Hamlet İsaxanlını 1980-ci illərin sonlarından ta nılmaz bir həqiqət olduğunu bir daha dərk etdim



Yüklə 1,43 Mb.
Pdf görüntüsü
tarix01.08.2018
ölçüsü1,43 Mb.
#59823


32

93 Fevral

Hamlet İsaxanlını 1980-ci illərin sonlarından ta-

nılmaz bir həqiqət olduğunu bir daha dərk etdim. 

nıyıram. Bir universitetdə işləyirdik. Gənc elmlər dok-

Hamlet İsaxanlının mövzuları, hadisələri usta-

toru riyaziyyat kafedrasına rəhbərlik edirdi. Ciddi, tə-

lıqla şeirə gətirməsi, şeirlərindəki fəlsəfi düşüncə tər-

vazökar insan, mükəmməl riyaziyyatçı kimi tanınır-

zi, dini təsəvvüfi mövzulara yanaşması diqqətimi çək-

dı. Ancaq poeziya ilə, ədəbiyyatla əlaqəsindən xəbər-

di və odur ki, ciddi bir riyaziyyat aliminin fikir, duyğu 

sizdim. Sonra mən bir neçə il Türkiyədə (universitet-

və  bədii-estetik  baxımdan  cəlbedici  şeir  dünyasına 

də)  işlədim.  Bakıdan  uzаqda  olsam  da,  mətbuatda 

qərq oldum. 

Hamlet  İsaxanlının  Xəzər  Universitetinin  qurucusu 

Onun  klassik  məhəbbət  mövzusunda  yazdığı 

və rektoru kimi fəaliyyətini izləyir, şeirlərindən nü-

şeirlərinə  sakitlik  və  həlimlik  xasdır.  Bu  şeirlərdə 

munələri oxuyurdum. Sonralar "Təzadlar", "Bu da bir 

hay-küylü,  dəbdəbəli,  çox  bər-bəzəkli  fikirlərə,  de-

həyatdı",  "Dördlüklər"  adlı  şeir  kitablarını  da  oxu-

mək olar ki, rast gəlinmir. Bu sakitlik bəlkə də zahiri 

dum.  Haqqında  yazılmış  "Alim  və  qurucu  ömrü", 

xüsusiyyətdir. Bəxtiyar Vahabzadə demişkən, "ən bö-

“Hamlet İsaxanlı: Bu dünyaya nə gətirdim?” adlı iki 

yük atəş də buz içindədir". Əslində isə, zahiri qatın ar-

kitabla tanış oldum. Azərbaycanlı elm və sənət adam-

xasında qəribə bir təlatüm gizlənmişdir, zənnimcə. 

larının, eləcə də çox müxtəlif ölkələrdən dəvət olunan 

görkəmli mütəxəssislərin iştirak etdiyi "Elm və sənət 

Məcnun olub, dərdli eşqlə səhralara üz 

məclisi", Hamlet İsaxanlının rəhbərlik etdiyi bu elmi 



tutmadım,

seminarların  şöhrəti  haqqında  eşitdim,  eyni  adlı 



İnsanlardan uzaq düşüb ceyran-cüyür 

kitabı oxudum. Son dövrlərdə yazılmış şeirlərinin və 



ovutmadım,

adını kitaba verdiyi poemanın daxil olduğu "Ziyarət" 



Xəyallara səcdə qılıb vüsalını unutmadım...

kitabını birnəfəsə oxudum. Şeirlərində diqqətimi cəlb 



Sadəcə, çox sevdim səni,

edən  çox  şeylər  gördüm  və  bu  gözəl  alimin  zəngin 



Sənə sevdim cox sadəcə!..

şeir  dünyası  ilə  daha  yaxından  maraqlandım. Anla-

dım ki, Hamlet şeir yazmaq xatirinə yox, daşıdığı fi-

Səni sevdim gündən-günə daha dolğun, daha 

kir yükündən azad olmaq üçün qəlbindəkiləri sətirlə-



incə,

rə köçürür, düşüncələrini poetikləşdirir. Özü də sevə-



Düşünmədən, daşınmadan, bər - bəzəksiz, çox 

sevə, çərçivələr içində deyil, öz dünyası içində…



sadəcə. 

Səni sevdim yerə həsrət yağış kimi, leysan kimi

Qayda yaradanam, qayda pozanam,

Səni sevdım gözəlliyə heyran olan insan kimi, 

Sufiyəm, Dərvişəm, Dəli Ozanam. 

Sadəcə, çox sevdim səni,

Şairlik sevdası yoxdur başımda,

Səni sevdim cox sadəcə!.. 

Məhəbbət coşanda şeir yazanam.

"Sevənlərə", "Görüş yerimiz", "Dedim - dedi", 

Onun ciddi elmi axtarışları ilə bağlı yazılan mə-

"Gözəldir", "Hicran", “İkimizdən birimiz”, “Sən sev-

qalələrlə bərabər, şeirləri haqqında tanınmış insanla-

diyin bir gənc idi”, “Nə yaxşı ki” və onlarla digər gö-

rın söylədikləri də fikrimə şərik oldu. 

zəl sevgi şeirlərində də şairin özünəməxsus məhəbbət 

Ədəbiyyatımızın yaxın dostu Əhməd Şmidenin 

əxlaqını, sevgi fəlsəfəsini görmək olur. Şairin Mos-

yazdığı "Şeirlərini oxuyarkən bir daha mənə aydın ol-

kvada nəşr olunan və populyarlıq qazanan “Контрас-

du ki, riyaziyyat ilə şeiriyyət arasında qəribə bir ün-

ты” kitabının arxa cildində yazılmış təqdimatdan gö-

siyyət var. Dünya şöhrətli bir riyaziyyatçının eyni za-

türdüyümüz aşağıdakı ifadə onun sevgi lirikasının tər-

manda dərin duyğulu bir şair olmasını ayrı cür izah 

cümədən sonra da güc və gözəlliyini qoruya bildiyini 

edə bilmirəm" sözlərindən sonra Xudu Məmmədovu 

göstərir: “Hisslərin ürəkdən gələn səmimiliyi poetik 

xatırladım.  Məşhur  kristalloqraf  professor  Xudu 

formaların gözəl və  heyrətedici dərəcədə yığcamlığı 

Məmmədov həm də yüksək zövqlü ədəbiyyatçı idi. 

ilə qovuşaraq onu (Hamlet Isaxanlını-M.H.) sevgi li-

Məşhur  rübai  ustası  Ömər  Xəyyamın  ciddi  riyazi 

rikasının mötəbər ustası kimi tanıtdırır”.  

əsərlərin  müəllifi  olduğu,  ədəbiyyatı  sevgilisi,  hə-

Onsuz da sevgi ürəkdədir. Ürəyin isə görünən tə-

kimliyi kəbinli arvadı hesab edən Çexovun ədəbi ya-

rəfi yoxdur. Şeir - sənət adamları bu görünməyən təla-

radıcılığı barədə düşündüm və fitri istedadın təbiətşü-

tümə şeirdən ayna tuturlar. Hamlet İsaxanlı da daxili 

naslıq  və  ədəbiyyat-incəsənət  sahələrində  eyni  za-

təlatümü abır-həya, incə bir etika ilə ifadə edir:

manda parlaya biləcəyinin, onun çoxşaxəliliyinin da-

Maarifə Haciyeva

RİYAZİYYATÇININ  BƏNZƏRSİZ  ŞEİR  DÜNYASI

ƏDƏBİ RƏY

ƏDƏBİ RƏY



33

93

Fevral

həqiqətləri ilə ifadə edilmişdir. H. İsaxanlının "Du-

manlı dünya", "Baş açmadım bu dünyadan", "Dünya" 

Qüdrətdən pay versin Füzuli, Xəyyam,

şeirləri də şairin "gəlimli - gedimli, bir ucu ölümlü" 



Vəsfinə gücüm yox, özgədir əyyam,

dünya ilə baş-başa qalmasıdır, onunla söhbətdir, in-



Gözlərim söyləyir sənə sevgimi

san varlığının və yoxluğunun poetik-fəlsəfi ifadəsi-



Neyləyim, dilimi bağlayıb həyam. 

dir. 


İnsan  bilir  ki,  həyat  müvəqqətidir,  heç  kəс  bu 

Zərif şamdır hər yaranan, yanır, yanır, yoxa 

dünyanın daimi sakini deyil. Lakin yenə gecə-gündüz 



çıxır,

çalışır, amalı uğrunda mübarizə aparır. H. İsaxanlı hə-



Kim yandırır, kim söndürür, bu gərdişə kimlər 

yatın təzadlarına optimist yanaşır, sonu olmayan, nə-



baxır?!

hayətsiz eşqi tərənnüm edir və bitib-tükənməyən hə-



Göylər сonsuz, vaxt hüdudsuz, bilinməyir 

yat eşqini alqışlayır. 



