H.ƏLİyev adina neft emali zavodunun modernizasiyasi və yeniDƏnqurulmasi layiHƏSİNİN Əmtq səNƏDİ
“H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması”
Yüklə 15,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1.2.Çirkab sular üçün İFC nin normalar. Çirkləndiricilər Ölçü vahidi Göstəricilər
- Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi
- 2 Çirkab sular üçün ekoloji monitorinq standartları
- 3.1. Səsə insanların reaksiyası
- 3.2. Yer udulması “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması”
- Cədvəl 3.1: Səs mühiti Xüsusi mühit Sağlamlığa mühüm təsir(lər) LA eq (dBA) Vaxt əsası
- Cədvəl 3.2: Səs səviyyəsinin yol verilən göstəriciləri üzrə milli standart. İstifadə obyeki Səs standartı (maks.), desibellə (dBA) Gündüz
- 4. Radioaktivlik standartları
- Cədvəl 4.1: Radioaktiv şüalanmanın yol verilə bilən dozaları Qrup və ya insanın böhran orqanının adı A* kateqoriyası üçün illik doza, baer
“H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 123 6. Nikel (həll olunan düzları 1 0,002 0,0002 7. I lidrogen -sulfıd 2 0,008 - 8. Karbon 2-oksid 4 5,0 3.0 9. Benzol 2 1,5 0,1 10. 1-2 dixloretan 2 3,0 1,0 11 Ammonyak 4 0,2 0,04 12. Uçucu üzvi birləşmələr (karbohidrogenlər) 4 1 - 13. Civə və onun birləşməri 1 - 0,0003 14. Formaldehid 2 0,035 0,003 15. Etilen 3 3,0 3,0 16. Etilen oksid 3 0,3 0.03 17. Hidrogen sianid 2 - 0,01 18. Nitrobenzol 2 0,008 0,008 19. Üzvi sulfid və merkaptanl 20. Fenollar 2 0,01 0.003 21. Dioksinlər (furanlar) 1 - - 1.2. Çirkab sular. Tullantı sularının tərkibində olan zərərli maddələrin miqdarı axıdılan suyun xarakteri və yerüstü suhövzələrinə qarşı irəli sürülən normativ tələblərə görə tənzimlənir. Hazırda tərkibvə xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqlaaşağıdakı sudan istifadə obyektləri üçün normativlərişlənmiş və tətbiq edilmişdir: a. Təsərrüfat-içməlivə mədəni-məişət; b. Balıqçılıqtəsərrüfatı. Azərbaycan Respublikası Qanunlarında bu normativlərə əsasən suobyektlərindən, çaylardan, göllərdən, su dəryaçalarından, nohurlardan, arxlardan və süni kanallardant əsərrüfat və içmək, mədəni-məişət məqsədlərivə eləcə də balıqçılıq təsərrüfatları üçüni stifadə edilərkən onların çirklənməsinin qarşısını almaq və xəbərdarlıq etmək məqsədi daşıyır. Çirkab sulardakı zərərli maddələrin miqdarının normativ qiymətləri vahid həcmdə həmin maddənin miqdarını xarakterizə edən qatılıq (konsentrasiya) şəklində verilir. Su hövzəsinin mühafizəsi və atılan zərərlimaddələr üçün Yol Verilən Qatılıq Həddi (YVQH/PDK) nəzərə alınmaqla sudan istifadə edənlər arasında suhövzələrinə zərərli maddələrin atılmasının optimal bölünməsi hər bir çirkləndirici maddələr üçün Buraxıla Bilən Axıntı Həddi (BBAH/PDS) normaları müəyyənedilir. BBAH müəyyən edilərkən səciyyələndirilən obyektdən su obyektinə axıdılan tullantı suların tərkibi və xassələri, çıxışın yerləşdiyi yer, tullantı suların tərkibində olan spesifik qarışıqların zərərli təsirinin dərəcəsinin su obyektinin vəziyyətini xarakterizə edən hidrogeoloji rejim, suların çıxışından yuxarıda tullantı sularının çıxışlarının varlığı, bu sahədə suyun tərkibivə xassələri, hidrogeoloji rejimin dəyişilmə mümkünlüyü kimi faktorlar nəzərə alınır. Suobyektlərinə tullantı suların axıdılma şərtləritəyinedilərkənaşağıdakılarnəzərə alınır: Tullantı suların axıdıldığı yerdən hesabatlarda əsas götürülmüş ən yaxınt əsərrüfat-içmək, mədəni- məişət və balıqçılıq təsərrüfatı üçün su götürülən yerədək olan məsafədə su obyektinin suyunun tullantı sularla qarışılma və durulma dərəcəsi; Suobyektində və axıdılması layihələşdirilən tullantı sularının axıdıldığı yerdən yuxarıdakı su axarlarında suyun keyfiyyəti. Cədvəl 1.2.