Hər bir biznes ideyasının uğurla həyata keçirilməsi və şirkətin gələcək inkişafı
Yüklə 170,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 2 Hər bir biznes ideyasının uğurla həyata keçirilməsi və şirkətin gələcək inkişafı üçün maliyyə vəsaitlərinə ehtiyac duyulur. Bu vəsaitlər şirkətin əmək haqqı xərcləri, cari əməliyyat xərcləri, avadanlıqların alınması və digər administrativ xərclərin ödənilməsi ilə yanaşı uzunmüddətli inkişafı təmin edəcək yeni layihələrin maliyyələşdirilməsində istifadə edilir. Şirkətin maliyyə vəziyyətinin təhlil edilməsi, vəsaitlərinin istifadəsinin planlaşdırılması, onların qısa və uzunmüddətli məqsədlər üçün səmərəli bölgüsünün aparılması, əlverişli maliyyə mənbələrinin müəyyən edilməsi və yeni vəsaitlərin € €
idarə olunmalıdır? Uzunmüddətli investisiyalar hansı mənbələrdən maliyyələşdirilməlidir? 1 2 cəlb edilməsi “korporativ maliyyə”nin əsasını təşkil edir. Bir sahibkar kimi sizi korporativ maliyyə ilə bağlı aşağıdakı 2 sual maraqlandırmalıdır: Kapital sizə niyə lazımdır? 2
3 Kapitalı haradan cəlb etmək mümkündür? SEÇİM
BANK? QİYMƏTLİ
KAĞIZ? Uzunmüddətli kapitalı cəlb edərkən şirkətin cari vəziyyəti və gələcək inkişaf strategiyasına ən uyğun maliyyələşmə mənbəyi seçilir. İnvestisiya layihələrinin büdcəsi, risk faktorları, pul vəsaitlərinin hərəkəti nəzərə alınmalı və maliyyələşmə mənbələri bu əsasda müəyyən edilməlidir. Belə ki, müxtəlif maliyyələşmə üsulları vəsaitin geri ödənişi, girov, sığorta və s. kimi şərtlərdən asılı olaraq fərqli məsrəflər tələb edir. Yetərli daxili maliyyə resurslarına malik olmayan bizneslərin əksəriyyəti kapitalı ilkin olaraq bank kreditləri hesabına formalaşdırmağa çalışır. Kreditin geri ödənilməsinin təminatı kimi biznesin maliyyə vəziyyətinin cari və gələcək perspektivi bank tərəfindən qiymətləndirilir. Adətən banklar sizdən şirkətin inventarı, avadanlığı, bina və digər aktivlərini və ya sizin şəxsi əmlakınızı girov qismində tələb edirlər. Bank kreditləri əsasən 1 (bir) ildən 5 (beş) ilədək müddətə verilir. Kreditin alınması zamanı xərclər kreditin məbləğindən asılı olaraq illik faizdən, birdəfəlik komissiya haqlarından, kreditin rəsmiləşdirilməsi, nağdlaşdırılması, girovun qiymətləndirilməsi və onun sığortalanması kimi xərclərdən ibarət olur. Bu xərclər adətən kreditin əsas məbləği daxil olmaqla hər ay öncədən müəyyənləşdirilmiş ödənişlər vasitəsilə geri qaytarılır. Bütün bu xərcləri nəzərə alsaq, bank vasitəsilə maliyyələşmə əhəmiyyətli məsrəflər tələb edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bir çox kiçik və orta həcmli şirkətlər tələb olunan girovu təmin etməkdə çətinliklə üzləşirlər. Bank vasitəsi ilə maliyyələşmə 4 Kapital bazarları vasitəsi ilə maliyyələşmə Səhmlər
Belə bir şəraitdə alternativ maliyyələşmə mənbəyi kimi qiymətli kağızlar bazarından istifadə edilə bilər. Maliyyələşmə üçün geniş istifadə olunan qiymətli kağızlar səhmlər və istiqrazlardır. Səhmlər sizə sahib olduğunuz biznesin risklərini və
mənfəətini investorlarla qarşılıqlı bölüşməklə maliyyə vəsaitlərini əlverişli şərtlərlə əldə etmək imkanı təqdim edir. Biznes subyektləri yeni vəsaitləri cəlb etmək məqsədi ilə buraxılmış səhmləri yeni və ya mövcud investorlara sata bilər. Bu zaman şirkət investora pulu geri ödəmək məcburiyyətində olmur, əvəzində isə investorlar şirkətin mənfəətinin müəyyən hissəsini dividend şəklində əldə edir. Səhm buraxılışı uzunmüddətli maliyyə vəsaiti cəlb etmək addımı kimi qəbul edilir və 20 AZN
10 500.000
investorlarla yaradılan əməkdaşlıq biznesin fəaliyyətdə olduğu müddət ərzində davam edir. Bu halda, səhmdarlar şirkətin gündəlik fəaliyyətində birbaşa iştirak etmir və strateji qərarların alınmasında səhmdarların ümumi yığıncağında malik olduqları səhm payı müqabilində səsvermə hüququndan istifadə edir. Bir qayda olaraq, yalnız şirkətin səhmlərinin əhəmiyyətli qisminə malik olan investorlar şirkətin qərarlarına təsir etmək imkanlarına sahib olurlar. İnvestorun və şirkətin tələblərinə uyğun olan müxtəlif səhmlər mövcuddur. Adi səhmə malik olan investor şirkətin mənfəətindən dividendlər alır və şirkətdəki səhmlərinin nisbətinə müvafiq olaraq onun idarə olunmasında səsvermə hüququna malik olur. Digər səhm növü imtiyazlı səhmlər adlanır ki, bu səhmlər səhmdara adi səhmlərdən daha öncə dividend almaq hüququ versə də, sahibinə səsvermə hüququ vermir. Bir səhm qrupuna daxil olan səhmlər səhmdara eyni hüquqları verir və onlar bir qiymətdə ticarət olunur. Səhmlərin qiyməti şirkətin ümumi dəyərinin onun səhmlərinin sayına bölünməsi ilə əldə olunur. Məsələn, əgər bir biznesin ümumi dəyəri 10 milyon manatdırsa və onun 500 000 səhmi varsa, hər bir səhmin dəyəri 20 manatdır (10,000,000/500,000=20). Biznesin ümumi dəyəri onun hal-hazırda olan xalis aktivlərinin dəyəri və gələcəkdə əldə olunacaq mənfəətinin proqnozlaşdırılması ilə müəyyən olunur. Bir çox hallarda səhmlərin ilkin qiyməti şirkətin alıcısı olan iri investorlar və şirkət tərəfindən birgə razılıq əsasında formalaşır. Şirkətin dəyərinin hesablanması peşəkar maliyyə vasitəçiləri tərəfindən aparılır. əgər bir biznesin ümumi dəyəri və onun
səhmi varsa, hər bir səhmin dəyəri milyon
