şəxsiyyət kimi tarixi xidmətləri hələ neçə-neçə yüz il
tədqiqatçı alimlərin, tarixçilərin, siyasətşünasların,
kulturoloqların və başqalarının araşdırma predmeti,
tədqiqat obyekti olacaq.
Azərbaycanın ən yeni tarixini yaradan Heydər Əliyev
doğma xalqı ilə sıx vəhdət təşkil edən, azərbaycanlı
olmasından daim qürur duyan nadir şəxsiyyətlərdən
biridir. O, Azərbaycan xalqının yetirdiyi elə bir düha idi
ki, öz əqli potensialı ilə dünyanı idarə etməyə qadir idi.
Fəaliyyətinin birinci mərhələsində Heydər Əliyev vahid
sovet ideologiyasının möhtəşəmliyini sındıra, geridə
qalmış əyalət respublikasında milli özünüdərk hissi,
azərbaycanlı şüuru formalaşdıra bildi. Azərbaycanın dahi
insanlarının, dövrünün haqsızlıqları ilə üzləşmiş görkəmli
m ədəniyyət
xadim lərinin
əvəzsiz
irsinin
xalqa
çatdırılması, keçmiş SSRİ məkanında təbliğ edilməsi
məhz Heydər Əliyevin xidməti idi. Azərbaycanın zəngin
mədəni sərvətinin sovet məkanına çıxarılması ilə bu
böyük şəxsiyyət imperiyanın vahid dil, vahid millət
siyasəti yeritmək istəyinə qarşı çıxır, onları ölkəmizin
çoxəsrlik ənənələrini tanımağa məcbur edirdi. Heydər
Əliyev bu dövrdə Azərbaycan xalqını totalitar düşüncə
tərzindən kənarda saxlaya, imperiya siyasətinə müxalif
m ədəniyyət xadimlərimizi mühafizə edə və ölkəsini
inkişaf etmiş respublika səviyyəsinə qaldıra bildi. Yeraltı,
yerüstü sərvətləri, böyük intellektual potensialı olan
Azərbaycanın müstəqil yaşaması üçün zəruri işlər gördü.
Heydər Əliyevin tarixi missiyasının ən böyük uğuru
sayılan müstəqil Azərbaycan dövlətinin get-gedə güclən
22
məsinin əsas səbəblərini araşdırarkən, yadımıza bu böyük
tarixi simanın bütün sahələrdə - milli-mənəvi sahədəki
xidm ətlərindən
tutmuş,
dövlət
quruculuğundakı
rəhbərliyi, iqtisadi tərəqqidəki zəhm əti, sosial və
ictim ai-siyasi
sabitlik və demokratik cəmiyyətin
formalaşmasındakı
rolu,
elm,
təhsil,
incəsənət,
ədəbiyyatın,
ümumiləşdirsək,
m ədəniy-yətimizin
inkişafındakı xidmətlərini əhatə edən ömür yolunun
xüsusi dəyəri göz önünə gəlir.
Bu barədə düşünərkən, belə qənaətə gəlmək olar ki,
Heydər Əliyev fenomeni zamanın tələbi idi, xalqın
arzularının, istəyinin ifadəsi idi. Heydər Əliyev ilk
növbədə qurucu, yaradıcı insan idi. O, yaradıçı söz, əqidə
sahibi idi. Bütün dünya xalqlarının tarixində müstəsna
xidmətləri olan dahi şəxsiyyətlər kimi Heydər Əliyev də
zəruri m əqamlarda öz sözünü deyə bilirdi. Tarixi
şəxsiyyətlərin,
siyasətçilərin,
dövlət
və
ictimai
xadimlərin sözü fəaliyyət deməkdir. Açıq etiraf edək ki,
sözünü demək, obyektiv mövqe tutmaq, öz iradəsini ifadə
etmək həmişə çətin olub. Belə insanlara nüfuz, söz sahibi
olan kişilər, liderlər deyiblər. Çünki, hər şeydən əzəli
həmişə söz olub. Əvvəl söz yarandı və söz bütün sonrakı
məhfumları ifadə etdi.
Belə bir müqəddəs kəlam ilə fikirlərimi izah etməyə
çalışaraq qeyd etmək istəyirəm ki, söz həm də mövqe
ifadəsidir. Həzrəti Əli aleyhissəlamın buyurduğu kimi
"Danışın k i sizi tanısınlar, kişi ö z dilinin altında gizlənib".
Yəni söz həm də, ilk növbədə, mövqe anlamında başa
düşülür.
23
Müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ümummilli
lider Heydər Əliyevin dövlətçiliyimizin formalaşması
sahəsində tarixi xidmətləri barədə düşünərkən bu dahi
şəxsiyyətin Azərbaycanın milli mənəvi dəyərlərinin
qorunması istiqamətində də əsl təəssübkeş mövqeyi
mənim, bir din xadimi kimi, daim gözümün önündə
canlanır. Qeyd edim ki, mövqenin aydın ifadəsi, vətəndaş
qeyrəti, qorxmazlıq və fədakarlıq ona ehtiyac daha böyük
olanda, yəni, insanın vətəni, xalqı, milləti və mənəviyyatı
tapdalanarkən daha qabarıq üzə çıxır.
Sözün yüksək dəyərinə, əzəmətinə işarə edərək ulu
Nizami Gəncəvi yazırdı:
S ö z ruhdur, can üçün böyük dərmandır,
cantək əzizliy i bəlkə ondandır.
və ya
S ö z deyən qəvvasdır, söz isə gövhər,
B u gövhər çox çətin əm ələ gələr.
Bəli, nəzərdən keçirmək istədiyim, xalqımızın yeni
müstəqillik dövrünü, 1990-cı ildən bəri olan mərhələni
təhlil edərkən çoxlarının o müdhiş ilin təlatümlü yanvar
günlərində sarsıntı içərisində olduğu, bəzilərinin gözləmə
mövqeyində, bəzilərinin isə gizləndiyi bir dövrdə kimin
öz sözünü, yəni mövqeyini aydın ifadə etdiyini bir daha
xatırlatmaq istərdim. Məhz o vaxt kimin kim olduğu üzə
çıxdı. 1990-cı ilin qanlı 20 yanvar gecəsində Azərbaycan
xalqını qanma qəltan edən, xalqımızın müstəqillik, milli
mənəvi dəyərlərini tankların və digər zirehli texnikaların
tapdağı altında əzən, təpədən dırnağa qədər silahlanmış
24
keçmiş
Sovet
ordusunu
Azərbaycana
göndərən
azğınlaşmış Qorbaçov qaragüruhuna qarşı Bakıdan və
Moskvadan qalxan iki səs aydın səmada çaxan ildırım
effekti verdi. Bu gur səs, bu qətiyyətli mövqe tarixə və
yaddaşlara əbədi hopdu. Bu, müasir dünya düzənində ayrı
olan, lakin ümumxalq məsələlərində daim bir olan siyasi
və dini əqidəmizin heç də təsadüfi olmayan birliyinin,
vəhdətinin təntənəsi, aydın ifadəsi, nəsillərə, xalqlara
örnək olan nümunəsi idi.
Məhz bu məqamda Həzrəti Əli əleyhissəlamın
buyurduğu
"Kişilərin qiym əti çətin məqamda bilinər"
deyimi yada düşür. O vaxt, can verməkdə olan və bu
məqamda daha da azğınlaşan keçmiş Sovet imperiyasının
hərb maşınından, bütün mərhumiyyətlərdən qorxmayaraq,
Bakıda, fövqəladə vəziyyət və komendant saatının hökm
sürdüyü və quduzlaşmış düşmənin əlinin qana batdığı bir
şəraitdə
Qafqaz
Müsəlmanları
İdarəsinin
sədri
Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadə, Moskvada isə
elementar müstəqil fəaliyyət göstərmək, sərbəst hərəkət
etmək
imkanlarından
məhrum
edilmiş,
Sovet
təhlükəsizlik orqanlarının daim nəzarəti altında olan, o
vaxtkı Azərbaycan rəhbərlərinin qərəzli münasibəti ilə
üzləşən ümummilli lider Heydər Əliyev imperiyanın
m ərkəzində, xalqımıza qənim kəsilmiş Qorbaçovun
oturduğu Kremlin cəmi bir neçə yüz metrliyində əsl
qəhrəmanlıq nümayiş etdirdilər.
Heydər Əliyevin öz həyatını, habelə onunla birlikdə
Moskvada Azərbaycanın o vaxtkı daimi nümayəndəliyinə
gələn ailə üzvlərinin həyatını da təhlükə altına qoyaraq
25