dini ibadet için toplanmal arının garanti edilmesi, Hıristiyanlık öncesi dönemden taşınır. Bu konuda 393 tarihli ilk yasa şunu onaylar: "Yahudi tarikahnın hiçbir yasayla yasakl anma dığı yeterince ka- Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|