Helsinki, Finland January 10 th

 

 

 

 

Helsinki, Finland  

January 10

th

 2022                                                                                conferencezone.org 

 

122

 

boshqalar. Shoir haqiqat uchun, mehnatkash ommaning baxti va kelajagi uchuy fidokor kurashchilarni orzu 

qilgan.  O‘zining  sherlarida  “Xalq  uchun”,  “Menga  kerak”  va  boshqa  mavzularda  ko’plab  bitiklarni  yozib 

kuyga solgan. Tarixiy mavzudagi “Avlodlar”, “Omongeldi”, “Azadosbiy”, “Ernazarbiy” asarlarida shoir xalq 

qahramonlarini  faxr  bilan  kuylaydi.  Berdoqning  “Avlodlar”  asari  tarixiy  voqealar  salnomasi  bo`lib, 

qoraqalpoq  xalqi  bilan  boshqa  turkiy  xalqlar  hayotidagi  mushtarak  voqealar  qalamga  olinadi,  qabila  va 

xalqlarning kelib chiqishi haqidagi fikrlari bayon qilinadi. Berdaq baʼzi taʼmagir ruhoniylarning kirdikorlarini 

fosh etib “Yaxshiroq”, “Shekilli”  kabi sherlarida va boshqa asarlarida yozadi. Ayollar huquqini himoya qiladi, 

yoshlarni  vatanni  sevishga,  maʼrifat  choʻqqilarini  egallashga  chaqiradi  o`zining  “Oʻgʻlimga”,  “Ahmoq 

boʻlma” va boshqalar sherlarida ham ko`plab pand nasixatli tarizda muammolarni yoritadi. 

Sheʼriy mushohadalari va hayotga qarashlarida Berdaq mehnatkashlarning baxtiyor yashashini orzu 

qildi. Xalqni baxtli qilish haqida oʻylar ekan, Allohdan madad soʻrab quydagi “Yordam ber” sheri orqali, baxt 

haqida  fikr  yuritadi.  “Izladim”  sheri  orqali  esa  odil  podshoni  orzu  qiladi  “Kerak”  sheri  bilan  baxtiyor 

yashaydigan jamiyat qurilishiga umid qiladi. Berdaq ijodi xalq og`zaki adabiyoti anʼanalariga yaqin turadi. 

Ijodi  serqirraligi,  asarlarining  g`oyaviy  va  badiiy  yuksakligi  bilan  qoraqolpoq  adabiyoti  tarixida  asosiy 

mavqeni egallaydi. Uning ko`pgina asarlari o`zbek va boshqa xalqlar tillariga tarjima qilingan. 

Nukus shahrida Berdaqga haykal qoʻyilgan, musiqali drama teatri, koʻcha va maktabga Berdaq nomi 

berilgan.  Berdaq  shoirlik,  baxshichilik,  sozandalikda  tengi  yo`q,  is`tedodli  shaxslardan  hisoblangan. 

Zamonasining  taniqli  va  barchaning  hurmadiga  sazovor  bo`lgan,  elardog`idagi  shoir  bo`lgan.  Berdaq 

yoshligidanoq ilmga chanqoq, ziyrak, bola edi. Berdaq islomnig muqaddas kitobi bo’lgan Qur’oni Karimni 

va dunyo tarixi va adabiyotini o`rgangan. Shoirning ilmga bo`lgan mehri va chanqoqligini hozirgi zamon yosh 

avlodlariga o`rnak qilib ko`rsatsek arziydi. 

Qoraqalpoq  klassik  adabiyotining  buyk  shoiri  Berdaq  Qarg`aboy  o`g`lining  boy  va  mazmunli  ijod 

namunalarini  bizgacha  yetib  kelgan  sherlaridan  bir  olam  mano  olish  mumkin.  Misol  tariqasida  o’sha 

zamonning ilim yo’lidagi mashaqqatlarini qiyinchiliklarini quyidagi misra orqali ko’rib chiqsak. 

                                    Zamon qanday zamon bo`ldi  

                                    Qarag`ay boshin sho`rtan chaldi. 

                                    Bir nechisidan ko`nglim qoldi. 

                                    Yorug` yo`lni izlar bo`ldim. 

Bu misralarda shoir o`z xalqining orzu armonini ifoda etishga, o`sha davrning nohaqliklarini va ilim 

yo’lidagi mashaqqatlarni yoritishga harakat qilib sher orqali ifoda etgan. Berdaq o`zning sherlarini qo’shiq 

qilib kuylab qo`shiqlarida xalqni o`z haqini talab etishga, ozodlik harakatlariga undagan. 

Berdaqning barcha ijod namunalarida xalqning turmush sharoiti, o`sha zamonning ijtimoiy va siyosiy 

hayoti  haqida  to`la  tasavvurga  ega  bo`lish  mumkin.  Shoir  o`z  asarlarida  xalq  boshidagi  og`ir  ahvol, 

kambag`allik, haqidagi qo`shiqlari bilan xalqqa taskin berishga harakat qilgan. Mana shu qo’shiqqa aylangan 

sheʼridan to’rt misrani misol sifatida qarasak. 

                                          Berdaq der so`zimni aytib ketayin 

                                          Boqgin xo`r umrin netayin  

                                          Bo`lmasa dunyoni harob etayin  

                                          Qani, menga Israpildin surn ber  

Misralari  orqali  shoir  o`z  qalbidagilarni  ifodalagan.  Berdaq  yashashgan  zamon  ziddiyatli  kurashlar 

zamoni  bo`lgan.  Bu  to`g`risida  faqatgina  qo`shiqlarda  emas  ijodiy  faoliyatidagi  barcha  asarlarida  ko`rish 

mumkin. ‘’Ko`rindi’’, ‘’Zamonda’’, ‘’Panoh ber’’, ‘’Oqibat’’, ‘’Davru davron’’, ‘’Ko`zim’’, ‘’Bo`lmadi’’, ‘’ 

Ayrimoq’’ va boshqa qo`lyozmalar ham yozilgan. 

Berdoq xalqning o`tli dardiga malham bo’luvchi harorat bag‘ishlash barobarida, kitobxonga hassos 

shoir dard-alamlaridan xabar yetkazishga qodir bo’lgan buyuk xalq kuychisidir. Buni yaxshi anglagan shoir 

o‘z sheʼrlaridagi kechinmalar mohiyatiga ishora qilish orqali kitobxonni bilim olish uchun diqqatini qaratish 

kerak bo‘lgan nutalarga alohida urg‘u berib asarlar, sheʼrlar yozgan.  

Berdaqning  hayot  yo`li  va  ijodi  haqida  qancha  ko`p  so`zlasakda  oz.  Shuning  uchun  yoshlarimiz 

o`rtasida  Berdaqning  ijodini  keng  targ`ib  qilish  va  asarlarini  o`zbek  tiliga  tarjima  qilish  va  yosh  avlodga 

yoshlarimizga  xalqimizga  ommaga  tanishtirish  lozim.  Mashhur  adabiyot  va  san`at  arbobi  xalq  shoirining 

porloq  xotirasi  hurmatiga  Nukus  va  boshqa  shaharlar  koʻchalariga,  bog`  xiyobonlarga,  kinoteatrlarga 

---

International Conference on Studies in Humanity, Education and Sciences