4 İstiqrazlar İstiqrazlar sizə müəyyən edilmiş müddət və faiz dərəcəsi ilə maliyyə vəsaitlərinin əldə edilməsi və əsas məbləğin müddətin sonunda, faizlərin isə yarımillik və ya illik ödənilməsi imkanı verir. İstiqrazlar sahiblərinə şirkətin idarə olunmasında heç bir iştirak hüququ vermir. İstiqrazlar bir qayda olaraq bank kreditləri ilə müqayisədə daha uzun müddətli olur və bu müddət ərzində şirkət (emitent) istiqraz sahiblərinə faiz ödənişlərini (kupon) müəyyən olunmuş tarixlərdə ödəyir. İstiqrazların alıcıları kimi müxtəlif maliyyə institutları (banklar, sığorta şirkətləri və s.) və geniş ictimaiyyət çıxış edir. İstiqraz ödənişləri şirkətin gəlir səviyyəsindən asılı olmur və şirkətin öz mənfəətini uzunmüddətli perspektivdə investorlarla bölüşmək zərurəti yaratmır. Bununla yanaşı, uğurlu istiqraz buraxılışı tarixçəsinə malik şirkət gələcəkdə daha aşağı faiz dərəcələri ilə daha uzun müddətli vəsaitlər əldə edə bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, istiqraz buraxılışı zamanı bank kreditlərindən fərqli olaraq hər hansı girov tələb olunmur. SƏHM
İSTIQRAZ BANK KREDITI Maliyyələşmə xərcləri
Anderraytinq, listinq və məsləhət xidmətləri üzrə komissiyalar Anderraytinq, listinq və məsləhət xidmətləri üzrə komissiyalar Rəsmiləşdirmə, nağdlaşdırma, girovun qiymətləndirilməsi və sığortalanması və s. komissiyaları Faiz ödənişləri Mənfəət əldə olunduğu zaman dividend şəklində ödənilir İstiqraz sahiblərinə mənfəət /zərərdən asılı olmayaraq illik və ya yarımillik əsasda faiz ödənişləri edilir Mənfəət /zərərdən asılı olmayaraq adətən aylıq əsasda faiz ödənişləri edilir Əsas məbləğin ödənməsi Şirkət səhm satışından əldə etdiyi vəsaiti geri ödəmir Müddətin sonunda tam şəkildə ödənilir Adətən aylıq əsasda ödənilir Müddəti Şirkət fəaliyyətdə olduğu müddətdə Adətən 1 ildən 10 ilə qədər müddətə olur
Adətən 1 ildən 5 ilə qədər müddətə olur Girov
Yoxdur Tələb edilmir Tələb edilir Şirkətin idarə olunmasına təsir imkanı Səhmdarlar ümumi yığıncaqda səsvermə hüququna malik olurlar İstiqrazı alan investorlar idarəetməyə təsir edə bilmir Bir çox hallarda banklar tərəfindən şirkətə ciddi şərtlər qoyula bilər 5
6 Listinq Nədir? Qiymətli kağızlar vasitəsilə maliyyə vəsaitlərinin cəlb edilməsi fond birjalarında təşkil edilir. Fond birjalarının dövlət tərəfindən tənzimlənməsi birjada ticarət olunan kağızların daha yüksək nüfuza malik olması ilə nəticələnir. Bu da investorların həmin kağızlara marağının artmasına və şirkətlərin daha aşağı xərclərlə vəsait cəlb etməsinə şərait yaradır. Şirkətin qiymətli kağızlarının (səhm və istiqraz) fond birjalarında satışa çıxarılması və ticarətinin təşkili listinq adlanır. Bakı Fond Birjasında səhmlərini listinq etmək üçün şirkət Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) olmalıdır. İstiqrazların listinqi üçün şirkət Qapalı Səhmdar Cəmiyyət (QSC) və Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət (MMC) ola bilər. Bakı Fond Birjasında 1-ci (Premium) və 2-ci (Standart) səviyyəli listinq kateqoriyaları mövcuddur və şirkətlər bu kateqoriyaların birində listinq olunmaq üçün müvafiq listinq tələblərinə cavab verməlidir. ? Azərbaycanda qiymətli kağızlarla ticarətin yeganə təşkilatçısı qismində Bakı Fond Birjası çıxış edir. Bakı Fond Birjası 2000-ci ildə təsis edilmişdir və onun yerli banklar, brokerlər və İstanbul Fond Birjası da daxil olmaqla 20 səhmdarı mövcuddur. Birjanın fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən tənzimlənir. Birjada səhm və istiqraz kimi korporativ qiymətli kağızların, Maliyyə Nazirliyinin istiqrazları, Mərkəzi Bankın notları kimi dövlətin borc kağızlarının ticarəti və REPO əməliyyatları həyata keçirilir. 6
Baki Fond Birjasında listinqin üstünlükləri Səhmlərinin Bakı Fond Birjasında listinqə daxil edilməsi şirkət üçün əlavə fayda və yeni imkanlar yaradır. Uzunmüddətli kapital cəlb edilməsi – listinq biznesin genişləndirilməsi məqsədilə yeni investisiyaların maliyyələşdirilməsi üçün tələb olunan uzunmüddətli kapitalın cəlb edilməsinə imkan verir. Yeni investorlara çıxış – Şirkətin qiymətli kağızlarının listinq olunması bu qiymətli kağızların bank, sığorta şirkətləri, beynəlxalq investorlar və geniş ictimaiyyət kimi yeni investorlar tərəfindən alınmasına şərait yaradır. Müsbət imicin formalaşması – Listinqdə olan şirkət haqqında məlumatlar geniş ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılandığına görə mütəmadi olaraq mediada şirkət haqqında mühüm xəbərlər və elanlar işıqlandırılır. Bu səbəbdən belə şirkətlər digərləri ilə müqayisədə daha yüksək imicə malik olur. Şirkət haqqında məlumatların ictimaiyyət tərəfindən asanlıqla əldə olunması və izlənilməsi ona qarşı müştərilər, investorlar və təchizatçılar tərəfindən olan etibarın artması ilə nəticələnir. Likvidlik və təkrar bazar – Listinq olunan şirkətin səhmləri təkrar bazarda ilkin səhmdarlar tərəfindən digər investorlara satıla bilər. Təkrar bazarın mövcudluğu qiymətli kağızlar üçün asan ticarət imkanı-likvidlik yaratmış olur. Belə bir imkanın olması şirkətin kağızlarını investorlar üçün daha da cəlbedici edir. İşçilərin motivasiyası – Listinq şirkətin səhmlərinin işçilərə mükafat kimi verilməsinə imkan yaradacaqdır. Şirkətin səhminə sahib olan işçi dividend ödənişlərindən və səhmlərin qiymət artımından əlavə gəlir əldə etmiş olur. Bununla da, o şirkətin inkişafında daha çox maraqlı olur. Şirkətin bazar dəyərinin müəyyən olunması – Listinq olunan şirkət haqqında məlumatların geniş ictimaiyyətə açıq olması qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları tərəfindən mütəmadi olaraq dəyərləndirilir. Səhmlərin davamlı olaraq qiymətləndirilməsi şirkətin bazar dəyərini müəyyən etməyə imkan yaradır.
