Hayata Edebiyatla Direniş: Tomris Uyar ve Virginia Woolf’un Günlüklerinde Yükselen Kadın Sesi



Yüklə 286,67 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix06.10.2018
ölçüsü286,67 Kb.
#72680
növüYazı


 

Hayata Edebiyatla Direniş: Tomris Uyar ve Virginia 

Woolf’un Günlüklerinde Yükselen Kadın Sesi 

 

Banu Altınova 



altinovabanu@yahoo.com 

 

Ayşe Ulusoy Tunçel 



Afyon Kocatepe Üniversitesi, ayseulusoytuncel@gmail.com 

 

Özet 

Tomris  Uyar,  hikâyeci,  deneme  yazarı,  çevirmen  ve  eleştiri  yazılarıyla  döneminin  çok 

yönlü  ve  usta  kalemlerinden  biridir.  Kendisi  her  ne  kadar,  kadın  yazar  ve  erkek  yazar 

ayrımını  kabul  etmese  de  Uyar’ın  kadın  duyarlılığının  bütün  hikâyelerine  sindiğini, 

kadınlık  ve  annelik  görevlerini  aksatmadan,  erkek  egemen  bir  toplumda  kadın  yazar 

olarak var olabilmenin mücadelesini özellikle günlüklerine yansıttığını görürüz. Turgut 

Uyar’ın eşi olan Tomris Uyar, İkinci Yeni’nin bir izdüşümü olan hikâyelerinin yanı sıra 

arkadaşlıkları,  bilgi  donanımı,  sezgi  gücü  ve  zevkleriyle  Türk  şiirinin  bu  dönemecinin 

tanığı,  yardımcısı  ve  ilham  kaynağıdır  aynı  zamanda.  “Kadın  olmak  bir  yazarın  işini 

güçleştiriyor  ya  da  kolaylaştırıyorsa,  o  yazar,  yazar  değildir,  kadındır”  diyecek  ölçüde 

kadınlığını öne çıkarmayan ve kullanmayan Uyar; kendi mücadelesini, okuyan, tartışan, 

sorgulayan  aydın  kişiliğini,  dik  duruşlu  ve  dengeli  hayatını  yansıttığı  günlükleriyle 

sergilemektedir. Tomris Uyar'ın en sevdiği yazarlardan biri olan Virginia Woolf da kadın 

yazar olmanın güçlüklerini kurmaca eserlerinin yanı sıra günlüklerinde de dile getirmiş 

sıra dışı bir imzadır.  



Anahtar KelimelerVirginia Woolf, Tomris Uyar, günlük, kadın, yazar. 

 

Resistance To Life Through Literature: The Voice of a 



Woman Rising in the Diaries of Tomris Uyar and 

Virginia Woolf     

Abstract 

Tomris Uyar is a story writer, essay writer, translator, critic and one of the most versatile 

writers of her period. No matter how hard she rejects a distinction of male and female 

writers,  we  notice  that  her  woman  sensitivity  prevails  in  all  her  stories  and  that  she 

reflects in her diaries especially her struggle to exist in a male dominant society without 

compromising from her female and maternal roles. In addition to her stories which are 

projections  of  the  Second  New,  Tomris  Uyar,  being  the  wife  of  Turgut  Uyar,  is  also  a 

witness, assistant and source of inspiration to the turning point of Turkish poetry with 

her friendship, knowledge, intuition and taste. “Name a person as a woman not a writer if 

being a woman  brings her any difficulty or ease in writing”  says  Uyar,  not  using  and 

112 


 


2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

underlining her gender. She exhibits in her diaries her struggle, intellectual personality 



who reads, discusses and questions, and her upright and balanced life. Virginia Woolf, 

one of her favourite writers, is another extraordinary person mentioned in her diaries as 

well as her fictional works about the difficulties of being a female writer.  

Key Words: Virginia Woolf, Tomris Uyar, diary,  woman, author. 

 

Feminizm, temelde kadınla erkek arasındaki toplumsal eşitsizliğin giderilip, kadının özgür 



olmasını amaçlayan siyasal bir akımdır. “Bu akım, insanlığın yarısını oluşturan bir demografik 

grubun ve uygarlık tarihi boyunca hep ikincil konumda yaşamak zorunda kalan bir cinsin (kadınların) 

bu durumdan kurtuluş hareketinin öğretisidir.” (Arat, 2010: 29)  Özel koşullarda ortaya çıkan bir 

tarihsel olgu olan feminizmin tarihsel koşullarını en iyi yansıtan örneği 17. yy. İngiltere’sidir. 

Bu dönem düşünürleri düşünsel donanımı açısından kadının erkekten farklı olmadığını ve 

kadının  eğitilmesi  erkekle  eşit  düşünce  gücüne  sahip  olacağı  görüşünü  savunmuşlardır. 

