Haci səbuhi İbrahimov heydəR ƏLİyev
Yüklə 192 Kb. Pdf görüntüsü
|
mehribanlığın yaranması mümkün olur və heç zaman ailə münaqişəsi yaranmn. Məhz bu münasibət nəslin artırılmasına və uşaqların tərbiyəvi böyüməsinə təsir edirdi. Qadına hər zaman müstəqillik verən islam dini onun hər bir hərəkəti üçün ciddi və yüksəldici tələblər irəli sürür, qadının evdə və ictimaiyyətdə azad vəziyyətinə bəraət qazandırır. Hər zaman Azərbaycan qadınları da cəmiyyətin bərabər hüquqi üzvülərinə və fədakar qurucularına çevrilmişlər. Qadınların böyük əksəriyyəti dinə bağlı olmuş, dini əxlaqın normalarına riayət etməklə məşğul olmuş, öz hərəkət və davranışında İslam əxlaqının prinsiplərini - mehribanlıq, ismət, namus, qarşılıqlı yardım, müqəddəs ana torpaq vətənpərvərliyi, humanizm, əməyə şüurlu münasibət və s. prinsipləri əldə rəhbər tuturlar. İndi din bir dünyagörüşü halında olmaqla, ağıllı və düşüncəli qadınların şüurunda tarixi keçmişin yiyələnməsi üçün mövcud irəliləyişdir. Hazırda müxtəlif səbəblərə görə çox az qism adamların şüurunda dinin, eləcə də hərəkət və davranışında dini əxlaqın zəifləməsinə rast gəlirik. Hər halda dindarlar dini əxlaqın bu və ya digər tələbinə - normasına, dini əxlaqın hər hansı tələbindən irəli gələn hərəkət və davranış qaydalarına əməl etməklə hələ də bu dini yaşatmışlar. Həmişə olduğu kimi dindar adamlar namaz qılır, oruc tutur, məscid və pirlərə gedirlər. Dini əxlaqın qanunları özünü xüsusilə qadına münasibətdə daha açıq şəkildə büruzə verir. Bütün yerlərdə olduğu kimi Azərbaycanda da dini nigaha - kəbinə, qadınların çadra örtməsi, yaylıq bağlaması, yaşmaq vurma halları davam edir və onlar tərəfindən qorunur. Geniş milli mədəniyyət quruculuğu dövründə dini əxlaqın qorunmasına yardım etmək, onların milli mənliyimizə müsbət təsir göstərməsinə nail olmaq üçün müntəzəm, ardıcıl, elmi biliklərə əsaslanan mədəni təbliğ yolu təşkil etmək bütün ictimayyətin, o cümlədən bütün ziyalıların mühüm vəzifəsidir. 244 i n s a n u ç u n ə n g ö z ə l ə m ə l N A M A Z V Ə O R U C D U R Naxçıvan olyama mətnlərinin mühüm xüsusiyyətlərindən biri də “Risalə” adı ilə bağlıdır. Risalə şəriət qanunları ilə yanaşı, həmçinin İslamda olan vacib əməllərin yerinə yetirilməsində zəruri olan namaz və oruc barədə də ehkamlar qeyd edilir. Azərbaycan xalqının əksər insanları dini etiqadla yaşayıb yaratmış və öz adət-ənənələrin Risalə hökmləri ilə qoruyaraq saxlamışlar. Xalqımızın əksər insanları uşaqlıqdan göz açıb ata və analarımızın din və şəriət içində görmüşük, din və şəriətə qulluq edən görmüşük, dinə və şəriətə sözsüz əməl edən görmüşük. Ona görə namaz ibadətin elə vacib ayinidir ki, onu icra edən vaxt hətta danışmaq belə günah sayılır və namazı batil edir. Müdriklərin etdiyi ibrətamiz nəsihətlər bütün insanların ləyaqətini və nicatını din və şəriətin müəyyən etdiyi qayda-qanuna əməl etməkdə görürdülər. Bu insanlarda Allaha olan məhəbbətdən və axirət qorxusundan əmələ gələn bir hal idi. Məsəl var deyərlər müsəlmanlar vacib namazları qılmaqla yetmiş peyğəmbərin qətlə yetirilməsindən, min