Təsisçilərin çıxış imkanı – Listinq şirkətin ilkin səhmdarlarına öz paylarını digər investorlara sataraq qoyulan sərmayələrini geri götürmək və şirkətdən ayrılmaq imkanı verir. 7
8 Bank krediti və istiqraz vasitəsilə cəlb edilmiş vəsaitlərin xərclərinin müqayisəsi Bank krediti vasitəsi ilə maliyyələşmə ilə istiqrazın listinqə çıxarılmasının məsrəflərinin müqayisəsi üçün aşağıdakı hesablamalara diqqət yetirin. Cədvəllərdə müxtəlif müddətlər üçün 10 milyon AZN məbləğində bank kreditinin alınmasının və istiqrazın Bakı Fond Birjasının Premium və Standart bazarlarına çıxarılmasının xərcləri müqayisə edilir. Hesablamalar müxtəlif bank faizi və komissiyaları, Bakı Fond Birjası, Milli Depozit Mərkəzinin komissiyaları və dövlət rüsumları nəzərə alınaraq aparılmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, hazırda ölkənin maliyyə bazarında ortalama biznes kreditinin illik faiz dərəcəsi 16 %, istiqrazın illik faiz dərəcəsi isə 12 % dir. £ € € 8
Hesablamalar göstərir ki, istiqraz buraxılmasına görə ödəniləcək komissiyalar 166 - 195 min AZN arasında dəyişdiyi halda, bu məbləğ bank krediti üçün 210 - 300 min AZN təşkil edir. Bank kreditinin şirkət üçün illik xərci 18.3% - 22.0% arasında dəyişdiyi halda, bu xərc istiqraz buraxılışı zamanı 12.9% - 14.3% arasında dəyişir. Beləliklə, istiqraz buraxılışı yolu ilə vəsait cəlb edən şirkət illik əsasda 5.4% - 7.7% faizlik qənaət edə bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, hətta kredit və istiqrazın faiz dərəcələri müvafiq olaraq 16% və 12% yox, hər ikisi 16% olduğu halda belə şirkət komissiya ödənişlərində təxminən 1% qənaət etmiş olur. Bank Kreditinin Xərci Annunitet Kredit xətti Kredit müddəti
Komissiyalar Faiz
ödənişləri Kapital
xərci Komissiyalar Faiz ödənişləri Kapital xərci
12 ay 210 000
887 703 22.0 %
210 000 1 600 000 19.9 % 36 ay
260 000 2 656 532 19.4 % 260 000 4 800 000 18.5 % 60 ay
300 000 4 590 834 18.9 % 300 000 8 000 000 18.3 % İstiqrazın Xərci Listinq Premium Bazar Listinq Standart Bazar Kredit müddəti
Komissiyalar Kupon
ödənişləri Kapital
xərci Komissiyalar Kupon ödənişləri Kapital xərci
12 ay 167 480 1 200 000 14.3% 166 180 1 200 000 14.3% 36 ay 181 480 3 600 000 13.1% 178 180 3 600 000 13.1% 60 ay 195 480 6 000 000 12.9% 190 180 6 000 000 12.9% Cəlb ediləcək kapitalın məbləği 10,000,000 Kreditin Faiz Dərəcəsi 16 % İstiqrazın Faiz Dərəcəsi 12 % Bank Krediti Kreditin Rəsmiləşdirilməsi
1 % Nağdlaşdırma komissiyası
0.5 % Girovun Sığorta haqqı 12 ay
0.4 % 36 ay
0.9 % 60 ay
1.3 % Girovun qiymətləndirilmə haqqı 0.2 % Cəmi birdəfəlik xərclər 12 ay 2.1 %
36 ay 2.6 %
60 ay 3.0 %
Bakı Fond Birjası İstiqrazı Listinq kateqoriyası Premium Standart
BFB Listinq birdəfəlik rüsum 600
300 BFB Listinq illik rüsum 0.02 % 0.01 %
Minimum 600
300 Maksimum
4000 2000
BFB yerləşdirmə xərci 0.04 %
0.04 % MDM birdəfəlik saxlama xərci 0.025 % 0.025 %
MDM illik saxlama xərci 0.025 %
0.025 % MDM birdəfəlik reyester xərci 0.025 % 0.025 %
MDM illik reyester xərci 0.025 %
0.025 % QKDK-nin emissiya prospektinin qeydiyyatı 880 880
Broker komissiyası 1.5 %
1.5 % Kapitalın dəyərinin hesablanması 9
10 Listinq olunmaq şirkətin ge- niş ictimaiyyətə açıq olması və qiymətli kağızlarının geniş kütlə tərəfindən alınıb satıl- masıdır. Şirkət listinq olun- duğu zaman listinq tələblə- rini yerinə yetirməsi ilə bağlı öhdəlik götürür. Hər bir fond birjasının fərdi listinq qay- daları olmasına baxmaya- raq beynəlxalq təcrübədə bu tələblər oxşarlıq təşkil edir. Bakı Fond Birjasının Listinq Qaydalarına müvafiq olaraq şirkət mütəmadi şəkildə ma- liyyə hesabatlarını və şirkət- də baş verən digər mühüm dəyişikliklər haqqında mə- lumatları vaxtında ictimaiy- yətə açıqlamalıdır. Tələblər arasına maliyyə he- sabatlarının illik auditi, inves- torlarla əlaqələrin müvafiq çərçivədə qurulması, şirkətin inkişafı ilə bağlı mütəmadi olaraq məlumatların ictima- iyyətə açıqlanması, daima yenilənən veb-səhifə və s. daxildir. Listinqin doğru seçim olması peşəkar mütəxəssislər tərə- findən qiymətləndirilməlidir. Bakı Fond Birjasında lis- tinqdən keçmək arzusunda olan şirkət bir çox məqam- ları nəzərə almalıdır. Bunlara daxildir: Bu suallara cavab şirkətinizin listinqə çıxarılmaq üçün nə dərəcədə hazır olmasının göstəricisidir. Siz listinq üçün hazırsınız? Şirkətinizin uzun müddətli hədəfləri və strategiyaları hansılardır? Sizin şirkətdə listinq standartlarına cavab verən əməliyyat, maliyyə və informasiya idarəetmə sistemləri mövcuddurmu? Şirkətin listinqə çıxarılması üçün doğru zamandırmı? Sizin şirkətdə həll olunması zəruri olan hüquqi, maliyyə və ya vergi problemləri mövcuddurmu? Listinqə daxil olmazdan əvvəl hər hansı bir şirkətin və ya layihənin alınması ilə bağlı natamam təşəbbüslər mövcuddurmu? Listinqə daxil olmaq bu hədəf və strategiyalarınıza uyğundurmu? İnvestorların və ümumi olaraq bazarın gözləntiləri barədə məlumatlısınızmı? Sizin şirkət listinqdən sonrakı mərhələdə şəffaflıq və hesabatlılıq kimi listinqin tələblərinə hazırdırmı? Şirkətinizdə korporativ idarəetmə standardlarını tətbiq edilirmi? Listinq Məsləhət Proqramı Yuxarıda qeyd olunmuş suallara cavab tapmaqda Bakı Fond Birjası tərəfindən təqdim olunan Listinq Məsləhət Proqramı sizə yardımçı olacaq. Proqram çərçivəsində kapital bazarından maliyyələşmək niyyətində olan şirkətlərə bu sahədə Bakı Fond Birjasının, habelə digər peşəkarların – auditorların, broker şirkətlərinin, hüquq, ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə ixtisaslaşmış şirkətlərin peşəkar və tam ÖDƏNİŞSİZ əsaslarla dəstəyi nəzərdə tutulub. Proqram kapital bazarlarından maliyyələşmə imkanlarının təşviqi, potensial şirkətlərin və emitentlərin müəyyən olunması, onlara əlverişli şərtlərlə uzunmüddətli və ucuz maliyyə resurslarına çıxış istiqamətində kömək göstərilməsi tədbirlərini əhatə edir. Proqramın əsas məqsədi ölkə iqtisadiyyatının müxtəlif sektorlarında uğurla fəaliyyət göstərən və öz seqmentlərinin liderləri olan şirkətləri korporativ idarəetmə təcrübəsinin təkmilləşdirilməsi, maliyyə şəffaflığının təmin edilməsi, hesabatlılığın təşviqi, kapital bazarının üstünlükləri və buradan vəsait cəlb etməyin yolları barədə məlumatlandırmaqdan və bununla da həmin şirkətlərin kapital bazarlarından əlverişli şərtlərlə maliyyə vəsaitləri cəlb etməsinə dəstək olmaqdan ibarətdir. əgər siz də kapital bazarı vasitəsilə maliyyə vəsaitləri cəlb etmək istəyirsinizsə Bakı Fond Birjasının Listinq Məsləhət Proqramına müraciət edin. BFB Şirkət