(Arat, 2010:  37) 

Romanlarıyla,  öyküleriyle,  eleştirileriyle  dünya  edebiyatında  önemli  bir  yere  sahip  olan 

İngiliz  yazar  Virginia Woolf,  bu  düşünce  akımının  öncülüğünü  yapan  yazarlardan  biridir. 

Bir kadın olarak sadece edebiyatıyla değil düşünceleriyle de kitleleri etkileyen bir yazar olan 

Virginia Woolf’un “Kendine Ait Bir Oda” isimli küçük fakat hacimli kitabı, feminist kadın 

hareketinin  elinden  düşürmediği  bir  eser  haline  gelir.  Virginia  Woolf’un  günlüklerine 

geçmeden  önce  onun  hayatı,  hayata  bakışı  ve  feminizme  öncülük  eden  eserleri  üzerinde 

durmak gerekir. 

1882’de  Londra’da  dünyaya  gelen  Virginia  Woolf,  aydın  bir  çevre  ve  güzel  bir  semtte 

yaşayan yüksek orta sınıf bir aileye mensuptur. Döneminin önemli bir aydını, birçok eserin 

sahibi  üniversite  öğretim  üyesi  olan  babası  hiç  baskı  yapmamasına  rağmen  kişiliğinin 

ağırlığıyla  fark  etmeden  kızını  ezer.  Mina  Urgan’a  göre;  Virginia’nın  babasına  duyduğu 

garez,  onun  feminizminin  başlıca  nedenlerindendir.  (Urgan,  2014:  12)  Annesini  on  üç 

yaşında  kaybeden  Virginia  Stephen,  babasının  ölümünden  sonra  kardeşleriyle  birlikte 

entelektüel insanların bulunduğu Bloomsbury mahallesine yerleşir. Virginia, oldukça güzel 

ve özgür bir kadın olmasına rağmen diğer kızlar gibi erkeklere yakınlık göstermez. Otuzuna 

yaklaşmasına  rağmen  hiçbir  erkekle  aşk  ilişkisi  kurmak  istemeyen  Virginia  Stephen,  1912 

yılında  kendisine  âşık  olan  Leonard  Woolf’la  evlenir.  Fakat  bu  evlilik,  bir  erkekle  kadının 

cinselliği  içeren  aşkı  değil,  ömürlerinin  sonuna  kadar  süren  bir  dostluk  ilişkisidir.  Onunla 

büyük  aşk  yaşayan  kadın  yazarlardan  Vita  Sackville-West’in  ifadesiyle  Virginia,  “erkek 



niteliğinden hoşlanmayan bir kadındı.” (Urgan, 2014: 18)  

Mina  Urgan,  Virgina  Woolf’un  kendisini  ona  özveriyle  adamış  eşine  ve  tüm  erkeklere 

gösterdiği  soğukluğun,  onun  çocukluğunda  geçirdiği  bir  travmaya  dayanabileceği 

düşüncesindedir. Annesi bir babası ayrı yetişkin bir delikanlı olan erkek kardeşi ona tacizde 

bulunurmuş. Virginia ancak 1904’te yani yirmi iki yaşındayken ağabeyinin evlenip o evden 

ayrılmasıyla  kurtulmuş  bu  adamdan.  “Ama  bu  arada  olanlar  olmuş;  Virginia  on  üç  yaşında, 



buluğ  çağında  ilk  büyük  depresyonunu  geçirmiş  ve  onun  gözünde  kadınla  erkek  arasındaki  cinsel 

ilişki, iğrenç saldırırlar ve ensestle özdeşleşmiş.” (Urgan, 2014: 24) Ablasını, çocukları olduğu için 

şanslı  gören  Woolf,  çocuk  doğurmayı  tercih  etmez.  Annelik  sorumluluğunun  eşini  ruhsal 

açıdan  yaralayacağını  düşünen  eşi  de  çocuk  istemez.  Fakat  günlüklerinde  sürekli 

113 


 


2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

yeğenlerinden  sevgiyle  bahseden  Wooolf,  yeğenlerinin  verdiği  bir  partiden  dönüp 



çocuklardan  sevgiyle  bahsettikten  sonra  22  Aralık  1927  güncesinde  çocuk  sahibi  olmanın 

fizikselliğini  sevmediğini,  belki  de  bu  duyguyu  içgüdüsel  olarak  öldürdüğünü  söyler. 

