Allahın və ya təbiətin bəzi hamiləliklərə münasibətini müzakirə etmək üçün xəstənin inanc
sistemin
ə istinad etmək məsləhət olunur.
2.
Onların kədər reaksiyasının normal olduğunu qəbul etmək. Pasiyentlərə və onların həyat
yoldaşlarına kədərlərini yaşamaq və ağlamağa imkan verilməlidir. Onların hisslərini
m
əhdudlaşdırmaq onları təcrid edər və həkimə qarşı etimadı itirmələrinə səbəb olar. Spontan
abortun uşaq ölümü olduğunu təsdiq etməklə onların kədər reaksiyasının düzgün olduğu
hissl
ərini əsaslandırın.
3.
Rahatlıq, şəfqətlə (empatik) və davamlı dəstək nümayiş etdirmək. Sadə tədbirlərin effektini
heç d
ə azaltmaq olmaz. Pasiyenti dinləmək, əlini tutmaq və ya onun kədərini bölüşdüyünüzü
bildirm
ək bu travmalı dövr ərzində kömək edə bilər. Spontan abortdan bir-iki həftə sonra
x
əstəni qəbul etmək və ya onunla telefonla əlaqə saxlamaq tövsiyə edilir. Beləliklə, baş
vermiş düşükdən sonra xəstənin təkrar müayinəyə gəlişini gözləmək gərək deyil.
4.
Pasiyentd
ə gələcəklə bağlı əminlik yaratmaq. Kədər hissi zamanla keçəcək. Bir çox
pasiyentl
ərin yenidən normal şəkildə hamilə qalmaq üçün əla şansları olur. Üçdən az
spontan abortun olması həmin qadınlarda gələcəkdə spontan abort riskini artırmır. İzah
etm
ək lazımdır ki, düşük baş verdiyinə görə gələcək hamiləlikləri fərqli şəkildə aparmağa
ehtiyac yoxdur. Əgər pasiyent həqiqətən də düşük ehtimalını artıran hansısa hərəkət edibsə
(siqaret ç
əkmək, narkotiklərdən istifadə etmək və s.), bu məsələləri çox qabartmaq məsləhət
görülmür. Ya
xşı olar ki, bu məsələ daha sonra, pasiyent yenidən hamiləlik planlaşdırarkən
müzakir
ə edilsin. Hamiləliyin normal keçməsi üçün imkanları artırmaq məqsədilə müvafiq
d
əyişikliklər həmin vaxt təklif edilə bilər.
5.
Pasiyent
ə baş vermiş faciəyə dair xəbəri ailə və dostlara necə çatdırmalı olduğu barədə
m
əsləhət verin. Ailə üzvləri və dostlar hamiləlikdən xəbərdar olsalar da, baş vermiş spontan
abort bar
ədə məlumatı onlara çatdırmaq üçün bir nəfər təyin edilə bilər. Bu, onlara imkan
verir ki, pasiyent
ə görə narahat olduqlarını ifadə etsinlər və mənəvi dəstək versinlər. Bu,
h
əm də başqalarında hamiləliyin problemsiz şəkildə inkişaf etdiyi haqqında yanlış fikirlər
formalaşmasının və utandırıcı halların qarşısını ala bilər. Hamiləlik sirr olaraq
saxlanmışdısa, o zaman ailə üzvləri və dostlar qadındakı kədər hissi və ya bikeflik
əlamətinin səbəbini araşdırmağa çalışa bilərlər. Onlara bu haqda demək lazım olub-olmadığı
bar
ədə qərar verilməlidir.
Ail
ədəki digər uşaqlara bu barədə məlumat verilməsi problemin başqa bir tərəfidir.
Uşaqların hamiləlikdən xəbəri var idisə, onlara məlumat vermək lazımdır. Necə, nə vaxt və
kim t
ərəfindən məlumat verilməsi valideynin qərarından asılıdır. Həyat və ölüm məsələlərini
anlamaq üçün bacı-qardaşlar da öz səviyyələrində və öz bacarıqları çərçivəsində
k
ədərlənməlidirlər.
6.
İldönümü fenomeni barədə pasiyentə xəbərdarlıq etmək. Aybaşı vaxtı və ya spontan
abortdan bir il sonra k
ədər hissləri təkrarlana bilər. Bu hiss, həm də dostlardan birinin
uşağının doğulması zamanı baş verə bilər. Uzun müddət kədər hissi yaşayan qadınlarda
travmadan sonrakı stress pozuntuları gözlənilə bilər.
7.
Qadının həyat yoldaşını psixoloji qayğı proqramına qoşmaq. Həyat yoldaşları da çox vaxt
itkinin acısını yaşayır və buna görə onlar da məsələhətləşmə və birlikdə qərar qəbul etmə
prosesin
ə qoşulmalıdırlar.
8.
K
ədərin dərəcəsini qiymətləndirərək məsləhəti ona uyğun müəyyənləşdirmək. Bəzi qadınlar
hamil
əlik barədə tərəddüdlü və ya stresli olduqlarına görə düşük zamanı qarışıq hisslər və ya
yükd
ən azadolma kimi bir hiss yaşaya bilərlər. Əvvəllər baş vermiş abort və ya kontrasepsiyanın
uğursuzluğu da pasiyentin kədər reaksiyasına təsir göstərə bilər.
XÜLASƏ
Hamil
əliyin birinci trimestrində ağırlaşmalar geniş yayılmış haldır. Spontan abort çox ciddi fiziki
v
ə psixoloji fəsadlara səbəb ola bilər və ektopik hamiləlik ölümün potensial səbəbidir.
Hamil
əliyin birinci trimestrində ağırlaşmaların diaqnostikası üçün qanda hormon səviyyəsinin
t
əyini və ultrasəs müayinəsinin vacibliyini anlamaq tələb olunur. Transvaginal ultrasəs
müayin
əsi xüsusilə güclü diaqnostik vasitə hesab edilir. Spontan abort hallarının bir çoxunun
müalic
əsi konservativ və ya qeyri-cərrahi yanaşma ilə aparıla bilər. Beçəxorun müalicəsi
uşaqlığın cərrahi yolla boşaldılması ilə aparılır. Həmin xəstələrdə metastatik xəstəlik riski
yüks
ək olduğundan onların müşahidəyə götürülməsi tələb olunur. Ektopik hamiləliyin
konservativ yolla müalic
əsi tədricən daha geniş tətbiq edilir. Konservativ müalicə üçün
x
əstələrin xüsusi seçimi, ciddi və etibarlı müşahidə planı və ehtiyat cərrahi planın olması tələb
olunur.
TÖVSİYƏLƏRİN YEKUN CƏDVƏLİ
A
Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
Boru hamil
əliyi olan əksər qadınların müalicəsinin əsas üsulu laparoskopik cərrahiyyədir.
Boru hamil
əliyinin diaqnostikası qeyri-invaziv üsullarla aparılıbsa, bu zaman cırılmamış boru
hami
əliyi olan, qanda β-HCG-nin ilkin səviyyəsi aşağı olan, aktiv qanaxması olmayan və
hemodinamikası stabil olan qadınların müalicəsi metotreksatla aparıla bilər.
Hamil
əliyin erkən dövrlərində rutin ultrasəs müayinəsi hestasiya yaşının daha yaxşı müəyyən
olunmasına, çoxdöllü hamiləliyin erkən təyin edilməsinə və klinik müayinədə aşkar olmayan
döl malformasiyalarının (inkişaf qüsurları) erkən müəyyən edilməsinə imkan verir.
Birinci trimestrd
ə baş verən spontan abort və ya induksiya olunmuş abortdan dərhal sonra
uşaqlıq daxilinə spiralın yerləşdirilməsi təhlükəsiz və effektivdir.
B
Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
Hamil
əliyin erkən mərhələsinin inkişafının monitorinqi məqsədilə qanda β-HCG-nin
s
əviyyəsinin təyin edilməsi istifadə edilə bilər. β-HCG-nin səviyyəsinin monitorinqi hamiləliyin
pozulması və ektopik hamiləlik riskini dəyərləndirməyə yardımçı olur.
β-HCG səviyyəsinin təxminən 1800 mBV/ml olduğu təqdirdə uşaqlıqdaxili hamiləlik
hallarında transvaginal US müayinəsi zamanı uşaqlıq boşluğunda döl kisəsi müəyyən edilir.
Qanda progesteronun s
əviyyəsi 5 nq/ml-dən aşağı olarsa, bu qeyri-normal hamiləlik, o
cüml
ədən düşük və ya ektopik hamiləliklə bağlıdır.
Haml
əliyin birinci trimestrindəki problemlərin diaqnostikasında transabdominal ultrasəs
müayin
əsi ilə müqayisədə transvaginal ultrasəs müayinəsi daha yaxşı nəticələr verir.
Spontan abort keçirmiş əksər xəstələrin müalicəsi gözləmə taktikasından istifadə etməklə
aparıla bilər. Həmin xəstələrin müalicəsində cərrahi dilyatasiya və kyuretaj tələb olunmur.
Hamil
əliyin birinci trimestrində istənilən səbəbdən vaginal qanaxması olan və Rh faktoru
m
ənfi olan qadınlara 50 mq Rh-immunoqlobulin (mini-doza) verilməlidir.
C
Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
Trofoblast x
əstəliyi olan xəstələrin müalicəsi dilyatasiya və kyuretaj ilə aparılmalıdır.
Prosedurdan sonra h
əmin xəstələrin yaxından müşahidəsi aparılmalı və onlarda altı aydan bir
il
ədək kontrasepsiya təmin edilməlidir.
Hamil
əliyin erkən mərhələsində pozulması ağır stresə səbəb olur və onun ehtiyatlı
qarşılanması əhəmiyyət kəsb edir.
TÖVSİYƏLƏRİN XÜLASƏSİ
A növü
Spontan abortun müalic
əsinin müvəfəqiyyəti diaqnozdan asılıdır. Qadında hissəvi abort baş
verdikd
ə qeyri-cərrahi müalicə üsullarının uğurla nəticələnmə ehtimalı çox yüksəkdir.
Embrionun ölümü v
ə ya rüşeymsiz hamiləlik baş verdikdə, gözləmə taktikası ilə müqayisədə
misoprostol v
ə ya cərrahi müalicə üsulunun istifadəsi nəzərəçarpan dərəcədə daha effektli
olur.
Hamil
əliyin erkən mərhələdə pozulması hallarının müalicəsi üçün gözləmə taktikasından
başqa müalicə üsulu seçilərsə, nəzərə almaq lazımdır ki, vaginal misoprostol yüksək
effektivliy
ə malikdir, təhlükəsizdir və qadınlar tərəfindən daha rahat qəbul olunur. Per os
preparatlarla müqayis
ədə vaginal misoprostol daha az hallarda mədə-bağırsaq sistemi ilə
bağlı yan təsirlərə səbəb olur.
Terminologiyaya dair qeyd: Hamil
əliyin erkən mərhələdə pozulması hallarının müalicəsinin
müqayis
əli təhlili ilə bağlı klinik tədqiqatların nəticələri məlumdur:
Vaginal misoprostolun (MİSO) cərrahi müdaxilə ilə müqayisəsi. Bu tədqiqatda erkən
m
ərhələlərdə hamiləliyin pozulması baş vermiş (hamiləliyin orta hestasiya yaşı 7.2 həftə, 5-
12 h
əftələr arasında dəyişir) 652 qadın iştirak etmişdir. Diaqnozlar aşağıdakı kimi olmuşdur:
58% hallarda embrion ölümü (gizli abort)
36% hallarda rüşeymsiz hamiləlik
6% hallarda hiss
əvi abort və ya qaçılmaz abort
X
əstələr 3:1 nisbəti üzrə tibbi (konservativ) və ya cərrahi müdaxiləyə randomizasiya olunmuşlar.
Konservativ müalic
ə qrupunda olan qadınlar birinci gün 800 mq vaginal misoprostol almış və
döl toxuması xaric olunmadıqda, həmin doza üçüncü gün təkrar edilir. Cərrahi müalicə qrupunda
olan qadınların müalicəsi ya Manual Vakuum Aspirasiyası (MVA), ya da Elektrik Vakuum
Aspirasiyası (EVA) ilə aparılmışdır.
Vaginal misoprostol il
ə gözləmə taktikasının (xəstənin müşahidəsi) müqayisəsi: Uyğun olan
131 qadından 104-ü 600 mq vaginal misoprostol və ya plasebo qruplarına bölünmüşdür.
Diaqnozlar aşağıdakı kimi olmuşdur:
80% hallarda embrionun ölümü v
ə ya rüşeymsiz hamiləlik
0% hallarda hiss
əvi abort (orta hestasiya yaşı 10 həftə, 7-13 həftələr arası dəyişir).
X
əstələrin növbəti müşahidəsi təkrar dozanın verilməsi ilə yanaşı növbəti gün və daha
sonra 7 gün sonra aparılır.
Oral misoprostol il
ə manual vakuum aspirasiyasının müqayisəsi. Bu sınaqda yalnız hissəvi
abort keçirmiş qadınlar iştirak etmişlər (orta hestasiya yaşı 9.2 həftə, 7.2-11.2 həftələr arası
d
əyişir). 317 xəstə per os 600 mq misoprostol və ya manual vakuum aspirasiyası ilə müalicə
qruplarına bölünmüşdür. Xəstələrin müşahidəsi 7-ci və 14-cü günlərdə təmin edilmişdir.
Cədvəl 5.
Hissəvi abortun müalicəsinin uğurlu nəticələri
Vaginal 800 mkq v
ə ya
Manual vakuum
aspirasiyası/Elektrik
vakuum
aspirasiyası
Per os 600 mkq
Misoprostol_v__ə_ya__Gözl__əmə_taktikası__(müşahidə)___Per_os__600_mkq'>Misoprostol v
ə ya
Gözl
əmə taktikası
(müşahidə)
Per os 600 mkq
v
ə ya Manual vakuum
aspirasiyası
Gözl
əmə
taktikası
Uyğun deyil
85.7%
Uyğun deyil
Misoprostol
93%
100%
91.5%
C
ərrahi
97%
Uyğun deyil
96.3%
Cədvəl 6.
Embrionun ölümü
və ya rüşeymsiz hamiləliyin müalicəsinin uğurlu nəticələri
Vaginal 800 mkq v
ə ya
Manual vakuum
aspirasiyası/Elektrik
vakuum
aspirasiyası
Per os 600 mkq
Misoprostol v
ə ya
Gözl
əmə
taktikası
(müşahidə)
Per os 600 mkq v
ə ya
Manual vakuum
aspirasiyası
Gözl
əmə
taktikası
Uyğun deyil
28.9%
Uyğun deyil
Misoprostol
84%
(etibarlıq intervalı 81-
88%)
86.7%
Uyğun deyil
C
ərrahi
97%
Uyğun deyil
Uyğun deyil
Cədvəl 7.
Müalicə ilə bağlı xəstənin məmnunluğu
Vaginal 800 mkq v
ə ya
Manual vakuum
aspirasiyası/Elektrik
vakuum
aspirasiyası
Per os 600 mkq
Misoprostol v
ə ya
Gözl
əmə taktikası
(müşahidə)
Per os 600 mkq v
ə ya
Manual vakuum
aspirasiyası
Müalic
əni
t
əkrar seçəcək
78% Misoprostol
75% Manual vakuum
Aspirasiyası
90% misoprostol
73% gözl
əmə taktikası
96% Misoprostol
90.5% Manual
vakuum
Aspirasiyası
Bu araşdırmalardakı ikincili nəticələrə aşağıdakılar daxildir:
C
ərrahi müalicə ilə müqayisədə misoprostolla müalicə almış qadınlarda qanaxma halları daha
çox, lakin ağrı daha az hallarda qeydə alınmışdır.
Misoprostolla aparılan müalicə ilə müqayisədə gözləmə taktikası əsasında (yaxından
müşahidə) müalicə alan qadınlar ambulator müayinəyə daha çox sayda gəlməli olurlar.
Misoprostolla müqayis
ədə cərrahi müalicədən sonra travma və infeksion ağırlaşmalar daha
tez-tez qeyd
ə alınır.
Per os misoprostolla müqayis
ədə vaginal misoprostolun istifadəsi zamanı mədə-bağırsaq
sistemi t
ərəfdən yan təsirlər daha az hallarda müşahidə edilir.
Misoprostolla müalic
ənin aşağı resurslu ölkələrdə tətbiqi daha məqsədəuyğundur. Belə ki, bu
üsulla müalic
ə ucuzdur və cərrahi müəssisələrə ehtiyac yaranmır.
Document Outline - HAMİLƏLİYİN BİRİNCİ TRİMESTR AĞIRLAŞMALARI
- HAMİLƏLİYİN İLKİN MƏRHƏLƏSİNDƏ ULTRASƏS MÜAYİNƏSİ
- Normal hamiləlikdə ultrasəs müayinəsinin nəticələri
- HAMİLƏLİKDƏ PATOLOJİ HALLAR
- Patofiziologiya
- Spontan abortun klinik gedişatı
- Diaqnostika
- Menecment
- EKTOPİK HAMİLƏLİK
- Etiologiya və patofiziologiya
- Əlamət və simptomlar
- Diaqnoz
- TROFOBLAST XƏSTƏLİKLƏRİ
- EPİDEMİOLOGİYA
- Klinik və laborator göstəricilər
- Müalicə
- Trofoblast xəstəliyinin residivi
- Hissəvi beçəxor
- Gələcək hamiləliklərlə bağlı proqnoz
- DİLYATASİYA VƏ KYURETAJ (D&K)
- D&K-yə əks-göstərişlər
- Yerli anesteziya ilə dilyatasiya və kyuretajın aparılması üsulu
- Dilyatasiya və kyuretajla bağlı ağırlaşmalar
- HAMİLƏLİYİN ERKƏN POZULMASI HALLARINDA KƏDƏR REAKSİYASI VƏ XƏSTƏLƏRİN İZLƏNMƏSİ
- XÜLASƏ
- TÖVSİYƏLƏRİN YEKUN CƏDVƏLİ
- A Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
- B Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
- C Kateqoriyası üzrə Tövsiyələr
- TÖVSİYƏLƏRİN XÜLASƏSİ
Dostları ilə paylaş: |