dənə Quranın yandırılmasından və yetmiş dəfə zina eyləyənin günahından qorunması deməkdir. İslam dinində söz sahibi olan üləma, fazil və müctəhidlər qeyd edirlər ki, Allah tərəfindən müəyyən edilmiş vacib namazların icra edilməsi vacibdir. İnsan xəstələnib yataqda yatsa belə bu fəzilətə çatmaq üçün vacib namazları yatdıq yerdə qılması məsləhət görülür. Əgər hər hansı bir şəxs yatdığı yerdə namaz qılmağa taqəti olmasa, başı ilə işarə eyləyə-eyləyə namazını qılmalıdır. Əgər o, başı ilə də işarə eləməyə aciz olsa, o vaxt gözləri ilə işarə eyləyə-eyləyə namazını qılmalıdır. Əgər gözü ilə işarə eyləməyə imkanı olmasa, o vaxt namazın ibarələrini xatirinə gətirmək və beləliklə, namazı öz könlündə qılmaq kifayət edər buyurmuşlar. Bunları hökm kimi bildirən Qurani-Kərim öz ayə və surələrində bu barədə söyləmişdir: “Mənəm Allah! Məndən başqa 245 Tanrı yoxdur. Mənə ibadət et və Məni anmaq üçün namaz qıl!” (Taha surəsi-14). "Günəş doğmamışdan və batmamışdan əvvəl Rəbbinə şiikr edib şəninə təriflər de (sübh və əsr namazlarını qıl), gecənin bir vədəsində (axşam və gecə saatlarında) və günorta radələrində də Rəbbini təqdis et (şam, gecə və günorta namazlarını qıl) ki, (bunun müqabilində Allahın səni böyük savaba, yüksək dərəcələrə, yaxud ümmətin üçün şəfaətə nail etməsindən) razı olasan!” (Taha surəsi-130). Müsəlman üçün hər gün yerinə yetirəcək vacibi namaz 17 rəkətdir: 2 rəkət sübh, 4 rəkət günorta, 4 rəkət ikindi, 3 rəkət şam və 4 rəkət xiftən namazlarından ibarətdir. “İslamın ən mühüm ibadətlərindən biri namazdır” (77, 102). Azərbaycanın görkəmli dramaturq və satirik yazıçısı Cəlil Məmmədquluzadə də öz əsərlərində namazın qılınmasına tənqidi yanaşsada onun nə qədər cazibəli xarakter daşıdığmı fərz olaraq hansı halda olursa olsun yerinə yetirilməsini qeyd edərək yazırdı: “Onunçun da hər növ ilə olmuş olsaydı, mənim haman vətəndaşlarım və dindaşlarım labüd gərək namazlarını əda edə idilər. Əgər sihhət halında idilər - ayaq üstə gərək əda edə idilər; Əgər bimar idilər gərək oturduqları yerdə namaz qıla idilər...” (62, s. 389). Həmçinin ədib öz ailə mühitinin əxlaqi dəyərlərlə tərbiyə olunmasını, ata və anasının hansı inanclara etiqat etməsini də xatırladaraq yazırdı: “...uşaqlıqdan gözümü açıb ata və anamı din və şəriət içində görmüşəm, din və şəriətə qulluq edən görmüşəm, dinə və şəriətə qul görmüşəm” (62, s. 402-403). Namazın əlamətlərindən biri də azan və dəstəmazdır. Namazın özü kimi onun hazırlıq mərhələləri olan azan və dəstəmaz da şəriət tərəfindən savab iş və xeyir əməl cərgəsinə yazılır. Şəriətin göstəricisi belədir ki, azan demək, azan çağırmaq, namaz qılmağa bərabər savab bir ibadətdir. Namaz kimi azan da zəhmətkeşləri işin səmərəli keçməsinə yardım edir. Azanın sübh tezdən verilməsi və zəhmətkeş insanları yuxudan oyatması böyük əhəmiyyət tələb edirdi. Təbii ki, azanın verilməsi namazın vaxtının yetişməsindən xəbər verir. Həm zəhmətkeş insanlar üçün, həm də ticarət edən şəxslərin vaxtın bilinməsi üçün olduqca zəruri 246 Yüklə 192 Kb. Dostları ilə paylaş:
|