(Woolf, 2013: 150-151) 

Erkeklere karşı soğuk olan, hiçbir açıdan erkeklerden hoşlanmayan Virginia’nın cinsel tercihi 

kadınlardan  yanadır.  İlk  gençliğinde  iki  kadına  âşık  olan  yazarın  asıl  büyük  aşkı,  kırk 

yaşındayken  tanıştığı  Vita  Sackwille-West  olmuştur.  O,  Virginia’ya  çok  âşık  olduğu  için 

Woolf  de  bir  süre  sonra  bu  tutkuya  teslim  olur.  Fakat  bu  teslimiyet  Vita’nın  istediği  gibi 

değildir:  “Biraz  öpüşüp  koklaşıyorlar  ama  ilişkileri  platonik  kalıyordu  aslında.  Virginia’nın  cinsel 



soğukluğu  bu  lezbiyen  aşkını  bile  frenliyordu  anlaşılan.”  (Urgan,  2014:  31)    Ama  bu  garip  aşk 

öyküsü “Orlando” gibi bir başyapıtın doğmasına neden olur. 

Virginia’nın  çocukken  yaşadığı  cinsel  taciz,  lezbiyen  eğilimleri,  annesini  küçük  yaşta 

kaybetmesi, yirmi dört yaşındayken çok sevdiği kendinden bir yaş büyük erkek kardeşinin 

ölümü, onda ömür boyu süren ruhsal bozukluğa neden olur. İlk ağır depresyonunu on üç 

yaşında annesinin ölümünden sonra geçiren yazarın bu delirme nöbetleri, intiharına kadar 

belli aralıklarla yinelenir. 26 Ocak 1940 güncesinde “geleceksiz yaşıyoruz” (Woolf, 2013, 422) 

diyen  yazar;  savaş  içinde  yaşamanın  felaketi,  yazamama  kaygısı  ve  her  an  delirme 

korkusuyla 28 Mart 1941’de ceplerini taşlarla doldurup kendini Ouse ırmağına atar.  

Woolf, 20 Haziran 1928 güncesinde yazamamaktan sıkıldığı bir anın, içine intihar etme isteği 

verdiğini,  her  şeyin  yavan  ve  değersiz  geldiğini  sadece  okumanın  onun  dirilmesini 

sağladığını  yazar.  (Woolf,  2013:  161)  Deliliği  de  intihar  gibi  hayattan  daha  sahici,  daha 

samimi  bulan  Virginia  Woolf’a  göre  intihar,  roman  kahramanı  Mrs.  Dalloway’e  söylettiği 

gibi bir iletişim yolu, yaşama direnme ve kucaklamadır. (Kale, 2006: 83) Virginia Woolf’un 

delilik sorununu bilinç akımı tekniğini kullanarak anlattığı önemli romanı Mrs. Dalloway’de 

intihar eden Septimus’a söylettiği sözler, onun hayatı güzel fakat yaşanmaz bulduğunda yok 

olmak isteğidir: “Ama son dakikaya kadar bekleyecekti. Ölmek istemiyordu. Hayat iyiydi.  Güneş 

sıcaktı. Ama ya insanlar?” (Woolf, 1999: 146) 

1929 yılında yayımlanan “Kendine Ait Bir Oda” Virginia Woolf’un 1928 yılında Newnham 

ve  Girton  College’lerinde  verdiği  iki  konferanstan  oluşur.  Kitabının  başında  kadınlar  ve 

kurmaca  konusunda  konuşmak  için  çağrılmasına  rağmen  kendine  ait  bir  odayla  ilgili 

konuşmasını; “…yazı yazmak isteyen bir kadının parası ve kendine ait bir odası olması gerektiği” 

yle  açıklar.    (Woolf,  2012:  6)  Yazar,  Oxford  ve  Cambridge  üniversitelerini  birleştirerek 

oluşturduğu hayali Oxbridge Üniversitesini ziyaret eden hayali bir kadın yaratır -ki aslında 

bu kadın yazarın tam da kendisidir-. Bu kadın sırf üniversitenin çimlerinden yürüdüğü için 

kilise  görevlisi  tarafından  uyarılır.  Çünkü  çimlerden  yürüme  hakkı  sadece  üniversitede 

okuma  hakkı  olan  erkekler  ve  üniversite  görevlilerine  aittir.  Kadın  ise  sadece  çakıllı 

patikadan  yürüme  hakkına  sahiptir.  Çünkü  o  dönemde  Oxford’a  kadınlar  ancak  1920’de 

kabul  edilmeye  başlamışlardı.  Cambridge  ise  kadınlara  “titular”  denilen  diplomalar 

veriyordu  ama  kadınlar  bu  diplomaların  getirdiği  ayrıcalıklardan  yararlanamıyorlardı. 

