Halsujemy! Stanowisko umożliwia doświadczalne sprawdzenie możliwości poruszania się jachtu kursami „na wiatr”

Fragment opisu 6 eksponatów z dokumentu: „KONCEPCJA WYSTAWY STAŁEJ MORSKIEGO CENTRUM NAUKI IM. PROF. JERZEGO STELMACHA” w opracowaniu KAREKDESIGN & NEURON.EDU.

1.3.2. Halsujemy!
Stanowisko umożliwia doświadczalne sprawdzenie możliwości poruszania się jachtu kursami „na wiatr”. Stanowisko składa się z niedużego jachtu (np. klasy „Optimist”) zamocowanego obrotowo na szynie oraz ze źródła silnego strumienia powietrza (np. wentylatora lub kilku wentylatorów). Zwiedzający zajmuje miejsce
w jachcie i poruszając sterem (powiązanym z mechanizmem obracającym jacht wokół osi) może go ustawić względem „wiatru”. Zwiedzający ma też możliwość poluzowania lub wybrania żagla. W odpowiednich ustawieniach względem „wiatru” jacht ze zwiedzającym będzie się przesuwał wzdłuż szyny w kierunku źródła nadmuchu. Należy zapewnić możliwość przesunięcia jachtu o co najmniej 2 m.

Należy zabezpieczyć poruszający się jacht przed możliwością gwałtownego uderzenia w krańce szyny. Zamawiający dopuszcza inny, niż szyna sposób zamocowania i ograniczenia kierunków ruchu jachtu.

Stanowisku towarzyszy grafika objaśniająca zjawiska aerodynamiczne pozwalające na żeglugę kursami
„na wiatr”.

Eksponat bardzo duży (ok. 8m²).

Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy i grafiki: ciśnienie, profil skrzydła, dysza, siła aerodynamiczna, siła przechylająca, siła ciągu, kąt natarcia.

1.4.5. Namierz okręt
Eksponat prezentujący zasadę działania sonaru pasywnego i zjawisko echolokacji. Eksponat składa się z dużego przeźroczystego zbiornika wypełnionego półprzeźroczystą cieczą (zbiornik może też być zaciemniony – chodzi o o uzyskanie efektu złej widoczności obiektów w zbiorniku). W zbiorniku znajdują się różne obiekty: skały, nierówności dna, modele wraków oraz model okrętu podwodnego emitującego dźwięk pracującego silnika.

Użytkownik wciela się w rolę operatora sonaru, którego zadaniem jest namierzenie ukrywającego się okrętu. Zakłada słuchawki i nasłuchując kieruje przy pomocy manipulatora głowicą szumonamiernika zanurzoną w cieczy. W momencie, gdy zwiedzający jest przekonany, że ustawił szumonamiernik na okręt, wciska przycisk chwilowy SPRAWDŹ. Powoduje to oświetlenie lub rozświetlenie się modelu okrętu podwodnego, co ujawnia jego rzeczywistą lokalizację i pozwala zwiedzającemu na zweryfikowanie swoich przypuszczeń o położeniu jednostki. Puszczenie przycisku SPRAWDŹ powoduje przestawienie głowicy szumonamiernika do pozycji wyjściowej.

Zamawiający dopuszcza inne rozwiązanie dla początkowego ukrycia i późniejszego ujawnienia pozycji okrętu podwodnego. Stanowisku może w scenografii towarzyszyć archiwalne zdjęcie operatora sonaru oraz informacje i grafiki ilustrujące badania prowadzone nad hałasem jednostek pływających przez prof. Stefana Weynę
z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.

Eksponat średni (ok. 2 m²). Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy

i grafiki: fala dźwiękowa, propagacja fali, ośrodek, sonar pasywny.

