Həyat bilgisi 7-ci sinif
Yüklə 320,57 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasından çıxarış
- Bəs görəsən, dünyanın bütün dövlətlərində bu belədirmi Gəlin birgə müəyyən edək.
- Monarxiyada*
- Məhdud
- Respublikada
- Prezidentli respublika
Azərbaycan dövlətçilik ənənəsinə malik olan ölkədirmi? Bu fikri əsaslandırın. 1828-ci ildə Rusiya və İran arasında bölünən torpaqlarımız işğal altına düşdü. Bu işğaldan xilas olmaq üçün həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycanda azadlıq uğrunda mübarizələr aparılmışdır. Bunların nəticəsi olaraq Şimali Azərbaycanda 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandı və Şərqdə, o cümlədən türk-islam dünyasında ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi oldu. Azərbaycan Respublikasının demokratik dövlət olmasını konstitusiyaya əsasən sübut edin. Bütün sahələrdə islahatlar aparan Xalq Cümhuriyyəti xarici siyasətdə uğurlu addımını ata bildi. Dünyanın bir çox ölkələri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini rəsmi olaraq tanıdı. 23 ay ərzində böyük uğurlara imza atan bu dövlət sovet Rusiyası tərəfindən 1920-ci ildə süquta uğradıldı. 70 illik əsarətdə qalan xalq 1991-ci ildə yenidən müstəqillik əldə etdi.
Azərbaycan Respublikası bu gün uğurlu siyasətə imzalar atır. Ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti ölkəmizin inkişafına imkanlar açdı. Bu siyasətin davamçısı İlham Əliyev dövlətçilik naminə bir çox islahatlar aparmaqdadır. Xarici və daxili siyasətdə nailiyyətlər qazanan ölkə başçımız böyük səylə itirilmiş torpaqlarımızı erməni təcavüzündən xilas etməyə çalışır. Ulu öndər Heydər Əliyevin başladığı yolu davam etdirən ölkə prezidentimiz bu istiqamətdə bütün imkanlardan istifadə etməklə yorulmadan uğurlu addımlar atmaqdadır. 1. “Qədim dövlətçilik ənənələrimiz” mövzusunda esse yazın. 2. Səfəvilər dövləti və Azərbaycan Respublikasının idarəetmə formalarını fərqləndirin. 3. Heydər Əliyevin dövlətimizin tarixindəki rolu haqqında müzakirələr aparın. Bu barədə fikirlərinizi dəftərinizə qeyd edin.
Maddə 26. I. Hər kəsin qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquqlarını və azadlıqlarını müdafiə etmək hüququ vardır.
II. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir. Konstitusiyamızın bu maddəsini oxuyub müzakirə edin. 6. DÖVLƏTİN İDARƏETMƏ FORMALARI Azərbaycan dövlətinin Prezidenti İlham Əliyevdir. Xalqımız səsvermə yolu ilə onu özünə rəhbər seçib. Hər biriniz bunu bilirsiniz.
Dövlətin idarəetmə forması dedikdə aşağıdakılar nəzərdə tutulur: dövlət başçısının funksiyası, dövlət orqanlarının necə yaranması, səlahiyyətlərin bölgüsü və s. Bu baxımdan bütün dövlətlər monarxiya və respublikaya bölünür. Monarxiyada* hakimiyyət dövlət başçısının – monarxın əlində cəmləşir. Bu ali hakimiyyət, adətən, irsi olur. Monarx (çar, kral, şah) təkbaşına dövləti, hakimiyyəti idarə edirdi. Müəyyən zaman keçdikdən sonra bu idarəçilik sistemində də bir sıra dəyişikliklər oldu. Ona görə də, monarxiya idarəçiliyin özü də mütləq və məhdud monarxiyaya (konstitusiyalı monarxiya) bölünür. Mütləq monarxiyada ali dövlət hakimiyyəti bütövlükdə bir şəxsə (çara, şaha, imperatora) məxsusdur. Monarxın səlahiyyətlərini məhdudlaşdıran heç bir dövlət orqanı yoxdur. O, özü qanunlar və qərarlar qəbul edir. Səudiyyə Ərəbistanı, Qətəri buna misal göstərmək olar. *Monarxiya – təkhakimiyyətlilik deməkdir. Məhdud (Konstitusiyalı) monarxiyada monarxın hakimiyyəti konstitusiya ilə məhdudlaşdırılır. Monarxın konstitusiyanı dəyişmək hüququ yoxdur. Konstitusiyalı monarxiyanın bir növü Parlamentli monarxiyadır. Bu idarəçilikdə aparıcı rol parlamentə məxsusdur. Burada monarxın rolu formaldır. Hökümət parlamentdə çoxluq qazanan partiya tərəfindən təşkil olunur və parlament qarşısında məsuliyyət daşıyır. Bu cür dövlətlərə misal olaraq, Böyük Britaniyanı, Avstraliya, İspaniya, İsveç, Yaponiya və s. göstərmək olar.
Respublikaların əsasən iki forması vardır: parlamentli və prezidentli. Parlamentli respublika Dövlət başçısı prezidentdir. Lakin ölkənin idarə edilməsində əsas rolu baş nazir və parlament oynayır. Parlamenti isə xalq seçir. Hökümət parlamentdə çoxluq qazanan partiya tərəfindən təşkil olunur və parlament qarşısında məsuliyyət daşıyır. Parlamentli respublikaya Türkiyə, Almaniya, Avstriyanı misal göstərmək olar.
Prezident dövlət başçısı olub, ali vəzifəli şəxsdir. Dövlət başçısı xalq tərəfindən seçilir. Ölkəni idarə etmək üçün yaradılmış hökumət, Nazirlər Kabineti prezident tərəfindən təşkil olunur. Nazirlər Kabineti prezident qarşısında məsuliyyət daşıyır və ona hesabat verir. Prezident xalq tərəfindən seçilsə də, parlamenti buraxmaq hüququ yoxdur. Çünki parlamenti xalq seçir. Bu cür idarəçilik ABŞ-da, Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiya zalı Bəzi ölkələrdə qarışıq xarakter daşıyan respublika idarə forması da mövcuddur. Qarışıq respublika idarəetmə forması özündə prezidentli və parlamentli idarə formasının elementlərini birləşdirir. Bu ölkələrə Fransanı, Rusiya Federasiyasını və s. aid etmək olar.
Siz demokratiyanın nə olduğunu bilirsiniz. Demokratik dövlətdə insanların hüququ qorunur. Bu rejimə zidd olaraq həyata keçirilən idarəçilik antidemokratikdir, belə şəraitdə insanların hüquq və azadlıqları boğulur və idarəçilik xalqın istəyini nəzərə almır.
Demokratik şəraiti hər yerdə lap elə sizin məktəbdə və sinifdə də yaratmaq olar. Siz müəllim-şagird münasibətlərini gözləməklə yoldaşlarınızın və özünüzün hüquqlarınızı qorumaqla buna nail ola bilərsiniz. Bizim hüquq və vəzifələrimizi nizamlayan, onları qoruyan bir dövlətimiz vardır. 1. Müasir dövlətlərdən birinin idarəetmə forması, dövlət quruluşu haqqında təqdimat hazırlayın. 2. Respublika ilə monarxiyanı fərqləndirin. 3. Qarışıq respublika idarəetmə forması haqqında müzakirələr apararaq fikirlərinizi qeyd edin.
Yüklə 320,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|