(Urgan, 2014: 48)  Woolf, bu kitapta, bir kadının hiçbir zaman Shakespeare’ın dehasına sahip 

olamayacağını  söyleyen  bir  piskoposa  hak  verir.  Piskoposun  haklılığını  trajik  bir  şekilde 

açıklamak üzere bir hayali kadın kahraman yaratır. Bu kahraman Shakespeare’ın kz kardeşi 

Judith’tir. Shakespeare kadar yetenekli olan bu kız kardeş okula gönderilmez. Arada eline 

bir kitap alsa annesi ya da babası tarafından azarlanır ve eline bir iş verilir. Daha on yedi 

114 

 



2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

yaşında  bile  değilken  bir  yün  tüccarıyla  sözlendirilir.  Evlenmek  istemediği  için  babası 



tarafından dövülür ve Londra’ya kaçar. Tiyatroda çalışmak istediği için alaya alınır çünkü 

tiyatroda kadın rollerini de erkekler oynamaktadır. Sonra menajer ona acır ve sahip çıkar. 

Menajerinden hamile kaldığını öğrenen Judith kendini öldürür. Shakespeare’ın döneminde 

bir  kadının  onun  dehasına  sahip  olsa  bile  ancak  böyle  bir  hikâyesi  olabileceğini  söyleyen 

Woolf; “Shakespeare’ın döneminde bir kadının Shakespeare’ın dehasına sahip olması düşünülemez. 

Çünkü  Shakespeare’ınki  gibi  bir  deha  köle  gibi  çalışan,  hiç  eğitim  görmemiş  ve  hizmet  sunmakla 

yükümlü insanlar arasında doğmaz.” (Woolf, 2012: 55) 

Woolf için halasından kendine kalan miras, tanınan oy hakkından daha önemlidir. Çünkü 

yazar;  böylelikle  hiçbir  erkeğe  muhtaç  olmayacak,  hiçbir  erkekten  korkmayacaktır. 

Kendisine ait bir odası ve rahat yaşayabilecek kadar parası olan Woolf, birçok kadın yazarın 

bu imkânlara sahip olmadığı için özgür olamadığını ve yazamadığını kavramış, bunun için 

de kadın yazarların özellikle bu iki imkâna sahip olması gerektiğini sürekli vurgulamıştır. 

Virginia Woolf’un feminizmi savunan bir diğer kitabı ise 1938’de yayımlanan “Üç Gine”dir. 

Savaşı  engellemeye  çalışan  bir  derneğin  muhasebecisinin  Virginia  Woolf’tan  parasal 

yardımda bulunmasını istemesi üzerine Woolf, üç sene boyunca beklettiği mektuba üç ayrı 

kısımda cevap verir; “… savaşmak çoğunlukla kadınların değil erkeklerin huyudur.” (Woolf, 2010: 

10) diyen Woolf, paranın bu dernekler yerine kadınların eğitimi için açılacak yüksekokula 

gönderilmesi gerektiğini savunur ve öyle de yapar. İkinci “gine”sini kadınlara iş bulmak için 

kurulan  derneğe  bağışlar.  Üçüncü  “gine”yi  de  savaşı  engellemeye  çalışan  bu  derneğe 

gönderir.  Çünkü  ona  göre  kadınlar  okuyup  iş  sahibi  olabilirlerse  erkek  egemen  dünya 

savaşlardan uzak daha huzurlu daha yaşanılası bir yer haline gelecektir.  

“Kendine Ait Bir Oda” ve “Üç Gine”de belirttiği gibi kadınları toplumsal hayattan dışlayan 

erkekler,  savaşın  hâkim  olduğu  bir  dünyaya  neden  olmuşlardır.  25  Mart  1933  güncesinde 

kendisine  Manchester  üniversitesi  tarafından  verilmek  istenen  fahri  Edebiyat  Doktorası 

unvanını reddettiğini söyleyen Woolf’un tepkisi, kadınları yok sayan erkek zihniyetedir. 

Virginia Woolf, günlük yazmaya 1915’te başlar ve 1941’e kadar devam eder. Son güncesini 

ölümünden dört gün önce kaleme alan yazar, öldüğünde kendi el yazısıyla kelem alınmış 

yirmi altı defter bırakır. Kocası Leonard Woolf, bu defterleri tarayarak onun yazarlığına ışık 

tutacak kısımları bir araya getirir ve 1953’te “A Writer’s Diary” (Bir Yazarın Güncesi ) adıyla 

yayımlar.  Yazar,  günlüklerini  sanatı  hakkında  bir  şeyler  söylemek  amacıyla  hafif  bir 

melankolinin etkisinde kaleme almıştır. Eşinin yayımladığı elimizde bulunan kitap ise daha 

çok  yazar  Virginia’nın  kadın  sanatçılığı,  eserlerini  kaleme  aldığı  sıradaki  planları,  yazma 

sancılarıyla ilgili bölümleri yansıtır. Bundan dolayı günlüklerde “çalışılmış bilinçlilikten uzak, 

daha sıcak bir Virginia Woolf” (Notos, 2009: 49) ile karşılaşırız.  