3.3.7. Jedno morze – jeden język
Stanowisko obrazuje, jak przenikały się języki używane przez żeglarzy i marynarzy z różnych krajów Europy, tworząc uniwersalny slang morski zrozumiały dla przedstawicieli wielu narodów. Eksponat ma formę interaktywnej grafiki, na której pokazany jest żaglowiec. Wybrane elementy jego konstrukcji są oznaczone i znajdują się przy nich przyciski. Wokół grafiki żaglowca umieszczone są sylwetki kobiet, mężczyzn i dzieci z różnych krajów (oznaczonych np. koszulkami w barwach flagi narodowej – np. Anglii, Holandii, Niemiec, Portugalii, Hiszpanii). W planszy znajduje się również głośnik.

Zwiedzający naciska przycisk przy wybranym elemencie statku i słyszy jego nazwę w slangu polskich żeglarzy. Następnie rozlegają się głosy postaci w stanowisku, które wypowiadają nazwę danego elementu w swoim języku (np. żagiel grot po holendersku to Groot, pozdrowienie Ahoj! to angielskie (a)hoy!, zaś nurwas - wiatr północno-zachodni, to zniekształcony niemiecki Nordwest). Głosy postaci są dopasowane do ich płci i wieku na grafice. W momencie, gdy rozlega się głos danej postaci zapala się przy niej lampka pokazująca, że to ona właśnie mówi. Liczbę postaci należy dostosować liczby krajów, z których wywodzą się nazwy wybranych części żaglowca.

Eksponat średni, płaski (ok. 2 m²)

Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy i grafiki: ewolucja języka, slang, zapożyczenia.

4.2.13. Walcz z zimnem
Eksponat przedstawia zagrożenie, jakim jest dla rozbitka wychłodzenie oraz metody uchronienia się przed hipotermią. Składa się z kamery termowizyjnej połączonej z projekcją na dużym ekranie lub monitorze o przekątnej co najmniej 60 cali oraz ze stanowiska umożliwiającego schłodzenie części ciała. Rozmieszczenie kamery i monitora/ekranu względem siebie musi pozwalać na wygodne oglądanie swojego obrazu termicznego co najmniej 3 osobom jednocześnie. W obrębie stanowiska znajdują się urządzenia chłodzące: pozwalające zanurzyć obie rękę (dłoń i przedramię) w strumieniu chłodnego powietrza. Jedno urządzenie owiewana rękę powietrzem, a drugie owiewa rękę powietrzem i zwilża mgłą wodną.

Zwiedzający może obejrzeć swój obraz termiczny, zaobserwować miejsca chłodniejsze (mniej tracące ciepło) i cieplejsze – przez które traci się więcej ciepła. Instrukcja stanowiska zachęca do czynności mogących lokalnie podnieść temperaturę ciała (np. energiczne zacieranie dłoni, chuchanie w dłonie) i obserwację rezultatów na obrazie termicznym. Zwiedzający może również skorzystać z urządzeń chłodzących i porównać: temperaturę ciała bez ingerencji, efekt chłodzący wiatru (wind-chill factor) oraz efekt szybkiej utraty ciepła przez wilgotną skórę.

W warstwie scenograficznej eksponatu należy przedstawić zasady postępowania w wodzie i na tratwie ratunkowej zapobiegające utracie ciepła (np. pozycja HELP, bierne unoszenie się, zakładanie wielu warstw ubrań itd.)

Eksponat duży (ok. 3 m²)

Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy i grafiki: ciepło, promieniowanie podczerwone, temperatura ciała (wewnętrzna i powłok ciała), hipotermia, termogeneza, parowanie, konwekcja.

4.6.5. Dziesięć w skali Beauforta
Eksponat pozwala użytkownikowi odczuć na sobie siłę wiatru o określonej sile w skali Beauforta. Eksponat składa się dmuchawy wyposażonej w dyszę formującą powietrze w strumień o średnicy wylotowej co najmniej 30 cm. Dodatkowo dmuchawa wyposażona jest w rozpylacz dawkujący małe ilości wody (mgły wodnej). Przed dmuchawą znajduje się plansza prezentująca sylwetkę stojącego żeglarza w sztormiaku, kończącą się na ramionach i szyi. Z tyłu planszy znajdują się stopnie umożliwiające korzystanie z eksponatu osobom o różnym wzroście. Pod ręką zwiedzającego znajduje się dźwignia umożliwiająca skokową zmianę prędkości strumienia powietrza. Przy dmuchawie znajduje się wyświetlacz pokazujący aktualną prędkość strumienia (w skali Beauforta i km/h).