əvvəl - axır,

Ənginlikdən ağıl çaşır, Tanrı ahəngidi dünya. 

Ürəyə düşən iz itmir ki, itmir,

Eşqin tərənnümü bitmir ki, bitmir. 

İstər "Dünya", istərsə də "Baş açmadım bu dün-



Bəstəkar, ya şair, alim, ya rəssam

yadan" şeirində dünyanın mənzərəsindəki təzadlara 



Ömür həsr etsə də, yetmir ki, yetmir. 

şair özünəməxsus bir fəlsəfi açıqlama verir:

Hamlet İsaxanlı şeirin müxtəlif forma və janrla-

...Tarix mürgü içindədi, yaddaşında yatır nələr...

rına müraciət etmiş, o cümlədən bayatı, rübai də yaz-



Bir tərəfdə qurd ulaşır, bir tərəfdə quzu mələr. 

mış, istifadə etdiyi hər klassik formada yeni - gah qəm-



Sükunətin sinəsində rəqs eyləyir vəlvələlər,

li, gah sevinc dolu, gah fəlsəfi, gah da şux, zarafatya-



Ölüm-dirim davasıdı, amansız cəngidi dünya. 

na düşüncələri poeziyaya gətirə bilmişdir. 

İnsan çox vaxt dünyada bir genişlik tapmaq, ra-

Ağır oldu bu il yüküm,

hat nəfəs almaq, mənən arınmaq üçün etiraf adlanan 



Alnım dərddən büküm-büküm, 

bir anlayışla üz-üzə dayanmalı, öz-özünə hesabat ver-



Daş, dəmir də bahalaşdı, 

məli olur. Bu hesabatı cəsarət adlandıran B. Vahab-



Başıma hardan daş töküm?! 

zadə -


"Başa daş tökmək" dərdin böyüklüyü baxımın-

Etiraf - cəsarət, etiraf - hünər,

dan  bir  bədii  gerçəklikdir.  Klassik  rübai  janrında 



Etiraf - təmizlik, paklıq, ucalıq! - deyir. 

yazılmış bu dördlük şairin xırda məişət ehtiyacların-

dan yaranan ah - ufu deyil, 90-cı illərin əvvəllərində 

H. İsaxanlının "Etiraf" adlı bir şeiri var. Bu şeir-

ölkəmizin yaşadığı sıxıntılar dövrünün yaratdığı çə-

də şair:


tinliklərin şux bədii ifadəsidir. 

Onun  bayatı,  yarpaq  və  məcazlar  adlandırdığı 

dördləmələrində bu düşüncə tərzinin bədii ifadəsi az 

…………………………………

deyil. Kür çayını “Dəli Kür” kimi tanımış və sevmi-



Məhəbbətsiz yazmaq könlümə yatmır.

şik, indi onun üzərində tikilən bəndlər Kürün təbiəti-



Ancaq sevgilərim çiçək açanda,

nə, ruhuna toxunmurmu görəsən?



Ay buluddan qaçıb şölə açanda,

Qəlbimdə yazılır sirli nəğmələr,

Dəli Kür, sənə kim verdi bu adı?!

İçimdə səslənir həzin nəğmələr,

Min illər qarşını heç kim almadı. 

Şeirlə qururam hər bir cümləni, 

İndi ki, qoluna bəndlər vuruldu, 

Şeirlə anıram külli-aləmi 

Səndə dəlilikdən əsər qalmadı. 