Woolf’un  güncelerinin  ilk  yazısı  5  Ağustos  1918  tarihlidir.  1918  yılındaki  günlüklerinde 

Byron hakkındaki izlenimlerine şahit oluruz. Yazarın hemen bütün yazılarında ilkindeki gibi 

yazarlar,  eserler,  o  dönemin  sanat  anlayışı  anlatılmış,  dönemin  panoraması  çizilmiştir.  20 

Ocak 1919 pazartesi günkü yazısında on beş gün yatakta geçirdiği süre içerisinde sadece bir 

saat  yazmasına  izin  verildiği  için  duyduğu  rahatsızlığı  belirtir.  Yazdıklarını  beğenmez, bu 

yazma  eyleminin  günce  yazma  olmadığı  fikrindedir.  Yine  de  durup  düşünseydi  eğer  bu 

yazdıklarının  da  hiç  yazılmamış  olacaklarını  düşünerek  kendini  iyi  hisseder.  Onun  yazı 

yazarken  duyduğu  sancılar  bütün  yazarların  duygularını  ifade  edecek  niteliktedir:  “Biraz 

115 


 


2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

kaygılıyım. Bu kafamdakileri nasıl dökeceğim kâğıda? İnsan işe koyulduğu an, yürümekte olan biri 



gibi, önünde uzanıp giden bütün bir yol görünüyor. Bu kitapta yazmaktan tat alamayacağım iç bir şey 

yazmak istemiyorum. Gene de yazmak her zaman zor. “ (Woolf, 2013: 44) Hayatı trajik gördüğü 

durumlarda yazmak ona ilaç gibi gelir. “Melankoli azalıyor yazarken”  diyen Woolf, daha 

fazla yazamamasını; “çocuk sahibi olmamak, dostlarından uzakta olmak, iyi yazmayı becerememek, 

yiyeceğe çok fazla para harcamak, yaşlanmak.” (Woolf, 2013: 48) diye sıralar.  

Kocası Leonard Woolf, karısını oyalamak ve bunalıma düşmesini engellemek için Hogarth 

Press adını verdiği bir basımevi kurar. Zamanla büyüyen basımevi Virginia Woolf’un yanı 

sıra  büyük  üne  kavuşan  birçok  yazarın  kitabını  yayımlar.  Elinin  altında  bir  yayınevinin 

bulunması Virginia’nın istediğini yazmasını ve yayımlamasını sağlar. Virginia Woolf, birçok 

kadın  yazarın  “kendine  ait  bir  odası  ve  parası”  bile  olmamasına  rağmen  onun  kendi 

yazdıklarını  yayımlama  imkânına  sahip  olmasının  büyük  bir  imtiyaz  olduğunun 

farkındadır: “O Üniversite profesörlerinin sultası atında olduğumu düşünmek kanımı donduruyor. 



Oysa İngiltere’de istediğini yazmakta özgür olan tek kadın benim. Ötekiler diziydi, editördü düşünüp 

duruyorlardır herhalde.” (Woolf, 2013: 112)  

Günlüklerinde genellikle, yazma kaygılarını, eserlerini kaleme alma sürecini anlatan Woolf, 

bazı güncelerinde geçim sıkıntısı çektiği dönemleri, kitaplarından gelecek paraya duyduğu 

ihtiyacı, bu parayla yapmayı planladıklarını da yazar. 22 Haziran 1927 güncesinde her gün 

bir  konuda  yazdığını  ve  bilinçli  olarak  birkaç  haftasını  para  kazanmaya  ayırmak  zorunda 

olduğunu belirtir. Son zamanlara kadar para kazanma ihtiyacını hissetmediğini ifade eden 

yazar, para için yazı yazmaktan kaçındığını vurgular. (Woolf, 2013: 141)  

Öykülerinden önce İngilizce çevirileriyle tanınan Tomris Uyar’ın en güzel çevirileri Virginia 

Woolf’tan yaptığı çeviriler olarak kabul edilir. “Virginia Woolf’u Türkçeye en iyi çeviren sanatçı 

olan Tomris Uyar”  (Uçman,  2012:  45)  yazar  kişiliğinde  önemli  etkisi  olan  Woolf’un 

“kendisinden çok onu çevirmeyi sevmiştir. Uyar; dilini durulaştıran, Türkçesini yıkayan bir kaynaktır 

Woolf.”  (Öğüt,  2011:  104)  Günlüklerinde  de  denemelerinde  de  Vrigina  Woolf’a  olan 

hayranlığından  sıkça  söz  eden  Tomris  Uyar,  özellikle  Mrs.  Dalloway  romanının  etkisinde 

kalmıştır: “Yığınla öykümü elimden almış bir o kadarına da esin kaynaklığı etmiş bir çeviriyi gözden 

geçiriyorum, yayına hazırlıyorum sonunda. Virginia Woolf’un Mrs. Dalloway’ı bu roman.” (Uyar, 