Çirkab sular üçün İFC nin normalar. Çirkləndiricilər Ölçü vahidi Göstəricilər “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 124 pH - 6-9 OBT mq/l 30 OKT mq/l 150 Ümumi codluq mq/l 30 Neft məhsulları mq/l 10 Xrom (ümumi) mq/l 0,5 Xrom (altı valentli ) mq/l 0,05 Mis mq/l 0,5 Dəmir mq/l 3 Sianid ümumi sərbəst mq/l 1 0,1 Qurğuşun mq/l 0,1 Nikel mq/l 0,5 Civə mq/l 0,02 Vanadium mq/l 1 Fenol mq/l 0,2 Benzol mq/l 0,05 Benzpiren mq/l 0,05 Sulfidlər mq/l 1 Ümumi azot mq/l 10 Ümumi fosfor mq/l 2 “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 125 “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 126 “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 127 “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 128 1.3. Toz çöküntüsü Çökmüş toz və ya ‘narahatlıq yaradan’ toz problemi kompleks məsələdir və narahatlıq yaradan tozun çökməsi (misal üçün, pəncərə altı və maşının üzəri kimi təmiz səthlərə çökən toz kimi) subyektivdir. Buna baxmayaraq aşağıdakı cədvəldə göstərildiyi kimi rəhbər standartlar qəbul olunmuşdur. Qiymətlərdəki böyük fərqlər uyğunluq üçün tam düzgün standartların müəyyən edilməsinin çətinliyini göstərir, lakin belə bir ümumi razılaşma vardır ki, “narahatlıq yaradan” toz 130-200 mq/m 2 /gün səviyyəsində hiss edilə bilər. Cədvəl 1.4: Toz çöküntüsünün narahatlıq həddi Ölkə Aylıq təxmini qiymət mq/m 2 /gün Mənası Azərbaycan 150-500 Sutkalıq orta İş yerində zəhərli elementlərin yol verilən maksimum qatılığı DÜST 12.1.005-88; Azərbaycan ETSN, 2003. Emissiyanın xüsusiyyətləri maşının yaşı, mühərrikin sürəti, işçi temperatur, atmosfer havasının temperaturu, təzyiq, yanacağın növü və keyfiyyəti kimi bir sıra parametrlərdən asılıdır. “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 129 2 Çirkab sular üçün ekoloji monitorinq standartları Tullantı sularının tərkibində olan zərərli maddələrin miqdarı axıdılan suyun xarakteri və yerüstü su hövzələrinə qarşı irəli sürülən normativ tələblərə görə tənzimlənir. Hazırda tərkib və xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla aşağıdakı sudan istifadə obyektləri üçün normativlər işlənmiş və tətbiq edilmişdir: a. Təsərrüfat-içməli və mədəni-məişət; b. Balıqçılıq təsərrüfatı. Azərbaycan Respublikası Qanunlarında bu normativlərə əsasən su obyektlərindən, çaylardan, göllərdən, su dəryaçalarından, nohurlardan, arxlardan və süni kanallardan təsərrüfat və içmək, mədəni-məişət məqsədləri və eləcə də balıqçılıq təsərrüfatları üçün istifadə edilərkən onların çirklənməsinin qarşısını almaq və xəbərdarlıq etmək məqsədi daşıyır. Çirkab sulardakı zərərli maddələrin miqdarının normativ qiymətləri vahid həcmdə həmin maddənin miqdarını xarakterizə edən qatılıq (konsentrasiya) şəklində verilir. Su hövzəsinin mühafizəsi və atılan zərərli maddələr üçün Yol Verilən Qatılıq Həddi (YVQH/PDK) nəzərə alınmaqla sudan istifadə edənlər arasında su hövzələrinə zərərli maddələrin atılmasının optimal bölünməsi hər bir çirkləndirici maddələr üçün Buraxıla Bilən Axıntı Həddi (BBAH/PDS) normaları müəyyən edilir. BBAH müəyyən edilərkən səciyyələndirilən obyektdən su obyektinə axıdılan tullantı suların tərkibi və xassələri, çıxışın yerləşdiyi yer, tullantı suların tərkibində olan spesifik qarışıqların zərərli təsirinin dərəcəsinin su obyektinin vəziyyətini xarakterizə edən hidrogeoloji rejim, suların çıxışından yuxarıda tullantı sularının çıxışlarının varlığı, bu sahədə suyun tərkibi və xassələri, hidrogeoloji rejimin dəyişilmə mümkünlüyü kimi faktorlar nəzərə alınır. Su obyektlərinə tullantı suların axıdılma şərtləri təyin edilərkən aşağıdakılar nəzərə alınır: Tullantı suların axıdıldığı yerdən hesabatlarda əsas götürülmüş ən yaxın təsərrüfat-içmək, mədəni- məişət və balıqçılıq təsərrüfatı üçün su götürülən yerədək olan məsafədə su obyektinin suyunun tullantı sularla qarışılma və durulma dərəcəsi; Su obyektində və axıdılması layihələşdirilən tullantı sularının axıdıldığı yerdən yuxarıdakı su axarlarında suyun keyfiyyəti. 3. Səs və titrəyiş Səs-küy “çirklənməsi” ekoloji və iş yeri problemidir. Aşırı səs səviyyəsi eşitmə qabiliyyətinin müvəqqəti və ya daimi itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Təsirlərini qiymətləndirmək çətin olsa da, yüksək səs qan dövranı və əsəb sisteminə də təsir edir. Həssas qəbuledicilərə sıx məskunlaşmış ərazilərdə - şəhər yerlərində xəndəklərin kənarından 2-50 m məsafədə yerləşən yaşayış binaları, məktəblər və xəstəxanalar daxildir. Lakin açıq sahələrdə səs-küyün təsir etdiyi ərazi yer heyvanları və köçəri və daimi quşlar üçün səs mənbəyindən 300 m hesab olunur. 3.1. Səsə insanların reaksiyası Tədqiqatlar göstərir ki, nəzarət olunan şəraitlərdə akustik laboratoriyada sağlam insanın qulağı səs səviyyəsində 1 dBA dəyişikliyi ayırd etmək qabiliyyətinə malikdir. Normal şəraitlərdə sağlam insan qulağı səs səviyyəsində təxminən 2 dBA dəyişikliyi hiss edir, lakin geniş şəkildə qəbul olunur ki, normal şəraitdə 3 dBA dəyişikliyi əksər insanlar açıq şəkildə hiss edir. 5 dBA dəyişiklik dərhal hiss edilir, 10 dBA dəyişiklik isə bundan iki dəfə yüksək hesab olunur. 70 dBA səs səviyyəsinə 24 saat ərzində məruz qalma ekoloji səs səviyyəsi hesab olunur və ömür boyu eşitmə qbiliyyətində hər hansı ölçülə bilən itkiyə gətirib çıxarmır. Çöldə 55 dBA, içəridə isə 45 dBA narahatlığa səbəb olmayan səviyyələr kimi müəyyən edilir. Bu da söhbətə və yatmaya, işləmə və istirahət kimi digər fəaliyyətlərə mane olmur. 3.2. Yer udulması “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 130 Çox vaxt səs mənbəyi ilə qəbuledici arasındakı səs yolu yerə çox yaxın olur. Yerin səsi udması və əks olunan səs dalğalarının itməsi nəticəsində səsin azalması artır. Ənənəvi olaraq aşırı udulma eyni zamanda məsafənin iki dəfə artması ilə ifadə olunmuşdur. Akustik baxımdan “sərt” ərazilərdə (yəni nöqtəvi səs mənbəyi ilə qəbuledici arasında səsi əks etdirən səthlər, misal üçün, avtomobil dayanacağı və ya sakit su səthi) səsin yer tərəfindən aşırı udulması güman olunmur. Akustik baxımdan uducu və ya “yumşaq” səthlər (yəni uducu səthlərə malik olan yerlər, məsələn, yumşaq torpaq, ot və ya səpələnmiş kollar və ağaclar) üçün normal olaraq məsafənin hər dəfə iki dəfə artması ilə səs səviyyəsinin səth tərəfindən 1,5 dBA udulması hesab olunur. Həndəsi şəkildə yayıldıqda aşırı yer udulması xətti mənbə üçün məsafə hər iki dəfə artdıqca 4,5 dBA azalma və nöqtəvi mənbələr üçün məsafə hər iki dəfə artdıqca 7,5 dBA azalma ilə nəticələnir. ÜST-nın xüsusi mühitlərdə ekoloji səs üzrə təlimat qiymətləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir: Cədvəl 3.1: Səs mühiti Xüsusi mühit Sağlamlığa mühüm təsir(lər) LA eq (dBA) Vaxt əsası (saat) LA maks (dBA, sürətli) Yaşayış sahəsinin çölü Ciddi narahatlıq, gündüz və axşam 55 16 - Orta səviyyəli narahatlıq gündüz və axşam 50 16 - Evlərin içərisi Danışığa maneçilik və orta səviyyəli narahatlıq, gündüz və axşam 35 16 - Yataq otaqlarının içi Yuxunun pozulması, gecə vaxtı 30 8 45 Yataq otaqlarının çölü Yuxunun pozulması – pəncərə açıq olarsa, gecə vaxtı 45 8 60 Cədvəl 3.2: Səs səviyyəsinin yol verilən göstəriciləri üzrə milli standart. İstifadə obyeki Səs standartı (maks.), desibellə (dBA) Gündüz (07:00-23:00) Gecə (23:00-7:00) Yaşayış əraziləri 40 30 Kommersiya əraziləri 55-60 55-60 Mehmanxana və yataqxanalar 45 35 Sənaye əraziləri a) Yüksək ixtisaslı iş yerləri 50 50 b) Qurğuların ərazisi və ya binaların daxilində daimi iş yerləri 80 80 c) Yük maşını sürücüləri və xidməti üçün iş yerləri 70 70 d) Traktorlar və digər buna bənzər k/t və meliorasiya mexanizmlərinin sürücüləri və xidməti üçün iş yerləri 80 80 Həssas ərazilər a. Xəstəxanalar və sanatoriyalar 35 25 b. Məktəblər, kitabxanalar və konfrans zalları 40 40 *Mənbə: Səs Standartları QOST 12.1.003-83 UDK 534.835.46:658.382.3:006.354; Gost 12.1.036-81 ST SEV 2834-80 4. Radioaktivlik standartları Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin, Beynəlxalq Standartlar Təşkilatının (BST) standartlarıdır. Bu standartlar müxtəlif sahələri və mühitləri əhatə etdiyindən onların hamısının bu bölmədə sadalamaq mümkün deyildir. Odur ki, bu bölmədə ətraf mühitin fon vəziyyəti və insan orqanizmi üçün müəyyən edilmiş sanitar normaların parametrləri barədə məlumatlar təqdim olunacaqdır. Yol verilə bilən doza – il ərzində individual ekvivalent dozanın ən böyük dozanın göstəricidir və o 50 il “H.Əliyev adına NEZ-in modernizasiyası və yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində qurğuların tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 131 ərzində bərabər təsir göstərməklə insan orqanizmində xoşagəlməz dəyişikliklər əmələ gətirmir. Ümundünya Səhiyyə Təşkilatı Yer kürəsi əhalisinin müxtəlif kateqoriyaları üzrə Cədvəl 5.1-də göstərilən normaları müəyyən etmişdir. Cədvəl 4.1: Radioaktiv şüalanmanın yol verilə bilən dozaları Qrup və ya insanın böhran orqanının adı A* kateqoriyası üçün illik doza, baer B kateqoriyası üçün illik doza, baer A kateqoriyası üçün il ərzində. Bütün bədən, qırmızı sümüklü beyin 5 0,5 Əzələlər, mədəaltı vəzi, ağ ciyərlər, dalğa, göz bülluru, məddə-bağırsaq 15 1,5 Dəri, barmaqlar, sümük toxumaları, çiyinin qabağı, dabanlar, ovucun içi 30 3,0 A – personal və ya şəxs daimi və ya müvəqqəti ionlaşdırıcı şüa mənbəyi ilə işləyir; B – əhalinin müəyən hissəsi ionlaşdırıcı şüa mənbəyi ilə birbaşa işləmir, lakin yaşayış şəraiti və iş yerlərinin yerləşməsinə görə müəyyən təsirlərə məruz qala bilərlər; C – bütün əhali. Azərbaycanda ETSN ətraf mühitin radiasiya şəraitini aşağıdakılara görə nəzarət edir: təbii radiasiya fonu; atmosfer aerozollarının ümumi β-radioaktivliyi. Yüklə 15,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|