- etirafı səmimi olmaqla bərabər, onun şeirləri-

Torpaq, Vətən, dünya, insanın özü ilə hesabatda 

nin doğulduğu aləmi də göz qarşısında sərgiləyir. Bu 

gəldiyi etiraf, təklik... Bunlar ədəbiyyatda hər zaman 

səmimiyyət  şairin  "Təklik",  "Oldu",  "Arzu",  “Kim 

işlənən klassik fəlsəfi mövzular olsa da, hər yaradıcı-

kimi yaratdı?”, “Mən ki sənə demişdim” kimi şeir-

da  özünəməxsus  bir  şəkildə  meydana  çıxır.  Dünya 

lərində öz fəlsəfi anlamını qoruyan bir arzu, bir təs-

haqqında fəlsəfi düşüncələr poeziyamızda əsrlərlə iş-

diqdir. Şeir yazmağa necə gəldiyini, nə cür yazdığını 

lənmiş mövzulardandır. Dünyadan doymamaq, dün-

və bu işə niyə davam etdiyini (görkəmli alim öz qar-

yadan  kam  almaq  və  ya  almamaq,  dünyaya  sığma-

şısına belə sual qoya bilər) qələmə aldığı və "Bağış-

maq, dünyanın kimsəyə qalmaması...   Mücərrəd ol-

layın/ Gücüm yox, bu olasıydı / Bu uşaqlıq sevdasıy-

duğu qədər də dərin fəlsəfi bir anlayış daşıyan dünya 

dı…" etirafı ilə bitirdiyi gözəl şeirlərində də o, çox sə-

poeziyamızda  bu  parametrlərlə,  öz  ziddiyyətləri  və 

mimi və açıqdır. 




34

93 Fevral

Dünya mətbuatında təbiəti mühafizə məsələsin-

Seirlərinə xüsusi bir fəlsəfi düsüncə hakim olan 

dən tez-tez, özü də təşvişlə söhbət açılır. Bu gün En-

H. İsaxanlının poeziyasında həyatla ölüm, xeyirlə şər, 

gelsdən sitat gətirmək dəbdən düşsə də, vaxtilə En-

yaxşı ilə yaman, sevinclə intizar, kədərlə güman, gü-

gelsin  təbiət  ahənginin  pozulmasında  insanların  et-

nəşlə  zülmət,  zalımlıqla  mərhəmət,  böyüklə  kiçik, 

diklərinin çox vaxt qayıdıb özlərinə zərər verməsi fik-

enişlə yoxuş təzadlı bir şəkildə qarşılaşdırılır, heç ki-

rinin doğru olduğunu söyləməmək haqsızlıq olardı. 

mə oxşamayan poetik ifadə qüdrəti, həssaslıq və zə-

Engelsin "Təbiət üzərindəki qələbələrimizlə çox da 

rifliklə  yoğrulmuş  poetik-fəlsəfi  düşüncə  oxucunu 

öyünməyək,  hər  qələbəmiz  üçün  təbiət  bizdən  inti-

qoynuna alıb aparır. 

qam alır" fikri bu gün də çox müasir səslənir. 

İnsanın təbiəti müəyyən dərəcədə öz arzularına 

...Zalımların qəlbi daşdır, çətin əriməyi var,

uyğunlaşdırması dünyanın ekoloji tarazlığının pozul-



Mərhəmətli insanların ipəktək ürəyi var. 

masına gətirib çıxarmışdır ki, bu tarazlığı əvvəlki ha-

lına  gətirməkdə  insan  gücsüzdür.  Mütəxəssislər  tə-

...Söz, qafiyə, məna, ahəng ipə-sapa yatmadı,

biətdəki tarazlığın pozulmasının səbəbini elə təbiətin 



Məxrəc böyük, qiymət kiçik, ölçülərim çaş oldu. 

insandan  küsməsində,  insanla  barışmaq  istəməmə-



Yollar eniş, yollar yoxuş, yollar duman içində

sində görür. 



Nəqşə cızan kişilərdən millətim çaş-baş oldu.

H. İsaxanlı təbiətin bu qırğınlığına poetik məna 

verməkdə ustadır:

Nədəndir gen dünya mənə dar gəlir,

Sevinc üz döndərir, intizar gəlir,

Yolları örtdümü dumanlı pərdə?

Kişiyə ağlamaq yaraşmasa da,

Təmiz hava qalmadımı göylərdə?

Bəzən ağlamamaq mənə ar gəlir. 

Daha yoxmu sizi sevən bu yerdə?

Küsdünüzmü qadir haqdan, durnalar?

Doğru yolun hökmü ağır,

Addımbaşı döngələrmiş...

Təbiətin insanla acıqlı bir şəkildə üz-üzə dayan-



Qəm yağışı və çal-çağır,

dığı çağımızda insan öz əməlindən xəcalət çəkmədiyi 



Bir-birinə tən gələrmiş. 

üçün kütləvi qırğınlar davam edir, ətraf mühüt çirklə-

nib məhv olur, şairin bir şeirində dediyi kimi kəndlilər 

H. İsaxanlı lirik şeirləri ilə yanaşı, irihəcmli "Zi-

köç edir, ocağından ayrı düşür, sonunda “Şəhəri gör-

yarət", "Köhnə çıraq" kimi poemaların da müəllifidir. 

məyə  gəldi/şəhərdə  ölməyə  gəldi”.  Və  uzaq  ellərə, 

Onun bir çox şeirləri, kitabları  rus, çin, ingilis, gürcü, 

sevgilimizə  xəbər  göndərdiyimiz  durnalar,  uzaqdan 

eston və digər dillərə tərcümə edilmiş, özü də S. Ye-

bizə xəbər gətirən durnalar daha gəlmir, görünmür-

seninin, Anna Axmatovanın, N. S. Qumilyovun, F. İ. 

lər… İnsanın yaratdığı kimyəvi zavodlar və laborato-

Tutçevin, A. Fetin, V. A. Jukovskinin, ingilis və fran-

riyaların təbiətə vurduğu ziyanı təbiət insanların özü-

sız şairlərinin şeirlərini Azərbaycan dilinə tərcümə et-

nə qaytarır. 

mişdir. Onun tərcümələrinin orijinal kimi səslənmə-

sinin böyük sirri tərcümə etdiyi dili mükəmməl bil-

Hamlet İsaxanlı öz “Zarafatyana” yazdığı şeir-

məsi,  həm  də  ana  dilinin  şəhdini,  ətrini,  mayasını, 

lərində də insanın təbiətini, xasiyyətini təbiətin rən-

ahəng və poetikaşını dərindən duyması ilə bağlıdır. 

garəngliyi və tərsliyi ilə qoşalaşdırır:

H. İsaxanlının yaradıcılıq yoluna nəzər saldığım 

bu kiçik məqaləni oxuyanların bir sualı ilə qarşılaşa 



Təbiət insanla ittifaq qurmur,

bilərəm. "Onun yaradıcılığında bir zəif məqam və ya 



Günəş istəyirsən, sulu qar yağır. 

nöqsan  yoxdurmu"?  Əlbəttə  ki,  təfərrüatına  getsən, 



Yar üçün özünü lap oda da vur

nöqsan  da,  tənqid  də  söyləmək  mümkündür.  Bunu 



Yenə də başına tufanlar yağır. 

böyütməyə  nə  var  ki?!  Mənə  görə,  dünyanı  dəqiq 

ölçülərlə qiymətləndirən bir riyaziyyatçı şairin yara-

Dini ziyarətlərə, o cümlədən Həcc ziyarətinə ya-

dıcılığında hiss, həyəcan, duyğu dolu sevginin və fəl-

saq qoyan Sovet hökumətinin süqutundan sonra bir 

səfi fikrin zərif ifadəsi nümunə götürüləcək səviyyə-

çox milli-mənəvi dəyərlər kimi, Həcc ziyarəti də ak-

dədir. Ondan bəhrələnməli çox məqamlar var, çoxuna 

tivləşməyə başladı. Əsl müsəlmanlar sidq-ürəklə bu 

heç toxuna da bilmədim. Mən bu cəhətlərə aludə ol-

ziyarətə gedib, o müqəddəs yerləri ziyarət etməyi öz-

dum, adidə qeyri-adi olanı, sadədə dərinliyi axtardım, 

lərinə borc bildilər. 

tapdım.

Allahın  bağışlayan,  rəhmli,  mərhəmətli  (Ər-



Rəhim Ər-Rəhman) olduğuna inanan bir çox insanlar 

Qeyd. Bu yazı müəllifin “Azərbaycan” jurnalın-

da  günahlarının  bağışlanması  üçün  Həcc  ziyarətinə 



da (№ 11, 2010-cu il) çap olunmuş məqaləsinin bir az 

getməyi  üstün  tuturlar.  H.İsaxanlının  "Hacı  oldun, 



dəyişiklik edilmiş variantıdır.

çox mübarək" şeiri bu mənada çox diqqətçəkici və mə-



nayüklüdür. 

Document Outline

  • Page 22
  • Page 23
  • Page 24

Yüklə 1,43 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə