Haci qadir qədirzadə Əshabi KƏHF: MÜQƏDDƏSLİK
Yüklə 152 Kb. Pdf görüntüsü
|
ziyarət yerinin olması, «Yeddi kimsənəyə and olsun» ifadəsi sayın t kəsinliklə yeddi olduğunu bildirir. Əlbətdə, bu rəvayətdir. Həqiqət isə «Qurani-Kərim» dəki kimidin ( insanların kimi:) «Onlar üç nəfərdir, dördüncüləri də itləridiri’; Yenə: "Beş nəfərdir, altıncılan itləridir” -deyəcəklər. /Bunlar/ bilinməyən haqqında təxminən deməkdir. (Kimləri də:) «Onlar yeddi nəfərdir, səkkizinci itləridir» deyirlər. De ki, onların saylarını Rəbbim daha yaxşı bilir. Onlar haqqında biliyi, məlumatı olan çox azdır...»3 Deməli, onların sayı ilə bağlı mübahisə açmaq bizim məqsədimiz ola bilməz. İtlə əlaqəli fikirlər də müxtəlifdir. Bəzi qaynaqlarda onun qovulduğu, bəzilərində isə çoban tərəfindən öldürüldüyü və basdırıldığı söylənmədədir/Naxçıvanda da belədir/. «Qurani-Kərim »də isə: «Özləri yuxuda olduqları halda sən onları oyaq sanırdın. Onları sağa, sola çevirirdik. İtləri də mağaranın girişində qabaq ayaqlarını uzatmış, yatmaqda id i... »4 Beləliklə, itin onlar mağarada olarkən sağ olduğu aydınlaşır. Maraqlı burasıdır ki, it müqəddəslərin yatdıqları mağaraya daxil olmamışdır. «Qurani-Kərim»də xəbər verilən mağaranın Naxçıvanda olmasını sübut edəcək bir fikir də diqqəti cəlb e d ir «Beləcə (insanları) onlardan xəbərdar etdik ki, Allahın vədinin haqq olduğunu, qiyamətin şübhə götürməz olduğunu bilsinlər. Bu sırada onlar aralarında «Əshabi-Kəhf»in vəziyyətini araşdırırdılar. Dedilər 11 ki: «Üzərlərinə bir bina tikin. Rəbləri onları daha yaxşı bilir.» Onların vəziyyətinə vaqif olanlar isə: «Bizlər, kəsinliklə onların yan başlannda bir məscid tikəcəyik» dedilər».5 Uzun illərdən bəri bizi ayədəki məscid məsələsi düşündürürdü. Naxçıvan «Əshabi-Kəhf»indəki indiki məscid də qeyb olanların yanbaşı istiqamətindədir. Kitabənin qoyulma tarixinə əsaslanaraq buranın ən azı XY yüzillikdən məscid kimi istifadə edildiyini söyləmək olar. Lakin bura ilin yağmurlu vaxtlarında ibadət üçün əlverişsizdir. Digər tərəfdən indiki məscidin yerində heç bir tikil, hörgü olmamış, sadəcə dağ daşlanndan hündür olmayan, məhlulsuz divar düzəldilmişdir. Son bərpa işləri zamanı həmin daşlar kərpic divarla əvəz edilmişdir. Deməli, burada ayədəki məsciddən söhbət gedə bilməz. Bizim üçun müəmmalı olan bu məsələ adi bir təsadüf nəticəsində elmi həllini tapdı. 2002-ci ilin may ayında tanınmış türk geoloqu prof. Dok. Salih Bayraktutan. burada olub geoloji məsələlərlə maraqlanarkən qədim tikil (divar) qalıqlannı Nazim Bababəyliyə və onlarla birlikdə olan Əli Qurbanova göstərmişdir. Sonra Nazim müəllim məsələni mənə bildirdi. Birlikdə ilkin araşdırma aparari<ən əsl möcüzəyə rast gəldik. Qeyb olanların yanbaşında, mağaranın içərisində, «Yeddi kimsənə» adlanan məqamdan 55-60 metr aralı, eyni istiqamətdə 15 metr uzunluğunda, çox qədim tarixə malik olan divar qalıqları aydın şəkildə görünməkdədir. Bəzi yerlərdə 40 sm hündürlüyündə qalan divar əhəng məhlulu ilə 12 hönülmüşdür. Tikinti üçün seçilmiş yer təbii tavana malik olmaqla, t ancaq divar çəkilən tərəfi açıqdır ki, bunu da divarla əhatə edib bina tikmişlər. Divar ikiqat olmaqla aşağıdan yuxarıya qalxdıqca səthi düzəltmək üçün kiçik daşlardan, yuxarı hissədə iri yastı daşlardan hönülmüşdür. İçərinin düz və ibadət üçün əlverişli olması məqsədilə ora qum qarışıq toıpaq töküldüyünü söyləmək olar. Uzun illər burada od və ya şam yandırılması nəticəsində tavan və təbii divariar tamam qaralmışdır. Tikilinin ətrafında çoxlu xırdabuynuzlu heyvan sümüklərinin, kül qatının olması burada xüsusi mərasimlərin keçirildiyini söyləməyə imkan verir. Divarın uçub tökülməsi nəticəsində ətrafda hündür mədəni təbəqə əmələ gəlmişdir. Salih Bayraqtutanla bir daha görüşüb məsələ ilə bağlı müzakirə apararkən o məhlula əsasən tikilin ən azı 2000 il bundan əvvələ aid olduğunu söyləməklə bildirdi ki, məhlul qalıqlarını laborator analiz etməklə tarixin daha qədim olduğunu sübuta çatdırmaq olar. Tanınmış memar prof. Dok. V. Kərimov Naxçıvanda əhənglə işləmənin 3000 ildən artıq tarixə malik i olduğunu söyləyir. Məsələ ilə bağlı “Şərq Qapısı” qəzetinin 18 iyul 2002-ci il sayında ayrıca məqalə nəşr etdirmişik. Biz “Qurani-KərinTdəki məlumatlara, müxtəlif qaynaqlara, rəvayətlərə əsaslanaraq “Ə shabi-Kəhflə bağlı bəzi məsələlərə açıqlama vermək istərdik. İlk əvvəl mağaranın tarixiliyi diqqəti cəlb edir. "Qurani-KərinTdən \ onun əvvəlcədən mövcud olduğu 13 görünm əkdədir."... O halda mağaraya sığının k i...” ifadəsi xalqın buranı əvvəlcədən bildiyini söyləməyə imkan verir. Onların buraya sığınması bir tərəfdən gizlənmə ilə əlaqəlidirsə, digər tərəfdən onun müqəddəsliyi, kutsallığı ilə bağlıdır. Çünki, Rəblərinin rəhmini burada qazana bilərdilər. Mağaranın quruluşu, təbii- coğrafi şəraiti ilə tanışlıq buranın ilkin yaşayış məskənlərindən biri olmasını söyləməyə imkan verir. Mağarada qışın soyuğyndan, yayın istisindən qorunmaq üçün hər cür şərait vardır. Son illərə qədər mağaranın girəcəyindən çıxan bulaq içməli suyu tam təmin edə bilərdi. İndi bulaq baxımsızlıqdan qurumuşdur. Mağaradakı təbii sığınaqlar ayn-ayrı otaqları xatırladır. Uzun illər yandırılmış tonqalların təsirindən divarlar xeyli qaralmışdır. Buranın təbii girişi çox çətin keçilə bilən, sürüşkən qayadan ibarət idi ki, bu da mağaradakılan düşmənlərin və vəhşilərin hücumundan . qoruyurdu. Bütövlükdə qayalıqlar və daşlardan ibarət olmasına baxmayaraq, çoxlu ağac və kollar vardır. Qeyd edək ki, yaşıllıq ancaq buradadır. Əsl möcüzədir. Ətraf istidən od tutub yanır, insanın nəfəsi kəsilir. Burada isə sərin bulaq, yaşıllıq. Bu, Allahın möcüzəsidir. Allahın hökmü ilə insanların ilk sığınaq yeri olmuşdur. Son ralar insanlar buranı tərk etsələr də, zaman-zaman buraya gəlmiş, müəyyən mərasimlər keçirmiş, nəhayət, ‘Ə shabi-Kəhf hadisəsilə ziyarətgaha çevirilmişdir. 14 Yüklə 152 Kb. Dostları ilə paylaş:
|