Zwiedzający ustawia się za planszą, umieszczając twarz w odpowiednim miejscu, w obszarze nadmuchu, po czym dźwignią wybiera kolejne prędkości wiatru. Na etapie prototypowania należy ustalić skok prędkości, tak, by różnica pomiędzy kolejnymi etapami była wyraźnie odczuwalna dla zwiedzającego. Prędkość wiatru odczuwanego na twarzy zwiedzającego powinna odpowiadać rzeczywistym prędkościom wiatru do 10 w skali Beauforta (28 m/s). Przy 2-3 najwyższych, sztormowych prędkościach wiatru, w strumień powietrza jest też okresowo wtryskiwana mgła wodna, imitując bryzgi wody podczas sztormu.

Eksponat jest wyposażony w lustro ustawione poza strumieniem powietrza, pozwalające zwiedzającemu na obejrzenie siebie podczas doświadczenia. Alternatywnie eksponat może być wyposażony w kamerę skierowaną na sylwetkę żeglarza i twarz zwiedzającego, uruchamianą w momencie włączenia nadmuchu, nagrywającą doświadczenie. Zwiedzający po zakończeniu doświadczenia mógłby obejrzeć nagranie na monitorze o przekątnej co najmniej 40 cali i dużej jasności (umożliwiającym zwiedzającemu nagranie filmu z ekranu własnym smartfonem). Gdy stanowisko jest nieużywane, na monitorze wyświetlane są zapętlone filmy ze sztormu na morzu i fragmenty nagrań osób korzystających z eksponatu (które wyraziły zgodę na użycie ich wizerunku, nie zwiedzających).

Przy stanowisku należy zapewnić wystarczająca ilość miejsca od strony wlotu i filtrów dmuchawy.

W scenografii należy umieścić wielkoformatowe zdjęcie statku w czasie sztormu i informacje dotyczące skali Beauforta.

Eksponat duży (ok. 3 m²)

Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy i grafiki: prędkość, jednostki SI, jednostki tradycyjne, konwersja jednostek.

5.1.7. Jak słony jest Atlantyk?
Eksponat pokazuje różnice w zasoleniu wody w różnych akwenach morskich świata.

Eksponat składa się z czterech fontann-poidełek: trzech serwujących wodę o zasoleniu odpowiadającym zasoleniu trzech różnych akwenów na świecie i czwartego z wodą słodką. Należy dobrać akweny różniące się znacznie zasoleniem, np. Bałtyk, Morze Czarne, Atlantyk.

Stanowisko powinno być wyposażone w automatykę dozującą sól do wody w sposób niewymagający codziennego przygotowywania mieszanek. W stanowiskach muszą być spełnione wszystkie rygory dla wody pitnej, dlatego zalecany jest system przepływowy oparty o filtrację i dozowanie soli do wody wodociągowej.

Zwiedzający naciskając przycisk lub dźwignię uruchamia wypływ wody z fontanny-poidełka. Może spróbować wody o różnym stopniu zasolenia z trzech kolejnych poidełek, co pozwala na ich porównanie. Czwarte poidełko pozwala na przepłukanie ust wodą słodką po zakończeniu doświadczenia.

Poidełkom towarzyszy mapa świata pokazująca akweny, których zasolenie jest prezentowane w eksponacie,
a także informacje o rozpiętości zasolenia wód różnych akwenów.

Eksponat średni (ok. 2 m²)

Zagadnienia naukowe prezentowane przez eksponat, towarzyszące mu opisy i grafiki: stężenie, procent, promil.