2013: 105) 

Tomris Uyar’ın Yapı Kredi Yayınları tarafından yayınlanan gündökümleri, yazarın hayatının 

yirmi beş yıllık bir dönemini kapsar. İki cilt halinde yayımlanan bu yazıların ilk cildi yazarın 

1975-1984  ikinci  cildi  de  1985-1999  yıllarındaki  yazılarından  oluşur.  Tomris  Uyar’ın 

“yaşamdan yaptığı çeviriler” (Cemal, 2009: 73) diye nitelenen günlüklerinde yazarın içtenliğini 

ve  özgünlüğünü  gözlemleriz.  Türkçenin  en  önemli  günlük  yazarlarından  bir  olarak 

değerlendirilen  Tomris  Uyar,  yaşadıklarını  keskin  zekâsıyla  ince  bir  duyarlıkla  kaleme 

dökmüştür.  Hayranlık  duyduğu  Virginia  Woolf’la  bu  yönden  de  önemli  bir  benzerlik 

göstermektedir.  Her  iki  yazar  da  hem  kurmacayla  hem  de  günlük  yazarak  hayatlarındaki 

dengeyi  kurmaya  çalışmışlar  ve  günlükleri  aracılığıyla  kendileriyle  hesaplaşmışlardır. 

(Sönmez, 2012, 88)  

15  Mart  1975  tarihli  ilk  yazısında  Tomris  Uyar,  bir  yazarın  yazma  isteği  üzerinde  durur. 

Yazarın  arkadaşları,  Cağaloğlu’nun  sabahı,  tenekeye  ektiği  hanımelleri,  kedisi,  Tomris 

Uyar’ın akıcı anlatımıyla güncelerinin konusu olurlar. 

116 

 



2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

Woolf’un  günlük  yazı  yazmak  için  kâğıt  arama  telaşına  Tomrsi  Uyar’da  da  rastlarız. 



Gönen’de  kâğıt  bulamadığı  için  ödünç  kâğıt  ve  kalemle  gündökümünü  hazırlayan  yazar, 

aslında  bu  kargaşadan  zevk  aldığını  bazen  de  kendine  acıdığını  belirtir.  Tomris  Uyar,  bir 

yazardır  fakat  aynı  zamanda  bir  eş  ve  annedir  ve  bu  durumun  getirdikleri  sorumluluk 

omuzlarındadır.  Günlüklerinde  bütün  samimiyetiyle  kadın  olarak  vazifeli  olduğu 

durumlardan  bahseder.  1Aralık  1975  güncesinde  anlattığı  bir  gün,  birçok  kadın  yazarın 

adına  söylenmiş  gibidir:    “Çalıştığım,  iyi,  düzenli  bir  aile  kadını  olduğum  bir  gün.  Yayıntıları 



topladım,  odaları  düzene  koydum,  makasları,  anahtarları,  makbuzları,  eski  saatleri,  ortalıkta  kalmış 

dergileri  yerlerine  yerleştirdim;  mektupları  eledim.  Hiçbir  yere  çıkmadım  ama  hiçbir  yerde  de 

değildim.” (Uyar, 2013: 88) 9 Aralık 1975 günkü yazısında gene hem yazar hem ev işlerinden 

sorumlu bir Tomris Uyar’a tanıklık ederiz.  Suların kesildiği bir gün Milliyet Sanat Roman 

Yarışması’na  katılan  16  roman  dosyasını  tek  başına  yukarı  taşımak  zorunda  kalan  yazar; 

Akşam,  sevgiyle  sıraladım,  genel  olarak şöyle bir  göz  gezdirdim  bazılarına.  Gözlerim kapanıyordu 



yorgunluktan. O sırada kulağıma şırıl şırıl bir su sesi geldi. Bir daha kesilmeden kalkıp bulaşıkları 

yıkamaz  mısın?”  (Uyar,  2013:  91)  diyerek  ev  sorumluklarıyla  yazar  sorumluluğu  arasında 

kalan bir kadını sergiler.  

İyi Türkçe konuşan Amerikalı zenci bir diplomat olan Carrol kendisinin odasını ses geçirmez 

bir maddeyle yalıttığını söyler ve Tomris Uyar’a nerede çalıştığını sorar. “Bilmem dedim, her 



yerde. Postacı gelir, çocuk su ister, konuklar ansızın bastırır, ben o arada çalışırım işte.” (Uyar, 2013: 

116) Kendisiyle yapılan bir söyleşide de Woolf’a gönderme yaparak hiçbir zaman “kendisine 

ait  bir  oda”sı  olmadığı  için  evinde  olduğu  sürece  her  yerde  yazabileceğini  belirtir.  (Uyar, 

2011:  393)  1977  yılında  Amerika’ya  davet  edilen  yazar,  Amerikalı  kadının  durumunu 

anlatarak Eşit Haklar savunucularının faaliyetlerinden bahseder. Oradaki kadının da “bizdeki 

kadın gibi ikinci sınıf bir yurttaş.” (Uyar, 2013: 225) olduğunu söyleyen Tomris Uyar, tanıştığı 

Amerikalı  kadınlarla  ilgili  gözlemlerine  geniş  yer  verir:  Başkentte  oturan  yetenekli  bir 

yönetme olan Polly, son filmini yaparken evin ufak tefeğini gözden geçirmeyi aksattığı için 

üzülüp, yığılan çamaşırlardan, çocukların odalarını toplamamasından şikâyet eder. İllionis 

Kadın  Hakları  Komisyonu  Başkanı  Margaret  Cowden’i  büroda  hamallar  geciktiği  için  ter 

içinde hamalların yapması gereken işleri yaparken bulur. Üniversitede İngiliz dili ve yazını 

bölümü  yöneten  ve  aynı  zamanda  genç  bir  şair  olan  Myra,  aylığının  ve  zamanının 

yetersizliğinden dolayı ancak gecelerini şiire ayırabildiğinden yakınır: ”Dünyanın her yerinde 



aynı çabayı sürdürmeye çalışan kadınlar, yüzyıllardır birikmiş kirli çamaşırları yıkamaya, bulaşıkları 

devirmeye sıvanmışlar sanki. Kapitalist ülkede de durum değişmiyor.” (Uyar, 2013: 230) 

9  Eylül  1982  güncesinde  Yazarlar  Sendikası’nın  kurucu  üyeleri  olarak  Selimiye’ye  ifade 

vermeye  gitmeden  önce  yine  kadın  kimliğinin  gerekliliklerini  yerine  getirir:  “Evi tepeden 

tırnağa temizledim, kitapların tozunu aldım, çamaşırları yıkadım, herhangi bir tutuklanma olasılığına 

karşı ufak bir çıkın hazırladım; oğluma, kimlere başvurabileceğini bellettim sıkı sıkı.” (Uyar, 2013: 

338)  Tomris Uyar bir konuşmasında, feminist sayılmayacağını fakat kadın erkek ilişkilerinde 

kadının rolünün daha fazla olduğunu söyler. Otuz yıldır ev işlerinde kendine yardımcı olan 

bir  hanımdan  bahsederken  onun  “Varoluşçuluktan  habersiz  varoluşçu  olması  bir  yana, 



feminizmden habersiz bir kadın hakları savunucusu” (Uyar, 2009: 330) olduğunu söyler. Çünkü 

bu kadın teori bilmemesine rağmen kendisini okula göndermeyen küçük yaştan itibaren köle 

gibi çalıştıran aile büyüklerini bağışlamayacak, ekonomik özgürlüğünü sağlamaya çalışacak 

kadar kadın olmanın bilincine sahiptir. 

117 

 



2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

“Kadın olmak, bir yazarın yazarlık işini güçleştiriyor ya da kolaylaştırıyorsa, o yazar, yazar değildir, 



kadındır.”  (573 KD)  diyen  Tomris  Uyar,  kadın  olmanın  ayrıcalığına  karşı  çıkar. 12 Haziran 

1976 güncesinde, ev kadınlığından, analıktan kaytarılarak ev işlerinden çalınarak yaratılan 

ürünlerin ille de saygın olmadığını fakat ev işleri için ayrılan zamanın hiç de az olmadığını 

belirtir:  “Hem  elinizi  kurular  kurulamaz  masanın  başına  oturamıyorsunuz,  otursanız  bile  yazma 



havasına kolaylıkla giremiyorsunuz. Fazlası değil ama o iki santimetrekarelik özgürlük alanı şart. “ 

(Uyar, 2013: 126)  

Görüldüğü  gibi,  Virginia  Woolf  da  Tomris Uyar  da edebiyatı,  kendilerini anlatacakları bir 

ortam olarak görmüşlerdir. Tomris Uyar, gerek kadın duyarlılığını konu edindiği öyküleri 

gerekse  Virginia  Woolf'tan  yaptığı  çevirilerle  Virginia  Woolf'un  Türk  Edebiyatındaki 

izdüşümüdür. O da Woolf gibi feminizmin kuramsal ilkelerinden bağımsız olarak hayatı ve 

yazdıklarıyla  içinde  yaşadıkları  toplumun  koşullarına  başkaldırarak  bu  hareketin  bir 

anlamda  pratiğini  vermiştir.  Tomris  Uyar  günlüklerinde  çok  derin  ve  özgün  bir  yazardır. 