auditor hüquq şirkəti PR və investorlarla əlaqələr üzrə şirkət anderrayter broker
11 12 Listinqin mərhələləri Bakı Fond Birjasında iki listinq kateqoriyası mövcuddur: Premium və Standart Listinq. Premium listinqin tələbləri əsasən böyük yerli və xarici şirkətlər, Standart listinq isə böyüməkdə olan kiçik və orta şirkətlər üçün daha uyğundur. Səhmlərini listinq etmək üçün şirkət Açıq Səhmdar Cəmiyyəti olmalıdır. İstiqrazların listinqi üçün şirkət Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti və ya Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət də ola bilər. Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətlər yalnız Standart Listinq kateqoriyasında öz istiqrazlarını listinq edə bilər. Şirkətlər əsasən 3 (üç) məqsədlə qiymətli kağızlarını listinqə çıxarır: səhmlərin İlkin Kütləvi Təklif (kapital artımı) yolu ilə satışı, yeni istiqrazların emissiyası və kapital artırmadan şirkətin mövcud səhmlərinin bazar qiymətində ticarətinin həyata keçirilməsi. Şirkət İlkin Kütləvi Təklif zamanı səhmlərinin bir hissəsini satışa çıxardaraq əlavə kapital cəlb edir. Bununla yanaşı, Bakı Fond Birjasında qiymətli kağızların listinqə çıxarılması üçün kütləvi təklif olunması və ya kapital artırılması mütləq deyil. Listinq şirkətə və onun mövcud səhmdarlarına şirkətin müsbət imicinin formalaşması, səhmlərin bazar qiymətinin müəyyən olunması və mövcud səhmdarlar üçün paylarının digər investorlara asanlıqla satılması kimi üstünlüklər təqdim edir. Bunları nəzərə alaraq, bir çox hallarda şirkətin mövcud səhmdarları İlkin Kütləvi Təklif olmadan da şirkətin kağızlarının listinqdən keçməsini tələb edirlər. 12
10 ADDIMDA LİSTINQ 1.
Şirkətin Listinqə uyğunluğunun ilkin qiymətləndirilməsi 7. Emissiya prospektinin açıqlanması və marketinq kampaniyası 8. Yerləşdirmənin həyata keçirilməsi və yekun nəticələrin qeydiyyatı 9. Məlumatın ictimaiyyətə açıqlanması 10. Qiymətli kağızların ticarətinə başlanması 2.
Listinq qərarının alınması və peşəkarların seçilməsi 3. Şirkətin listinqə hazırlanması 4. Emissiya prospektainin hazırlanması və təsdiqi 5.
hesabının açılması
6. Bakı Fond Birjasına listinq üçün müraciət edilməsi Qeyd: Kapital artırmadan mövcud səhmlərini listinqə çıxaran şirkətlər yalnız 1-ci, 2-ci, 3-cü və 6 –cı mərhələləri nəzərə almalıdırlar. 13
14 ADDIM 1:
ADDIM 2: Şirkətin Listinqə uyğunluğunun ilkin qiymətləndirilməsi Şirkət Listinq ilə bağlı qərar qəbul etmədən əvvəl bir sıra strateji məsələləri qiymətləndirməlidir. Buraya şirkətin inkişaf strategiyası, cəlb ediləcək vəsaitlərin istifadəsi, şirkətin gəlir və xərclərinin proqnozlaşdırılması, listinq tələblərinə uyğunluğu təmin edəcək təşkilati, hüquqi və texniki infrastruktur kimi məsələlər daxildir. Adətən ilkin qiymətləndirmə şirkətin icraedici orqanı tərəfindən və ya bu sahədə ixtisaslaşmış peşəkarlar tərəfindən aparılır. Bu sahədə zəruri resurslara malik olmayan şirkətlər Bakı Fond Birjasının Listinq Məsləhət Proqramından faydalana bilər. Bu zaman Listinq Məsləhət Proqramı çərçivəsində fəaliyyət göstərən Listinq İşçi qrupu sizə lazımi strateji, hüquqi və təşkilati dəstəyi göstərəcəkdir. Listinq İşçi qrupuna ölkənin bu sahədə ixtisaslaşmış broker, anderrayter, audit, hüquq və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə qabaqcıl şirkətlərin nümayəndələri daxildir. Listinq İşçi qrupu hər bir şirkətə fərdi yanaşma tətbiq edəcək və xüsusi görüşlər keçirərək listinq prosesi ilə bağlı bütün məsələlərə dair sizə tam ödənişsiz əsaslarla zəruri məsləhət xidmətlərini göstərəcəkdir. Şirkətin ehtiyaclarından asılı olaraq İşçi qrupu sizə listinq qayda və prosedurları, tələblər, ticarət qaydaları, potensial investorlar və bütövlükdə bazar haqqında ətraflı məlumat və gərəkli məsləhətlər verəcəkdir. Bu xidmətdən faydalanmaq üçün Bakı Fond Birjasına (email:listing@bse.az və 012 4989820) müraciət etməniz kifayətdir. Qiymətli kağızların listinqi ilə bağlı qərarlar adətən şirkətin səhmdarları və ya Müşahidə Şurası tərəfindən verilir. Qərar verildikdən sonra şirkət listinq prosesinə hazırlıq məqsədilə bu sahədə ixtisaslaşmış şirkətlərlə müqavilə imzalayır və listinq prosesinə hazırlığı başlayır. Listinq prosesi ilə əlaqədar zəruri peşəkar dəstəyə broker, anderrayter, audit, hüquq və investorlarla əlaqələr üzrə xidmətlər göstərən şirkətlər daxildir. Listinq qərarının alınması və peşəkarların seçilməsi 14
15 ADDIM 3:
ADDIM 4: ADDIM 5:
ADDIM 6: Şirkətin listinqə hazırlanması Emissiya prospektinin hazırlanması və təsdiqi Emissiya hesabının açılması Bakı Fond Birjasına listinq üçün müraciət edilməsi Bu mərhələdə şirkət seçilmiş peşəkarlarla listinq hazırlığına başlayır. Şirkətin təşkilati-hüquqi forması qiymətləndirilir, ona zəruri dəyişikliklər edilir, İdarə Heyətinin və Müşahidə Şurasının strukturu listinq tələblərinə uyğun formalaşdırılır. Bu sahədə əsasən hüquq şirkətlərinin xidmətlərindən istifadə olunur. Maliyyə hesabatları qiymətləndirilir, gəlir və xərclər proqnozlaşdırılır, aktivlər qiymətləndirilir, biznes riskləri müəyyən edilir və zəruri hallarda şirkətin vergi öhdəlikləri dəqiqləşdirilir. Bu xidmətlər əsasən broker, anderrayter və audit şirkətləri tərəfindən göstərilir. Şirkətin listinq və investisiya tarixçəsi hazırlanır, ictimaiyyətə açıqlanacaq məlumatlar, onların forması və listinq üzrə marketinq strategiyası müəyyən olunur. Listinqə çıxan şirkət dəqiq marketinq strategiyasına malik olmalıdır. Bu sahədə əsasən investor və ictimaiyyətlə əlaqələr və anderrayter şirkətlərinin xidmətlərindən faydalanılır. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün proses ərzində Bakı Fond Birjası təqdim etdiyi Listinq Məsləhət Proqramı vasitəsilə sizə dəstək olacaqdır. Bu zaman siz Listinq İşçi qrupuna daxil olan peşəkar broker, anderrayter, audit, hüquq və investorlarla əlaqələr şirkətlərinin xidmətlərindən daha əlverişli şərtlərlə faydalana biləcəksiniz. Şirkətin listinqə hazırlanması ilə paralel olaraq onun emissiya prospekti də tərtib edilir. Emissiya prospektində investorların daha məlumatlı şəkildə qərar qəbul etmələri üçün buraxılışın şərtləri, şirkətin maliyyə və idarəetmə vəziyyəti haqda məlumatlar əhatə olunur. Prospektdə olan məlumatların yoxlanılması və təsdiq edilməsi üçün müvafiq sənədlər Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinə təqdim edilir. Komitə tərəfindən müraciətə 15 (on beş) iş günü ərzində baxılır. Şirkət tərəfindən buraxılan qiymətli kağızların qeydiyyat və uçotunun aparılması məqsədilə Milli Depozit Mərkəzində müvafiq emissiya hesabının açılması tələb olunur. Şirkət (Emitent) hesabın açılması üçün nizamnamə və şirkətin hüquqi şəxs kimi dövlət qeydiyyatından keçməsini təsdiqləyən sənədləri, təsdiq olunmuş emissiya prospekti və qiymətli kağızların reyestrindən Çıxarışı Milli Depozit Mərkəzinə təqdim etməlidir. Emissiya prospekti və digər sənədlər təsdiq edildikdən və müvafiq emissiya hesabı açıldıqdan sonra şirkət Listinq üçün Bakı Fond Birjasına müraciət edir. Müraciət və emissiya prospektinin Listinq Qaydalarına uyğunluğu Listinq Komissiyası tərəfindən yoxlanılır. Müraciət 10 (on) gün ərzində baxılır və qərar verilir.
16 Qiymətli kağızların ticarətinin başlanması ADDIM 7: ADDIM 8:
ADDIM 9: ADDIM 10: Emissiya prospektinin açıqlanması və marketinq kampaniyası Yerləşdirmənin həyata keçirilməsi və yekun nəticələrin qeydiyyatı Məlumatın ictimaiyyətə açıqlanması Səhmlərin yerləşdirilməsindən ən azı 15 (on beş) gün, istiqrazların yerləşdirilməsindən isə ən azı 5 (beş) gün öncə emissiya prospekti geniş kütləyə açıqlanmalıdır. Lakin təklifin mediada yetərli qədər işıqlandırılması, şirkətin müsbət imicinin formalaşdırılması və investorlarda təklifə marağın oyadılması məqsədi ilə kompleks marketinq kampaniyasının aparılması əhəmiyyətli hesab edilir. Şirkət və onun peşəkar tərəfdaşları potensial investorlarla görüşlər keçirir, onların bütün zəruri sualları cavablandırılır. Bu zaman şirkət maksimal sayda investorlara məlumatı çatdırmaq və onları qiymətli kağızların alınmasına təşviq etmək məqsədi güdür. Daha sonra investorlara qiymətli kağızların alınmasında iştirak üçün müəyyən edilmiş son tarix bildirilir. Müəyyən edilmiş son tarixdə qiymətli kağızın təklifi tamamlanır və kağızlara maraq göstərmiş investorlar tərəfindən sifarişlər verilir. Qiymətli kağızlar üçün müraciətlərin sayı çox olduğu təqdirdə, onlar investorlar arasında əvvəlcədən müəyyən olunmuş şərtlərə müvafiq olaraq bölüşdürülür. Yerləşdirmə başa çatdıqdan sonra emitent 30 (otuz) gündən gec olmayaraq Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinə qiymətli kağızların emissiyasının yekunları barədə hesabat təqdim edir. Hesabat təqdim olunandan sonra 15 (on beş) iş günü müddətində qeydiyyata alınır. Komitə tərəfindən qiymətli kağızların təklifi və yerləşdirilmənin emissiya prospektində qeyd olunmuş şərtlərə cavab verməsi yoxlanılır. Yerləşdirmənin qeydiyyata alındığı tarixdən etibarən 7 (yeddi) gündən gec olmamaq şərti ilə emitent tərəfindən yerləşdirmənin yekunları barədə ictimaiyyətə kütkəvi informasiya vasitələri ilə açıqlayır. Listinq olunan qiymətli kağızların ticarətinin 1-ci açılış sessiyası çox böyük maraqla qarşılanır. Belə ki, bəzi birjalarda bu hadisə ticarətin başlanılmasını bildirən simvolik zəngin çalınması ilə müşahidə olunur. Ticarətin ilk günü adətən yerləşdirmə zamanı yetərli sayda qiymətli kağız ala bilməyən investorlar tərəfindən tələb yaradılır ki, bu da öz növbəsində qiymətlərin artımına səbəb olur. Ticarətin ilk günü müşahidə olunan qiymət artımı adətən həmin buraxılışın investorlar tərəfindən uğurlu hesab edilməsinə, şirkətin gələcək inkişafı və mənfəəti ilə əlaqədar yüksək gözləntilərin olmasına və şirkətin növbəti qiymətli kağız buraxılışlarının daha aşağı xərclərlə həyata keçiriləcəyinə işarə edir. 16
Listinqdən sonrakı mərhələ Şirkət listinq vərəqəsində olduğu müddət ərzində listinq qaydalarına riayət etməlidir. Listinq qaydalarının əsas məqsədi investorların marağının qorunmasını təmin etməkdir. Belə ki, qaydalar birjada qiymətli kağızların ticarət əməliyyatlarının müntəzəmliyinin, şəffaflığının təmin olunması, emitent və onun birjada listinqdən keçmiş qiymətli kağızları haqqında geniş məlumatın ictimaiyyətə və investorlara vaxtında və dəqiq açıqlanmasını nəzərdə tutur. Bu qaydalara müvafiq olaraq listinq olunmuş şirkət mütəmadi olaraq maliyyə hesabatlarını, illik hesabatlarını, şirkətin fəaliyyətinə mühüm təsir göstərən hər hansı bir hadisə, qərar və ya dəyişikliklər haqda məlumatı, səhmdarlarının ümumi yığıncağının çağrılmasının və iclasın yekunları barədə protokolu və digər “qiymətə təsir göstərə bilən” məlumatları geniş ictimaiyyətə açıqlamalıdır. 17
