Mənim öyüdlərimi qulağında sırğa elə. YaxĢı türk ol! Kommunizm bizim düĢmənimizdir.
Görürsən bizim nə çox düĢmənlərimiz var? DöyüĢə hazır ol. Qoy Allah sənə yar olsun!”
.
(Məhkəmədə bu yazının müəllifinin baĢqa adam olduğu aydınlaĢdı).
DTK əməkdaĢları evdən “Birliyin üzvlərinə. Ġlk söz”, “Azərbaycanın birləĢdirilməsi üzərində
düĢüncələr”, “Yurdun azadlığı nə deməkdir?” adlı sənədlər və bir çox Ģerlər də götürdülər.
Sonralar həm ibtidai istintaqda, həm də məhkəmədə Əbülfəz bəy bu yazıların hamısının onun
qələmindən çıxdığını boynuna aldı.
“Birliyin üzvlərinə” adlı yazı özünün yaratdığı, bütün qurumu yalnız onun özünə bəlli olan gizli
birliyin üzvlərinə ünvanlanmıĢdı. Burada oxuyuruq:
“Yurdun, topluluğun, elin birlik, dirçəliĢ və yüksəliĢi uğrunda çarpıĢmağa hər an hazır olan
namuslu, qorxmaz, siyasətcil ərlər, ƏRƏNLƏR, ĠGĠDLƏR!!!
Bir neçə tikəyə ayrılmıĢ, bölük-bölük olmuĢ yurdumuz, varlığı tapdanmıĢ, mənliyi çeynənmiĢ
elimiz özünün saya salınmayan, hesaba alınmayan dili, ağzı, sözü
ilə köməyə, yardıma çağırır.
BaĢ alıb gedən yüzilliklərin arxasınca sürünmək, yüksələn dünyanın quyruğunca təngnəfəs
yüyürmək yurdumuza, elimizə, onun biz tək oğullarına, qızlarına yaraĢmaz. Sabahın öz-özünə
dəyiĢməz olduğunu bildiyimiz halda yalançı, yanlıĢ, boĢ ümidlərə bilərəkdən aldanmaq, bu
ümidsiz ümidlərlə kimdənsə dilənçi payı ummaq bizə yaraĢmaz!”.
Ərəb-fars sözlərindən arınmıĢ, təmizlənmiĢ bu kiçicik mətndə millətçi bir müəllimin öz
tələbələrinə öz milli ləyaqətlərini qorumaq çağırıĢı əks olunub. Bu parça “Azərbaycanın
birləĢdirilməsi üzərində düĢüncələr”ə giriĢdir. Azərbaycanın birləĢdirilməsini özünə həyat idealı
seçmiĢ Bəy 1998'də yaratdığı Bütöv Azərbaycan Birliyinin 1974'dəki sələflərinə üz tutaraq bunları
deyirdi:
“XVIII yüzildə elimiz, yurdumuz ağır bir siyasi və ictimai durum içərisinə yuvarlanıb müstəqil və
yarımmüstəqil xanlıqlara, dərəbəyliklərə bölündü. Bununla da Azərbaycan xalqının gələcək
məĢəqqət, əzab-əziyyət və tarixin təkərləri altında əzilməsinin özülü qoyulmuĢ oldu. Belə ki,
sonucda xalqımız rus və Ġran hakimlərinin hücumuna qarĢı birlikdə çıxıĢ etmək gücünü, imkanını
itirib iki imperiya arasında bölüĢdürülən yağlı tikə oldu.
Bu, orta məktəb uĢaqlarından tutmuĢ savadsız, ancaq anlayıĢlı, dünyagörüĢlü qocalaradək
insanların hamısı üçün bir həqiqətdir ki, hər hansı bir elin, yurdun, xalqın iki yerə parçalanması
toplum halında ən ağır müstəmləkə Ģəraitində yaĢamaqdan daha ağır, acınacaqlı və dözülməzdir.
Bu baxımdan da Azərbaycan xalqı hansı Ģəraitdə olursa-olsun ilk öncə BĠRLƏġMƏK UĞRUNDA
MÜBARĠZƏ APARMALIDIR”.
