Həyat bilgisi 7-ci sinif
Yüklə 320,57 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkinci ictimai əmək bölgüsü
- Üçüncü ictimai əmək bölgüsü
- Siz də dövlətimiz haqqında bildiklərinizi sinif yoldaşlarınızla müzakirə edərək dəftərinizdə qeyd edin.
Maldarlıq Zaman ötdükcə zəruri mallara tələbat artmağa başladı. Artan tələbat sənətkarların əkinçi və maldarlardan ayrılması üçün şərait yaratdı. Bu müstəqillik ikinci ictimai
sənət məhsulları, saxsı qablar, oraq, balta və s. insanların tələbatını ödəyirdi. İkinci ictimai əmək bölgüsünün yarandığı dövrü tarix dərslərindən bilirsiniz. Onun yaranmasına səbəb olan amilləri araşdırın. Əvvəllər məhsullar şəxsi tələbatlar üçün nəzərdə tutulsa da, sonralar mübadilə və satış üçün hazırlanırdı. Əkinçi öz məhsulunu sənətkarla, sənətkar maldarla, maldar əkinçi ilə mübadilə etməyə başladı.
Dulusçu
Bunun nəticəsində əmtəə istehsalı həlledici amilə çevrildi. Əmtəə mübadiləsi ilə xüsusi adamlar – tacirlər məşğul olmağa başladılar. Ticarətin meydana gəlməsi ilə tacirlərin bir qrup kimi formalaşması yeni ictimai əmək bölgüsünü – üçüncü ictimai əmək
Üçüncü ictimai əmək bölgüsünün yaranmasına səbəb nə oldu? Sinif yoldaşlarınızla bu barədə fikir mübadiləsi edin. Əkinçilik, maldarlıq və sənətkarlıq ticarətin yaranmasına şərait yaratmışdı. Sonralar iqtisadiyyatın və ticarətin güclənməsinə səbəb olan ictimai əmək bölgüsü cəmiyyətin həyatına böyük təsir göstərmişdir. Zaman keçdikcə əməyin müxtəlif növləri formalaşmağa və çoxalmağa başladı. 1. Əmək bölgüsünün yaranması iqtisadi həyata nə kimi təsir göstərdi? Fikirlərinizi qeyd edin. 2. Ailənizdə əmək bölgüsü varmı? Cədvəl tərtib edərək qruplaşdırın. Ailə üzvləriniz Gördüyü işlər
Üçüncü ictimai əmək bölgüsü Tacirlər
4. ƏMƏK VƏ ONUN NÖVLƏRİ Humayın arzusu həkim olmaqdır. O, dərslərini yaxşı oxuyur, arzusuna çatmaq üçün hər gün əmək sərf edir. Onun atası tikintidə çalışır. Anası isə müəllimdir. Babası avtobus sürücüsüdür. Nənəsi Humaya tez-tez müxtəlif geyimlər tikir, hədiyyələr gətirir. Axı onun nənəsi dərzidir. Görürsünüzmü, Humayın ailəsində müxtəlif sahədə çalışan insanlar var. Sizin ailə üzvlərinizin çalışdığı sahələr əməyin hansı növlərinə aid edilə bilər? İnsan daim inkişafa can atmışdır. Müxtəlif inkişaf mərhələlərini keçən insan cəmiyyəti buna nail oldu. Sadə əmək alətlərinin yerini mürəkkəb qurğulu mexaniki əmək alətləri tuta bildi. Əmək cəmiyyətin inkişafında əsas şərtdir. İnsanlar lap qədimdən öz tələbatlarını ödəmək üçün müxtəlif əmək növləri ilə məşğul olmuşlar. Onlar qida əldə edərkən, ev tikərkən, əkin-biçin işləri ilə məşğul olarkən müxtəlif üsul və vasitələrə əl atmış, müxtəlif əmək alətlərindən məqsədəuyğun şəkildə istifadə etmişlər. Cəmiyyətdə münasibətlərin əsasını əmək münasibətləri təşkil edir. Əmək bölgüsü və onun müxtəlif formaları inkişaf etdikcə insanlar arasında iqtisadi əlaqələr genişlənmişdir.
Yeni-yeni əmək növləri (fiziki, zehni, sadə, mürəkkəb və s.) formalaşırdı. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 35-ci maddəsində qeyd edilir ki, əmək fərdi və ictimai rifahın əsasıdır. Hər kəsin əməyə olan qabiliyyəti əsasında sərbəst surətdə özünə fəaliyyət növü, peşə, məşğuliyyət və iş yeri seçmək hüququ vardır. Məlumdur ki, insan həm fiziki, həm də zehni işlə məşğul olur. Bu növlərin hər ikisində işçinin həm əli, həm də beyni fəaliyyət göstərir. Fiziki işə bənnanın ev tikməsini, dülgərin taxta yonmasını misal gətirmək olar. Zehni əməyə isə alimin araşdırması, mühasibin hesablama əməliyyatı aparması və başqaları daxildir. Məsələn, siz dərslərinizi hazırlayarkən daha çox zehni əməklə məşğul olursunuz. Lakin bu zaman nə isə yaza, çəkə bilərsiniz, yəni cüzi də olsa, fiziki fəaliyyət bu prosesdə yer tutur. Ev işlərinə kömək edərkən, məktəbdə sinif otağının təmiz saxlanması və məktəbyanı sahənin təmizlənməsində iştirak edərkən fiziki əməklə məşğul olursunuz, hətta bu zaman da beyində ən sadə işlərin planını, həyata keçirmə yolunu fikirləşirsiniz. Zaman keçdikcə tələbatlarınız dəyişəcək, özünüzə peşələr seçəcəksiniz. Bəziləriniz fiziki, digərləriniz isə zehni işə maraq göstərməklə həyatınızı quracaqsınız. Əziz dostlar, əməyin hansı forması ilə məşğul olmanızdan asılı olmayaraq, cəmiyyətə faydalı olmağa çalışın. Sizin xoşbəxtliyiniz öz əlinizdədir! Atalarımız söyləmişlər: “Əmək xoşbəxtliyin açarıdır”. Bu atalar sözünü müzakirə edərək fikirlərinizi əsaslandırın. 1. Gündəlik həyatınızda gördüyünüz işlərin siyahısını tərtib edin və onların hansı əmək növünə aid olduğunu qeyd edin. 2. Gələcəkdə hansı peşəyə sahib olacağınız haqqında esse yazın. 3. Əmək haqqında deyilmiş atalar sözləri və ibrətamiz fikirləri toplayıb dəftərinizə yazın.
5. DÖVLƏTÇİLİK ƏNƏNƏLƏRİMİZ Uğur Azərbaycanda doğulub. O, paytaxt Bakıda yaşayır. Xalası qızı İnci isə azərbaycanlı olsa da, Moskvada doğulub və orada böyüyüb. Azərbaycana qonaq gələn İnci Uğurdan ölkəmiz haqqında məlumat verməyi xahiş etdi. Uğur ona tarixi yerlərimiz və dövlətimiz haqqında məlumat verdi.
Azərbaycan çox qədim dövlətçilik ənənələrinə malik olan ölkələrdən biridir. Azərbaycan ərazisində yaranmış ilk dövlət Mannadır. Üç yüz ilə yaxın bir müddət ərzində mövcud olmuş Manna süqut etdikdən sonra Azərbaycan ərazisində yeni dövlətlər yarandı.
Azərbaycan ərazisində yaranmış hansı dövlətləri tanıyırsınız? Strateji baxımdan olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edən Azərbaycan torpaqları daim basqınlara məruz qalıb. Ancaq yadellilərin bir-birini əvəz edən yürüşləri dövlətçilik ənənəmizə mane ola bilmədi. Bu ərazilərdə yaranmış dövlətlər ölkənin iqtisadi, siyasi və mədəni həyatını yüksəldə bildi. XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan dövlətçiliyi özünün yeni bir tarixi mərhələsinə qədəm qoydu. I Şah İsmayıl bütün Azərbaycan torpaqlarını öz hakimiyyəti altında birləşdirə bildi. Mərkəzləşmiş Səfəvi dövləti xalqımızın tarixində böyük rol oynadı.
Yüklə 320,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|