Heydə r ə LĠyev



Yüklə 4,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə173/232
tarix30.12.2017
ölçüsü4,67 Mb.
#18653
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   232

352 

 

Dərbənd istisna təĢkil edirdi.  Üsyanın Dərbəndə yayılmasının qarĢısını almaq üçün 



Nadir Ģah oraya nizami ordu göndərdi. Nadir Ģahın ġirvan üsyanını yatırmaq cəhdi 

də müvəffəq iyyətsizliyə uğradı. 

Nadir  Ģah  ġirvan  üsyançılarına  qarĢı  Nəsrulla  M irzənin  baĢçılığı  ilə  böyük 

bir  ordu  göndərdi.  Tərəflər  arasında  amansız  döyüĢ  baĢ landı.  Bu  vaxta  qədər 

rəqibini  bir  neçə  dəfə  məğ lub  etmiĢ  Sam  Mirzə  döyüĢə  inamla  baĢladı.  Lakin  o, 

düĢmənin  artilleriyaya  malik  olduğunu güman  etmədiyindən  məğlubiyyətə  uğradı. 

Üsyançıları  geri  çəkild ilər.  Sam  Mirzə  Ağsu  qalasına  gəldi.  Onun  müttəfiqi 

Məhəmməd  xan  Dağ ıstana  qaçdı.  Tezliklə  yeni  qüvvələrlə  Ġran  ordusu  Ağsunu 

mühasirəyə  ald ı.  Labüd  ölüm  qarĢısında  qalan  Sam  M irzə  ġərqi  Gürcüstan  tərəfə 

yola  düĢdü  və  burada  Giv i  A mila xverinin  baĢçılığı  alt ında  öz  a zadlığı  uğrunda 

mübarizə  aparan  gürcü  dəstələrinə  qoĢuldu.  Lakin  üsyançıların  birləĢmiĢ  dəstələri 

Ka xet i


 

hakimi  Tey muraz  tərəfındən  məğlub  edildi.  Bu  döyüĢdə  Sam  Mirzə  əsir 

alınaraq Nəsrulla Mirzənin düĢərgəsinə gətirild i və orada edam olundu. 

Sam M irzənin ö lü mündən sonra daha da güclənən ġirvan üsyançıları baĢqa 

bir yalançı Ģahzadənin, Os manlı  imperiyasımn əlaltısı o lan Səfı M irzənin ətrafında 

birləĢməyə  çalıĢdılar.  Səfı  Mirzə  ġirvan  üsyanının  qızğın  çağında  Osmanlı 

ordusunun  müĢayiəti  ilə  Nad ir  Ģah  dövlətinin  sərhədlərinə  yaxınlaĢdı.  Lakin  Səfi 

Mirzə  hərəkatı  uğur  qazana  bilmədi.  Nad irlə  sülh  bağlamaq  niyyətində  olan 

Osmanlı  dövləti  Səfi  M irzən i  geri  çağırdı.  Nadir  Ģah  öz  ordusunu  yenidən 

Azərbaycana göndərdi. Bu vaxt ġəkidə Ġran əleyhinə geniĢ hərəkat baĢlan mıĢdı. 

ġəkililər Nad ir Ģaha ərizə yazıb yerli hakim Məlik Nəcəfin özbaĢınalığından, 

vergilərin  artırılmasından  Ģikayətlən miĢdilər.  Nadir  əhalini  sakitləĢdirmək  üçün 

ġəkidə  böyük  nüfuzu  olan  Hacı  Çələbini  mahal  ü zrə  vəkil  təyin  etdi.  O,  DərviĢ 

Məhəmməd xanin törəmələrindən idi. 

Hacı  Çələb i  Məlik  Nəcəfın  əməllərinin  qarĢısını  almağa  çalıĢırd ı.  Məlik 

Nəcəf  Ģaha Ģikayət  edib  Hacı  Çələbin in  ona  iĢləməyə  inıkan  vermədiy ini  bildirdi. 

Qəzəb lən miĢ  Nad ir  Ģah  onların  ikisini  də  Dərbənd  yaxın lığındakı  düĢərgəsinə,  öz 

hüzuruna çağırdı. ġah  Hacı  Çələbinin asılmasını əmr etdi.  Lakin o, cəsarətlə Məlik 

Nəcəfın  Ģahın  təyin  etdiyi  vergiləri  ö zbaĢına  artırd ığını,  bu  yolla  öz  cibini 

doldurduğunu  bildird i.  ġah  Hacı  Çələb inin  sözlərinə  inanıb  onu bağıĢladı  və  hətta 

vəkillik səlahiyyətini artırd ı. ġəki  xanlığının qısa tarixini yazmıĢ Kərim Ağa Fatehə 

görə,  Hacı  Çələbi  gedəndən  sonra  Ģah  öz  yaxın   qulluqçularına  demiĢdi:  "Mənim 

hüzurumda b ir kimsənin həddi yo xdur ki, nəfəs çəkə. ġəkili Çələbi cürət sahibi imiĢ 

ki,  boğazında  kəndir  bu  ərzləri  mənə  elədi.  Heç  sözündə  yanılmadı.  Əlbəttə, 

bundan  bir  xəta  əmələ  gələcək.  Mənim  zənnim  xəta  olmaz".  ġahın  yanından 

qayıtdıqdan sonra  Hacı  Çələbi  Məliki  daha  çox  sıxıĢdırmağa  baĢlad ı.  Məlik  yenə 