Gənc alim yalnız emosional çağırıĢlarla kifayətlənməyərək birləĢmənin yollarını da göstərməyə
çalıĢırdı:
“Bəs xalqımızın birləĢməsi üçün hansı yollar vardır?
Bəlli olduğu kimi, bu vaxta qədər bir çox xalqlar və millətlər öz birliklərini silahlı mübarizə yolu ilə
həll etmiĢlər. Bu yol hələ də öz əhəmiyyətini, az da olsa, saxlamaqdadır.
Müasir dünyanın siyasi-ictimai durumu, mütərəqqi beynəlxalq ictimaiyyətin gücü və fəaliyyəti,
insanların Ģüuru və bir-birini anlamaq səviyyəsi elə bir hala gəlib çatmıĢdır ki, sülh yolu ilə
birləĢmək ön xəttə keçmiĢ, bir növ, yeganə vasitəyə çevrilmiĢdir. Azərbaycanın da birləĢməsi
üçün bu sonuncusu tayı-bərabəri olmayan əvəzsiz bir yoldur. Bunda Koreya məsələsi bizim üçün
də bir örnək ola bilər.
Azərbaycanın birləĢməsi düzgün həll edilərsə bu, XX əsrin ən böyük nailiyyətlərindən biri olar,
bəĢər zəkasının doğru yola inkiĢafı sayılar. Çünki Asiya, Avropa və Afrikaya gedəcək ən yaxın
yolların kəsiĢdiyi, çulğaĢdığı Azərbaycan yüz milyonlarla, milyardlarla bəĢər övladının rahatlığı,
fəaliyyəti və yaĢayıĢında əvəzsiz yer tutacaqdır.
Bəs Azərbaycanın birliyini necə yaratmaq olar?
Bunun üçün ilkin və ağır vəzifə Azərbaycan xalqının öz üzərinə düĢür. Azərbaycan xalqı bütün
gücü, varlığı, qeyrəti və namusu ilə ġĠMALLA CƏNUB ARASINDA ƏLAQƏLƏR YARADILMASINA
çalıĢmalıdır.
Azərbaycanın birliyi məsələsində ikinci böyük vəzifə onun qonĢuları üzərinə düĢür. Bu, onların
vicdan, Ģərəf, qardaĢlıq və qonĢuluq borcudur.
Üçüncü böyük vəzifə isə beynəlxalq ictimaiyyətin, mütərəqqi qüvvələrin, BMT'nin üzərinə düĢür.
Bu qüvvələr düzgün, günün qanunauyğun tələblərindən doğan, bəĢəriyyətin xeyrinə olan Ģərəfli,
xeyirli bir iĢin həllinə biganə baxa bilməzlər və baxmayacaqlar”.
Oxucuların yadına salmaq istərdik ki, bu sözlər yazılan vaxt, demək olar ki, Bəyin ətrafındakıların
yüzdə doxsan beĢi onu ən yaxĢı halda “xəyalpərvər romantik” adlandırırdı...
“Yurdun azadlığı nə deməkdir?” qeydlərindəsə Bəy ona inanan gənclərə YURDUN AZADLIĞI
haqqında öz görüĢlərini açıqlayır:
“[...] Bizim də milli azadlığımızın qalası YURDUMUZUN BĠRLĠYĠ üzərində qurulmalıdır. Bəs bunu
necə etməli?!
Bunun üçün xalqımız öz keçmiĢinə, gələcəyinə bugünkü anlayıĢı ilə yanaĢıb baxmamalı, onu yeni
anlayıĢla araĢdırıb yeni baxımla göz önünə almalıdır.
Yurdumuzun azadlığına bizi aparacaq yollar hansılardır? Mən öz baxımıma görə bunun bir
neçəsini yığcam da olsa göstərməyi özümə borc sayıram.
1. YURDUMUZU milli torpaqlarımızın sərhədləri içərisində BĠRLƏġDĠRMƏLĠYĠK.
[...] 4. Xalqımızın dünyaya səpələnmiĢ bütün nümayəndələrinin öz yurdlarına qayıtmasına
çalıĢmalıyıq.