18 Qiymətli kağızların emissiyası və listinqi ilə bağlı qanunvericilik Bakı Fond Birjası və Listinq qaydaları daxil olmaqla kapital bazarındakı bütün əməliyyatlar aşağıdakı hüquqi baza əsasında tənzimlənir: Listinq tələbləri Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi Qiymətli kağızlar bazarında investorların hüquqlarının müdafiəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərman və Sərancamları Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərarları Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin normativ aktları
Bakı Fond Birjasında qiymətli kağızların listinqi, delistinqi və ticarətə buraxılması qaydaları və digər əlaqəli daxili korporativ aktlar 18
19 Bakı Fond Birjasında iki növ listinq kateqoriyası mövcuddur: Premium və Standart listinq. Premium listinq əsasən iri yerli və xarici şirkətlər üçün, Standart listinq isə böyüməkdə olan kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Birjada qiymətli kağızların listinqi və delistinqi ilə bağlı qərarların verilməsi və bu qaydaların tətbiqinə nəzarət Listinq Komissiyası tərəfindən aparılır. Bu Qaydaların tələbləri pozulduğu halda emitentə qarşı cərimələr və digər məsuliyyət tədbirləri tətbiq edilir. Bakı Fond Birjasında qiymətli kağızların listinqi, delistinqi və ticarətə buraxılması qaydalarını birjanın internet səhifəsindən əldə edə bilərsiniz. Aşağıda qaydalarla bağlı əsas müddəalar təqdim edilir: Bakı Fond Birjası • Emitent müvafiq ölkənin qanunvericiliyinə uyğun olaraq qeydiyyatdan keçməlidir • Emitent listinqlə bağlı birjaya müraciətindən əvvəlki 3 (üç) il ərzində fəaliyyət göstərməlidir • Emitent son 3 (üç) maliyyə ilinin hər birinin nəticələri üzrə illik xalis mənfəətə malik olmalıdır • Emitent açıq səhmdar cəmiyyəti formasında (adlı səhmlər və adlı istiqrazlar üçün) və ya qapalı səhmdar cəmiyyət formasında (adlı istiqrazlar üçün) təşkil olunmalıdır • Barəsində listinq ərizəsi təqdim edilmiş Emitentlə bağlı bu ərizənin təqdim edildiyi vaxtdan əvvəlki 3 il ərzində iflas proseduru başlanmamalı və ya o, qeyd olunan dövr ərzində vaxtaşırı müflisləşmə problemləri ilə qarşılaşmamalıdır • Emitentin idarəetmə orqanlarında listinq üçün ərizəni təqdim etdiyi tarixdən əv- vəlki 6 (altı) ay ərzində mühüm dəyişikliklər olmamalıdır. Emitentin idarəetmə orqanlarında dəyişikliklər o zaman mühüm sayılır ki, onun Müşahidə Şurasının və ya İdarə Heyətinin üzvlərindən ən azı yarısı dəyişdirilmişdir • Səhmlərin və istiqrazların sahiblərinin reyestri qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçısı olan reyestrsaxlayıcısı tərəfindən aparılmalıdır • Emitentin ümumi kapitalı 5.000.000 manatdan az olmamalıdır • Emitent maliyyə hesabatlarını Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına (MHBS) uyğun hazırlamalıdır; listinqdən keçmək üçün müraciət etmiş emitent ana şirkətdirsə, o Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına uyğun hazırlanmış konsolidə olunmuş illik hesabat hazırlamalıdır • Emitent Müstəqil Auditor tərəfindən Beynəlxalq Audit Standartlarının (BAS) tələblərinə uyğun auditdən keçməlidir (audit rəyləri şərtsiz müsbət olmalıdır; yalnız bir il üzrə audit rəyinin şərti-müsbət olmasına yol verilə bilər) • Emitent nizamnaməsini özünün baş ofisində və/və ya internet saytında açıqlamalıdır; • Emitentin müşahidə şurasında ən azı 3 (üç) üzv olmalı və onlardan ən azı üçdə biri Müstəqil Direktor olmalıdır • Emitent daxili audit komitəsinə malik olmalıdır • Aidiyyatı şəxslə əqdlər mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq həyata keçirilməlidir • Emitent səhmdarların sahib olduqları səhmlərin sayına mütənasib olaraq əlavə emissiya olunmuş səhmləri əldə etmək üzrə üstünlük hüquqları nəzərdə tutmalıdır • Emitent üzərində nəzarətin bir və ya bir neçə ardıcıl əməliyyatın keçirilməsi yolu ilə ötürülməsi halında, səhmlərin özgəninkiləşdirilməsi zamanı yeni səhmlərə sahib olan şəxs digər səhmdarlara müqavilədə göstərilən qiymətdən az olmamaq şərtilə açıq təklif irəli sürməlidir • Emitent üzərində nəzarət ötürüldükdə yeni səhmlərin sahibi olan şəxs tərəfindən yuxarıda göstərilən əqdin baş tutduğu tarixdən növbəti 3 (üç) iş günü ərzində əqd barədə birjaya yazılı surətdə məlumat verilməlidir • Emitent mütəmadi olaraq yenilənən və onun fəaliyyətinin mühüm istiqa- mətlərini işıqlandıran veb səhifəyə malik olmalıdır Qiymətli kağızların Premium listinqə çıxarılması üçün tələblər 20 • Emitentin hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməsinin və notarial qaydada təsdiq olunmuş nizamnaməsinin surəti • Emitentin fəaliyyət göstərdiyi son 3 (üç) il ərzində keçirilmiş Səhmdarların Ümumi Yığıncaqlarının protokollarının surətləri • Emitent lisenziya tələb edən fəaliyyət növü ilə məşğuldursa, həmin lisenziyaların notarial təsdiq olunmuş surətləri • Emitentin qiymətli kağızlarının buraxılışının dövlət qey- diyyatı haqqında şəhadətnamələrinin surəti • Birja üzvü ilə Emitent arasında qiymətli kağızların yerləşdirilməsi və ya dövriyyəsi haqqında hər hansı bir müqavilə olduqda, bu müqavilənin surəti • Emissiya Prospekti • Emitentin fəaliyyət göstərdiyi son 3 (üç) ilin nəticələri üzrə Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına uyğun hazırlanmış maliyyə hesabatları və həmin dövr üzrə Beynəlxalq Audit Standartlarına uyğun hazırlanmış audit rəylərinin surətləri • İnvestisiya Memorandumu (Emitent İnvestisiya Memoran- dumu üzrə nəzərdə tutulmuş bütün məlumatı Emissiya Prospektinə daxil edərsə, ayrıca İnvestisiya Memorandumun hazırlanması tələb olunmur) • Emitentin hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməsinin və notarial qaydada təsdiq olunmuş nizamnaməsinin surəti • Emitent birjaya listinqə daxil edilməsi üçün ərizəni təqdim etdiyi müddətdən əvvəki 2 (iki) il ərzində keçirilmiş səhmdarların Ümumi Yığıncaqlarının protokollarının surətləri • Emitent lisenziya tələb edən fəaliyyət növü ilə məşğuldursa həmin lisenziyaların notarius tərəfind- ən təsdiq olunmuş surətləri • Emitentin qanunvericiliyə uyğun hazırlanmış maliyyə hesabatlarının və audit rəylərinin surətləri • Qiymətli kağızların dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamənin surəti • Kotirovka vərəqəsinə daxil edilməli olan qiymətli kağızların Emissiya Prospekti • İnvestisiya Memorandumu (Emitent İnvestisiya Memorandumu üzrə nəzərdə tutulmuş bütün məlumatı Emissiya Prospektinə daxil edərsə, ayrıca İnvestisiya Memorandumun hazırlanması tələb olunmur)
• Emitent Azərbaycan Respublikasının ərazisində qeydiyyatdan keçməli və fəaliyyət göstərməlidir • Emitent ən azı listinqlə bağlı birjaya müraciətindən əvvəlki 1 (bir) il ərzində fəaliyyət göstərməlidir • Emitent maliyyə hesabatlarını qanunvericiliyin tələblərinə uyğun hazırlamalıdır • Emitent Müstəqil Auditor tərəfindən aparılan auditdən keçməlidir Qiymətli kağızların Premium listinqə çıxarılması üçün birjaya təqdim olunmalı sənədlər Qiymətli kağızların Standart listinqə çıxarılması üçün birjaya təqdim olunmalı sənədlər Listinq Komissiyası qiymətli kağızların listinqə daxil edilməsi barədə qərar qəbul etdikdən sonra 5 (beş) iş günü ərzində müvafiq məlumatı (Emissiya Prospektini və/və ya İnvestisi- ya Memorandumunu, Emitentin maliyyə hesabatlarını və s.) birjanın internet saytı vasitəsilə açıqlamalıdır. Qiymətli kağızların Standart listinqə çıxarılması üçün tələblər 20
Premium listinqə çıxarılmış qiymətli kağızların emitentləri səhmdarların Ümumi Yığıncağı tərəfindən təsdiq edilmiş auditdən keçmiş maliyyə hesabatları və illik hesabatlarını növbəti ilin may ayının 31-dən gec olmayaraq birjaya təqdim etməli və açıqlamalıdır. İllik hesabatlar Bakı Fond Birjasının standartlarına uyğun hazırlanmalıdır. Emitentlər maliyyə ilinin hər rübü üzrə maliyyə hesabatlarını müvafiq rüb bitdikdən sonra 20 (iyirmi) iş günü ərzində birjaya təqdim etməli və açıqlamalıdırlar. Standart listinqə çıxarılmış qiymətli kağızların emitentləri səhmdarların Ümumi Yığıncağı tərəfindən təsdiq edilmiş auditdən keçmiş maliyyə hesabatlarını və illik hesabatlarını növbəti ilin iyun ayının 30-dək birjaya təqdim etməli və açıqlamalıdırlar. Emitent səhmdarların növbəti (45 gün qalmış) və növbədənkənar (30 gün qalmış) ümumi yığıncaqlarının çağırılması barədə bildirişi, eyni zamanda yığıncaq keçiriləndən sonra 3 (üç) iş günü ərzində protokolunun surətini birjaya təqdim etməlidir. Hər iki listinq kateqoriyasına daxil edilmiş Emitent aşağıdakı məlumatları (qanunvericiliyə zidd olmadığı hallarda) 3 (üç) iş günü ərzində birjaya təqdim etməlidir: • Fəaliyyətin növünün dəyişilməsi və ya fəaliyyətin dayandırılması, əsas fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi ilə bağlı meydana çıxan mühüm
• Emitentin mühasibat uçotu siyasətində nəzərdə tutulmuş mühüm dəyişikliklər; • İcra orqanında və ya müşahidə şurasında edilən mühüm dəyişikliklər; • Kommersiya fəaliyyətinə və maliyyə nəticələrinə təsir göstərən yeni
• Emitent tərəfindən digər şirkətin nəzarət payının alınıb-satılması; • Emitentin xalis aktivlərinin 25 (iyirmi beş) faizindən artıq olan məbləğdə bağlanılan müqavilə və ya emitentin fəaliyyətinə təsir göstərə biləcək hər
hansı müqavilələr; • Dövlət orqanları, məhkəmələr tərəfindən emitentlə bağlı onun kapitalının
10 % və daha artıq hissəsini əhatə edən işlərin baxılması (başlanması, müxtəlif instansiyalarda baxılması və ya hər-hansı qərar qəbul edilməsi) faktları; • Mövcud iş yerlərinin 15 faizindən çoxunu əhatə edən iş yerlərinin ixtisar edilməsi planları və s. Listinqə müraciət emitent tərəfindən təqdim edilmiş ərizənin və qaydalarla müəyyən edilmiş müvafiq sənədlərin qəbul edilməsi ilə başlayır. Listinq üçün ərizə birjanın idarə heyətinin təsdiq etdiyi formaya uyğun olaraq hazırlanmalıdır. Listinq Komissiyası ərizəni və müvafiq sənədləri qəbul etdikdən sonrakı 10 (on) iş günü ərzində qiymətli kağızların listinqə daxil edilməsi barədə qərar qəbul etməlidir. Listinq Komissiyası tərəfindən hər hansı əlavə məlumat və sənədlər tələb etdikdə, qərarın qəbul edilməsi müddəti əlavə 10 (on) iş günü müddətinə artırıla bilər. Qiymətli kağızların listinqə alınmasına dair qərar qəbul edildiyi halda, emitentə bu haqda məlumat verilir və 2 (iki) iş günü ərzində emitentlə birja arasında Listinq Müqaviləsi bağlanılır. Bundan sonra listinq tamamlanmış hesab edilir. Listinq Komissiyası listinq üçün ərizəni rədd etdikdə və ya 10 (on) iş günü ərzində qərar qəbul etmədikdə emitent, qərar qəbul edildikdən və ya onun qəbul edilməsi üçün müəyyən edilmiş 10 (on) iş günü bitdikdən sonra 20 (iyirmi) iş günü ərzində mübahisənin həlli üçün birjanın Mübahisələrin həll edilməsi üzrə Komissiyasına müraciət etmək hüququna malikdir. Məlumatların mütəmadi olaraq açıqlanması İYUN
30 MAY
31 P R E M İ U M S TA N D A R T 21
22 Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi kapital bazarlarında dövlət tənzimlənməsini həyata keçirən və bazar iştirakçılarının maraqlarının qorunmasına xidmət edən dövlət qurumudur. Bazar iştirakçılarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi və onların lisenziyalaşdırılması bu qurum tərəfindən həyata keçirilir. Hüquqi normativ baza ilə qurumun internet səhifəsində tanış ola bilərsiniz. Aşağıda qiymətli kağızların emissiyası ilə bağlı Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin müvafiq qayda və prosedurları sadalanmışdır: • Səhm və istiqrazların kütləvi emissiyası üçün emissiya prospektinin qeydiyyatının aparılması; • Müvafiq sənədlərin təqdim edilməsindən sonra növbəti 15 (on beş) iş günü ərzində prospektin qeydiyyatı haqqında qərar verilməsi; • Qiymətli kağızların dövlət qeydiyyatı üzrə Çıxarışın şirkətə təqdim edilməsi; • Təklifin müddəti bitdikdə və yerləşdirmə yekunlaşdıqdan sonra şirkət 30
gün ərzində yerləşdirmənin yekunlarına dair hesabatın təqdim edilməsi; • Hesabatın 15 (on beş) iş günü ərzində qeydiyyata alınması; • Emissiyasının yekunları haqqında hesabatda olan məlumatlar həmin hesabat qeydiyyata alındığı tarixdən etibarən 7 (yeddi) gündən gec
Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi 56879789 87985 23 777889631898748 1235789996321178 4456 8983 322210 7898456321 321321 3214567899999872 565 87 9898911110
23 Səhm, istiqraz və digər qiymətli kağızların saxlanılması və reyestrinin aparılması, birja əqdləri üzrə klirinq və hesablaşmalar Milli Depozit Mərkəzi (MDM) tərəfindən aparılır. əlavə olaraq, qiymətli kağızlar barədə əqdlərin qeydiyyatı və onların sahiblərinin uçotunun aparılmasını,qiymətli kağızların konsolidasiya, konvertasiya və xırdalanması, eləcə də digər qlobal əməliyyatların aparılması kimi xidmətlər bu qurum tərəfindən həyata keçirilir. Mərkəz həmçinin qiymətli kağıza sahibliklə əlaqədar informasiyanın emitentdən (reyestr saxlayandan) deponentlərə (müştərilərə) və deponentlərdən qiymətli kağızların emitentinə (reyestr saxlayana) verilməsini təmin edir. Eyni zamanda səhmdarların yığıncaqları, dividendlərin verilməsi və emitentin digər kooperativ fəaliyyəti barədə qiymətli kağız sahibinin və ya onun səlahiyyətli nümayəndələrinin məlumatlandırılması kimi xidmətlər göstərilir. Qaydalar ilə bağlı daha geniş məlumat qurumun internet səhifəsindən əldə oluna bilər. Aşağıda bəzi əsas mərhələlər təqdim olunmuşdur: • Emitentin qiymətli kağızlarının saxlanılması üçün depo hesabının açılması ilə bağlı Mərkəz ilə müqavilə bağlayır; • Şirkətin Nizamnaməsinin nüsxəsini, emissiya prospektini və Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən verilmiş qiymətli kağızların dövlət reyestrindən
çıxarışı Milli Depozit Mərkəzinə təqdim edir. Milli Depozit Mərkəzi MDM
MDM 24 Terminlər lügəti Anderraytinq Emitentin adından çıxış edərək investorların cəlb edilməsi və emitentin buraxdığı qiymətli kağızların bazarda yerləşdirilməsi öhdəliyinin götürülməsi Broker Qiymətli kağızlar bazarinda alıcı və satıcı arasında vasitəçilik funksiyasını həyata keçirən peşəkar maliyyə şirkəti. Broker həmçinin investorlara və emitentlərə maliyyə məsləhəti xidmətlərini də göstərir. Dividend
Səhmdarlarına şirkətin mənfəətindən ödənilən məbləğ Delistinq Qiymətli kağızların listinqdən xaric edilməsi Emissiya prospekti Şirkət və buraxılan qiymətli kağız haqqında məlumatların əks olunduğu sənəd Emissiya
Yeni qiymətli kağızların bazara buraxılması Emitent
Kapital cəlb etmək məqsədi ilə səhm və borc qiymətli kağızlarını investorlara satan hüquqi şəxs İstiqraz Müəyyən edilmiş müddət və faiz dərəcəsi ilə maliyyə vəsaitlərinin əldə edilməsinə və əsas məbləğin müddətin sonunda, faizlərin isə rüblük, yarımillik və ya illik ödənilməsinə imkan verən qiymətli kağızdır İlkin kütləvi təklif Şirkət tərəfindən səhmlərinin ilk dəfə olaraq geniş ictimaiyyətə təklif olunması və ya ilkin bazarda açıq satışa buraxılması İlkin bazar Yeni buraxılmış qiymətli kağızların emitent tərəfindən ilk dəfə satışa çıxarılması İnvestisiya Memorandumu Marketinq sənədi kimi investorlara təqdim etmək üçün hazırlanmış sənəddir. İnvestisiya Memorandumu rəhbərliyin mükafatlandırılması, əməliyyatlar və maliyyə vəziyyəti, gəlirlərin istifadəsi və Emitentin dividend siyasəti və kapitallaşması haqqında və digər məlumatları əhatə edir. Kapital bazarı İstiqraz və səhmlər də daxil olmaqla, qiymətli kağızların ticarət olunduğu bazardır. Klirinq və hesablaşma Qiymətli kağızlarla əqdlər üzrə qarşılıqlı öhdəliklərin müəyyən edilməsi (məlumatların toplanması, yoxlanması, üzləşdirilməsi, mühasibat sənədlərinin hazırlanması), hesablaşmaların aparılması və öhdəliklərin qarşılıqlı icrasının təmin edilməsidir Kupon İstiqrazın nominal dəyərindən ödənilən faiz məbləği. Kuponlar adətən rüblük, yarımillik və illik olur. İstiqrazların nominalının faizi formasında ifadə olunur. Məsələn, nominal dəyəri 1000 manat, illik kupon faizi 9% və ildə iki dəfə ödəyən istiqrazın sahibi hər altı aydan bir 45 manat məbləğində pul alacaqdır Likvidlik Bazarın, ticarətin yüksək fəallığı, müxtəlif maliyyə alətlərinin alıcı və satıcıların çoxluğu ilə xarakterizə olunan vəziyyəti Listinq
Fond birjasının şərtlərinə və tələblərinə uyğun gələn qiymətli kağızların tənzimlənən bazarda satışa çıxarılması Reyestr Qiymətli kağızların dövlət reyestri Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən, qiymətli kağız sahiblərinin reyestri isə Milli Depozit Mərkəzi tərəfindən aparılır Səhm Sahibinə hər hansı bir müəssisənin aktivlərində müəyyən bir paya sahiblik və payına uyğun olaraq müəssisənin gəlirinin bir hissəsini dividend şəklində əldə etmək hüququ verən qiymətli kağız Təkrar bazar Qiymətli kağızların yerləşdirilməsindən sonra onların bazar iştirakçıları tərəfindən ticarət olunduğu bazar Yerləşdirmə Qiymətli kağızların ilk sahibləri tərəfindən alınması Yüklə 170,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|