353 

 

ondan Ģaha Ģikayət etdi. Nad ir Ģah Çələb inin üzərinə 100 tü mən  cərimə qoydu. Hacı 



Çələbi  cəriməni  verməkdən  boyun  qaçırdıqda  onu  hüzuruna  çağırdı.  Bu  dəfə 

edamdan  yaxa  qurtarmayacağın ı  yaxĢı  dərk  edən  Hacı  Çələb i  Ģahın  hüzuruna 

getməkdən  imtina  etdi.  Öz  tərəfdarlarını  toplayıb  Məlik  Nəcəfı  öldürdü,  ġəki 

vilayətini  müstəqil  xanlıq,  ö zünü  isə  xan  elan  etdi.  Bu  hadisə  1743-cü  ildə  baĢ 

verdi. 

Hacı  Çələbi tezliklə Nad ir Ģah ordusunun ġəkiyə yürüĢ edəcəyini anladığına 



görə, ġəki əhalisin i  Gələsən-görəsən qalasına köçürüb, oraya lazımi azuqə ehtiyatı 

topladı. 

Nadir Ģahın baĢı osmanlılarla  müharibəyə qarıĢıq  idi və yalnız 1744 -cü  ilin 

payızında  ġəkiyə  gələ  bildi.  O,  15  minlik  qoĢunla  Gələsən -görəsən  qalası  üzərinə 

hücum  etdi.  Bu,  Ģahın  Azərbaycana  dördüncü  yürüĢü  idi.  Yo l  dar  dərələrdən 

keçdiyindən  o,  ordunun  əsas  qüvvələrini  artilleriya  ilə  birlikdə  DaĢbulaq  kəndi 

yaxınlığında,  Kotan  düzü  deyilən  yerdə  qoymuĢdu.  Bir  neçə  gün  amansız  döyüĢ 

getdi.  Carlılar,  balakənlilər  və  dağıstanlılar  Ģəkililərin  kö məyinə  gəlmiĢdilər. 

ġəkililər  dar  keçidlər  və  meĢə  örtüyündən  istifadə  edib  arxadan  Ģah  qoĢunlarına 

basqın  etdilər.  ġah  500-dən  ço x  döyüĢçü  itirib  Bərdəyə  geri  çəkildi.  Bərdədə  bir 

qədər  dincini  alan  Nadir  Ģah  Dərbəndə  tərəf  irəlilədi.  Oğ lu  Nəsrulla  Mirzəni  isə 

Qəzv inə yollayıb  Gilandan dəniz yolu ilə  Dərbəndə azuqə göndərilməsin i əmr etdi. 

ġah qoĢunları yolboyu bütün kəndləri qarət etdilər. 

1745-c i  ilin  əvvəllərində  Nadir  Ģah  ƏrəĢə  dönüb  yenid ən  Gə ləsən-görəsən 

qalası  üzərinə  yeridi.  Ancaq  yenə  də  uğur  qazana  bilmədi.  Qəzəbindən  ġəki 

Ģəhərinə od vurdurdu. 

Gələsən-görəsən  üzərinə  5  ay  davam  edən  basqınlardan  sonra  Nadir  qala 

qarĢısında üç min döyüĢçü qoyub özü buranı tərk etdi.   

Yaln ız 1746-cı  ilin  martında ərzaq çatıĢmazlığ ı nəticəsinda qalada yaranmıĢ 

ağır  vəziyyətlə  əlaqədar  Hacı  Çələbi  Nad ir  Ģahın  hakimiyyətini  tanıdığ ını  bildirdi. 

Nadir Ģah da güzəĢtə getdi və Hacı Çələbini yenidən ġəkiyə vəkil tə yin etdi.  Lakin 

bununla Azərbaycanda xalq azadlıq hərəkatı heç də sona çatmadı.  

XVIII  əsrin  40-cı  illərində  Xə zər  hövzəsində  ingilis-rus  rəqabəti.  Rusiya 

dövlətinin  Xəzərsahili  vilayətlərindən  imtina  etməsi,  Xəzər  dənizində  ingilislərin 

fəaliyyətinin geniĢlənməsi üçün böyük imkanlar açdı. Onlar Xəzər dənizi vasitəsilə 

apanlan  ticarətdə  hegemon  mövqe  tutmağa  çalıĢırd ılar.  Lakin  Xəzər  ticarəti 

ingilislərə o halda böyük gəlir verə bilərdi ki, onlara Rusiya ərazisindən gediĢ-gəliĢ 

üçün  istifadə  etməyə  icazə  verilsin.  1734-cü  ildə,  bağlan mıĢ  rus-ingilis  ticarət 

müqaviləsinin  8-ci  maddəsinə  görə  Ġngiltərə  Vo lqa-Xəzər  yolu  ilə  Ġranda  ticarət 

etmək  hüququ  qazandı.  Lakin  Cənubi  Qafqazda  mürəkkəb  siyasi  proseslər 




Yüklə 4,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   232




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə