160
Brian M. D’Onofrio,Lindon J. Eaves, Lenn… (Çev: Celal Çayır)
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2
Dinî Yapılarla İlgili Davranış Genetik Görüşü
METOD
Katılımcılar
14, 781 ikiz ve bunların ebeveynlerinin, eşlerinin, çocukları-
nın ve kardeşlerinin de dahil olduğu aile üyelerinden oluşan,
Virginia 30,000’de yapılan analizler tamamlanmıştır. (tepki oranları
ve demografik bilgi konusunda bkz. Truett et la., 1994) Bu örnek,
popülasyon temelli ikiz örnekleri içeren
Virginia Twin
Registery’den (Virginia İkiz Sicil Bürosu) ve
American Association
of Retired People (Amerikalı Emekliler Derneği) yoluyla üyeliğe
alınan ikizleri kapsamaktadır. Bu örneğin neredeyse tamamı,
(99.8%) Kafkasya kökenlidir. Katılımcıların 65.8%’i Protestan,
15.5%’i Katolik, 3.9%’u Musevî ve 10.3%’ünün ise hangi dine
mensup olduğu belirtilmemiştir.
Bunun gibi veriler, hem ilave olan (
additive) hem de ilave ol-
mayan
(nonadditive) genetik etkileri ve geniş çaplı müşterek ve
müşterek olmayan çevresel etkileri içeren karmaşık kişisel özellik-
lerdeki aile benzerliğinin çok çeşitli modellerini test etmemizi sağ-
lamaktadır. Cinsiyet göz önüne alındığında, bu akrabalıklar, kuşak-
ların içinde ve arasında 80’nin üzerinde kendine özgü korelasyonlar
oluşturmaktadır. (üç kuşak içindeki korelayonlara, örnek büyüklük-
leri küçük olduğundan önem verilmemiştir.)
Virginia 30,000’de yer
alan bu zengin ilişkiler dizini, bireysel farklılıklar üzerindeki gene-
tik ve sosyal etkilerin bir çoğunu tahmin etmemize izin vermektedir.
Ölçümler/Oranlar
Katılımcılara, demografik bilgiler, sağlık, alkol ve uyuşturucu
kullanımı, yaşam olayları, kişilik, sosyal destek, sosyal tutumlar ve
psikiyatrik semptomlarla (belirtiler) ilgili soruları içeren 16 sayfalık
“
Sağlık ve Yaşam Biçimi” adlı bir anket formu gönderilmiştir. Kilise
katılım oranının yanısıra, 28 maddelik sosyal tutumlar envanterin-
deki faktör analizlerinden çıkarılan ve beş maddeyi içeren bir ölçüm
de, bu analize dahildir. Bu faktör, (a) Ahlakî çoğunluk (moral
majority), (b) okul duası, (c) sansür, (d) toplumsal ayırım ve (e)
Dini Bağlılık, Tutum, ve Davranışlar Üzerindeki Biyolojik ve Sosyal. 161
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2
barışseverliğe karşı olumsuz tavırla ilgili tutumları içermektedir. Bu
ölçeğe her ne kadar, muğlak olmayan bir isim bulmak zor olsa da,
Amerika’da “Dinî Doğru” ile belirgin biçimde bağlantılı olan bir
çok tutumu, söz konusu ölçüm somut bir biçimde dışa vurmaktadır.
Tutumlar envanterinin tamamı, tek bir genel muhafazakarlık faktörü
ile hemen hemen aynı olan ve pozitif olarak birbiriyle bağlantılı beş
faktöre ayrılmaktadır. Diğer faktörler, liberal seksüel tutumları, ver-
gi parasının özverili kullanımı ile ilgili malî tutumları, savaş & ordu
lehine tutumları (promilitary) ve Demokratik-Cumhuriyetçi tutum-
ları kapsamaktadır. Kişilik sahaları Eysenck kişilik teorisinin
sıradışı (Extraversion), Neuroticism (anormal veya aşırı sinirin ta-
mir edilmesi) ve Psychoticism
boyutlarını değerlendiren, kısa öl-
çümlere (Dr. Eysenck’in yardımıyla, Eysenck Kişilik Anketi’den
seçilen maddeleri kullanarak) dayanmaktadır. İmpulsivite
(impulsivity) burada olduğu gibi ölçülmüştür.
Tablo 2
"Virginia 30.000" de Tek ve Çift Yumurta İkizlerin Tu-
tum ve Kişilikleri Arasındaki Korelasyon
İLİŞKİ
Özellik MZF MZM DZF
DZM
DZFM
SPOUSE
Dini
Üyelik
0.774 0.673 0.653
0.71
0.650
0.677
1,213 431
632
252
702
3,81
"Dini Doğru" 0,499 0,472 0,31
0,224
0,236
0,452
1,739 765
1,08
556
1,239
4,692
Kiliseye Yö-
nelim
0.600 0.502 0.402
0.387
0.296
0.707
1,863 772
1,165
575
1,31
4,837
Dışadönüklük 0.507 0.471 0.115 0.144 0.114
0.004
Nörotizm
0.419 0.366 0.247
0.184
0.105
0.088
Psikotizm
0.325 0.210 0.097
0.167
0.111
0.100
1,555 677
939
492
939
4,099
162
Brian M. D’Onofrio,Lindon J. Eaves, Lenn… (Çev: Celal Çayır)
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2
SONUÇLAR
Dinî Sahalarda Kalıtım Şablonlarının Mukayesesi
Tablo 2, dinî ve kişilik alanlarında bir dizi oranla ilgili olarak,
ikizler ve eşler arasındaki korelasyonları özetlemektedir. Farklı
araştırmalardan alınan veriler de, tabloda yer almıştır. Zira, dinî
sahalarla kişisel özellikler arasındaki ikiz korelasyonlarının doğru-
dan mukayeseleri, bu sahaların aktarılma biçimlerini mukayese et-
me ve karşılaştırma imkanını temin etmektedir. Aynı şekilde, ev-
lenme ile ilgili korelasyonların dahil edilmesi, bazı değişkenler ara-
sındaki
seçici eşleşmenin kafa karıştıran etkisi konusunda, okuyu-
cuyu uyaracaktır. Dinî bağlılıkla ilgili veriler, Avusturalya İkiz Sicil
Bürosuna rapor edilen daha kapsamlı bir dizi istatistikten seçilerek
alınmıştır. (N= 3,810 çift). (Faves et al., 1990; Truett et al., 1992)
Dinî bağlılık, sıra veya derece gösteren (ordinal) bir değişken olma-
dığından, rapor edilen “korelasyonlar”, gerçekte belirsizlik katsayı-
larının (U) kare kökleridir ki, (U) burada, nominal verilerden olu-
şan iki taraflı tablolarda, kategoriler arasındaki ilişkiyi özetlemekte-
dir. Bu istatistik, iki taraflı tabloların hücrelerinin, marjinal araçlar-
la, önceden tahmin edilebilme derecesini yansıtmaktadır. Uygula-
mada, elimizdeki veriler için, belirsizlik katsayılarının (U) istatisti-
ğinin kare kökleri, işlenmemiş kategori kodları, sıra veya derece
gösteren (ordinal) değişkenler olarak kullanıldığında elde edilen
ürün-anı & sonuç-anı (product-moment) korelasyonlarına, oldukça
yakındır. (daha detaylı bilgi için bkz. Eaves et la., 1990) Geri kalan
veriler,
Virginia 30,000 araştırmasına dayanmaktadır. Göreceli ola-
rak
daha büyük örnekler, değişkenler üzerindeki bulgulardaki farklı-
lıkların, muhtemelen tek başına seçilmiş farklılıklar olmayabilecek-
leri anlamına gelmektedir.
Farklı dinî sahalarda ikiz korelasyonlarının mukayesesi, üç
“dinî” ölçümün aktarımındaki önemli farklılıkları ortaya çıkarmak-
tadır. Hepsi, belirgin
seçici eşleşmeyi gösterip, eş seçimi sürecinde
dinin çok önemli bir rol oynadığına işaret etmektedir. Evlenme ile
ilgili büyük korelasyonlar, evlenme etkileşiminin mevcudiyetine de