H aç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r 1 67
Pek çok kişinin kabul ettiği üzere, Akdeniz Hıristiyanlığı, Av
rupa'nın kuzey kıyılarından daha fazla Yahudilere konuksever
bir ortam sundu.86 Güneyin Yahudi cemaatleri, Kuzey Avru
pa'daki kardeşlerinden çok daha az zulüm gördüler ve komşula
rıyla genelde daha sakin ve bütünleşmiş bir hayat sürdüler. Hı
ristiyanlardan daha az ayn tutuldular ve ekonomik faaliyetleri,
uzun mesafe ticareti de dahil, tefecilikten küçük ve büyük ölçekli
ticarete kadar çeşitlilik gösterdi. Yahudiler, Hıristiyanlarla birlik
te vergi tahsildar ve arazi simsarı olarak da çalıştılar.87 Tefecilik
en başta gelen meslek olmasına karşın, Languedoc'taki Yahudi
ler, tarım (hem toprak sahibi, olarak hem kiracı olarak), zanaat
karlık, ticaret-(kasaplık, zahirecilik), çerçilik, simsarlık, bp, kamu
görevi gibi başka mesleklere de girdiler. İster arazi, bina biçi
minde olsun ister zanaat ve ticaret kuruluşları biçiminde olsun,
taşınmaz mal sahibi de oldular.88
Yahudi tefeciliği, diye ileri sürer Joseph Shatzmiller
Shylock
Reconsidered'da,
Midi'de Hıristiyan-Yahudi ilişkileri bakımından
Kuzey' de olduğundan daha az kötü sonuçlara yol açmış görü
nüyor. Daha önce de sözü edildiği gibi, Shatzmiller'e göre, on
dördüncü yüzyıl başında Marsilyalı bir Yahudi, tefecinin du
ruşmasıyla ilgili belgeler, Hıristiyanlar ile Yahudi faizciler ara
sındaki samimi ilişkileri belgeler. Shatzmiller, olasılıkla yalan
söyleyerek borcunu ödediğini iddia eden Hıristiyan bir borçluy
la mahkemeye çıkan Yahudi tefeci Bondavid de Draguignano'yu
savunmak için çeşitli sınıflardan
24
Hıristiyanın lehteki tanıklık
l
arına
işaret eder.89
Shatzmiller'e göre, Bu mahkemedeki tanıkların tanıklıkl
arının
kanıtladığı birçok Yahudi tefeci ile bunların Hıristiyan müşterile
ri arasındaki iyi ilişkiler, güneyde bile pek çok Hıristiyanın kafa
sındaki şeytan Yahudi tefeci olumsuz klişesini fazla etkisizleş
tirmedi.90 Fakat, Shatzmiller'in Midi'deki Yahudi ekonomik ya
şamıyla ilgili "mikro" incelemesinin bulguları, ekonomik alanda
Yahudi-Hıristiyan ve Yahudi-Müslüman ilişkileriyle ilgili karşı-
1 68 Mark R. Cohen
laşhrınalı çözümlememizin bulgularıyla birlikte- değerlendiril
diğinde, Yahudi ekonomik yaş
amın
daki heterojenliğin; Yahudi
karşılı duyguların teskin edilmesinde önemli bir araç olduğunu
gösterir. Güney A vrupa'ya özgü diğer özellikler de, benzer şe
kilde, buradaki Yahudi yaşamını daha
az.
korkutucu ve İslam
topraklarındaki Yahudi yaşamına daha fazla benzer kılmış gö
rünüyor.
3.
bölümde, sözü edildiği gibi, Güney Avrupa'da Roma
geçmişiyle süreklilik ve Roma hukuku geleneklerinin keskin
anısı, Kuzey Avrupa cemaatlerinin statüsüyle karşılaşhrıldığın
da, Yahudilerin nispi güvenliğine katkıda bulundu. Aynı şekil
de, güneye Yahudi yerleşiminin eskiliği de daha hoşgörülü bir
havanın oluşmasına katkıda ·bulundu. Şimdi dördüncü kısımda,
Hıristiyan ve Müslüman to
p
raklarda Yahudi-Yahudi olmayan
ilişkilerinin nasıl işlediğiyle ilgili karşılaşhrmalı çözümlemeyi
derinleştirerek "toplumsal düzen"e geçerken, din dışı etkenlerin
Yahudilerin yaşadığı toplumların asli dini hoşgörüsüzlüğünü
hem şiddetlendirebildiği hem teskin edebildiği savını destekle
mek için Güney Fransa örneğini tekrar ele alacağız.
iV- TOPLUMSAL DÜZEN
6- Hiyerarşi, Marjinallik ve Etnisite
Hiyerarşi ye Marjinallik
Hiyerarşi
Homo Hierarchicus'da,
Hindistan'daki kast sistemini inceleyen
Fransız sosyal antropolog Louis Dumont, modem öncesi top
lumların toplumsal düzeni bakımından kimi önemli ipuçları çı
karır
.1
Dumont, bir gruplar ve statüler çokluğundan oluşmuş
toplumları birleştiren temel düşüncenin
hiyerarşi
olduğunu, erk
ten çok hiyerarşinin, böyle bir toplumun öğelerinin etkileşim
şeklini belirlediğini ileri sürer. Hiyerarşi, "bir bütünün öğelerini
bütünle ilişkilerinde kademelendirme ilkesidir; toplumların ço
ğunluğunda bütün görüşünü verenin din olduğu ve dolayısıyla
kademelendirmenin doğası gereği dini olacağı anlaşıJır.112 Hiye
rarşik ilişki, "kapsayan ile kapsanılan arasındaki, ya da bütün ile
öğe arasındaki" ilişkidir.3 Paradoksal bir şekilde, kast sistemleri
nin öğeleri -ve tabakalaşmış bir toplumun bileşenleri- tam da her
biri kendisinin ve nüfusun bütün diğer alt grupl
arının
bir bütü
nün parçası olduğunu bildiği için az çok uyumlu bir şekilde bir
arada var olmayı becerirler. Farklılıklar, Hint kast sisteminin bi
linen en iyi örneğini oluşturduğu tam biçimlenmiş ya da "ideal
tip" bir toplumda doğal kabul edilir. Bu, diyor Dumont, Hindis
tanlılar ya da Hindular arasında çoğunlukla dikkat edilen öteki
lere yönelik hoşgörüyü açıklar.
Bu özelliğin toplumsal yaşamda neye karşılık geldiğini gör
mek kolaydır. Adetleri ve alışkanlıklarıyla farklı olabilen birçok
kast, yan yana yaşar ve kendilerini kademelendiren ve ayıran
kod üzerinde anlaşırlar. Onlar, biz bahdakilerin onaylayacağı ya
da dışlayacağı bir kademeyi verirler ... Hiyerarşik, şemada, bir
grubun diğer gruplardan farklılığını gösteren kabul edilmiş fark
lılığı, tam da o grubun toplumla bütünleşmesinin ilkesi olur.4
Dostları ilə paylaş: |