Onu  Türkçe'nin  en  önemli  deneme  yazarları  arasına  yerleştirecek  bu  günlüklerde  Uyar, 

yaşadığı  günleri  keskin  zekâsının  süzgecinden  geçirerek  yazıya  dökmüştür.  Günlük 

taslakları üzerinde de titizlikle çalışmış, kalın kitapları çağın hızına aykırı bulduğu için, özel 

kişisel  ayrıntıları  elemiş,  herkesi  ilgilendiren  konulardan  bahsetmeye  çalışmıştır.  Günlük 

yazan  kendini  sıradan  bir  insan  olarak  görmüyorsa  günlüğü  bir  işe  yaramaz.  Ona  göre 

edebiyat  insanın  özellikle  de  kadınların  kendisini  anlatması  için  bulabildiği  tek  ortamdır. 

Her iki yazar da özellikle kadınların ekonomik bakımdan bağımsız olmaları ve kendilerine 

istedikleri  zaman  bir  mahremiyet  alanı  oluşturabilme  özgürlüğüne  sahip  olabilmeleri 

üzerinde  dururlar.  Woolf,  bu hakkı;  “kendine  ait  bir  oda”, Uyar  da  "başkalarına  verdiğim 

özgürlükten  kendime  de  isterim"  cümleleriyle  ifade  eder.  Tomris  Uyar'ın  ısrarla  üzerinde 

durduğu  husus  kadınlara  ayrıcalıklı  davranılması  değildir.  Ona  göre  kadınlık  bir  meslek 

olarak  kullanılmamalı,  istismar  edilmemeli;  duyulan  yaşanılan,  düpedüz  bir  olgu  gibi 

değerlendirilmelidir.  Düşünceler,  dilin  prizmasından  yansıyarak  karşı  tarafa  ulaşır.  Gerek 

yaşamları gerek yazdıklarıyla kadınlarla ilgili düşüncelerinde birer ilkmotif olan bu yazarlar 

her  eserlerinde  değişik  anlatım  teknikleri  kullanmaya  çalışarak  düşüncelerinin  etkilerini 

artırmaya  çalışırlar.  Her  ikisi  de  neredeyse  androjen  karakterli  bir  yazar  kimliği 

geliştirmişlerdir.  Buna  rağmen  kadın  duyarlılığının  yazdıkları  metinlerden  bize  doğru 

sızdığını ve  bizi etkilediğini söyleyebiliriz.  Yazmaya  değer  muhatap  bulamayınca  Virginia 

Woolf hayatına son verir. Aynı yolu seçmemiş olsa da Tomris Uyar da sağlığına boş vererek 

kendini bir çeşit intihara sürükler. 



Kaynakça 

Arat, N. (2010). Feminizmin ABC’si. İstanbul: Say. 

Cemal, A. (2009). Çevirilerinde ve Gündökümü Yazılarında Tomris Uyar. Kitaplık, 130,   73-

75. 


Gümüşale, S. (2007). Mrs. Dalloway’in Dünyası. Milliyet Sanat, 582, 88-89. 

Kale,   S. (2006). Akıl Kaçıyor Çünkü Bir Yere Gidiyor. Milliyet Sanat, 564, 80-85. 

Oates J.C. (2009). (Kadın) Yazar. Notos, 14, 47-52. 

Öğüt, H. (2011). Yapıtıyla, duruşuyla, aurasıyla etkilenilmeyecek bir yazar değildir ki o…, 



Milliyet Sanat, 624, 104. 

118 


 


2014, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 12, 112-119. 

           

 

2014, Journal of Language and Literature Education, 12, 112-119. 

 

Sönmez, P. (2012). Tomris Uyar’ın Odasında. Notos, 33, 88-89. 



Uçman, A. (2012). Türk Öykücülüğünde Bir Zirve: Tomris Uyar. Notos, 33, 44-45. 

Urgan, M. (2014). Virginia Woolf. İstanbul: YKY 

Uyar, T. (2009).  Gündökümü –Bir Uyumsuzun Notları- II. İstanbul: YKY. 

Uyar, T. (2011). Kitapla Direniş. İstanbul: YKY. 

Uyar, T. (2013).  Gündökümü –Bir Uyumsuzun Notları- I. İstanbul: YKY. 

Woolf, V. (1999). Mrs. Dalloway  (Çev.: Tomris Uyar). İstanbul: İletişim. 

Woolf, V. (2010). Üç Gine, (Çev.: İlknur Güzel). İstanbul: İletişim. 

Woolf, V. (2012). Kendine Ait Bir Oda (Çev.: Suğra Öncü). İstanbul: İletişim. 

Woolf, V. (2013). Bir Yazarın Güncesi (Çev.: Fatih Özgüven). İstanbul: İletişim. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

119 



 

Yüklə 286,67 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə