Heydə r ə LĠyev



Yüklə 4,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/232
tarix30.12.2017
ölçüsü4,67 Mb.
#18653
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   232

39 

 

Teymura  qarĢı  b irləĢməy i  təklif  etdi.  Lakin  o,  müsbət  cavab  almad ığı  üçün 



müharibə meydanında tək qald ı və məğlub o ldu. 

Teymurun  Xorasanı  tutub  Azərbaycana  tərəf  irəliləd iyini  eĢidən  Sultan 

Əh məd  ona  qarĢı  qoĢun  göndərdi,  lakin  Sultaniyyə  ətrafındakı  vuruĢmada 

məğ lubiyyətə  uğradı.  Sultaniyyə  Ģəhərini  almıĢ  Teymur  Orta  Asiyada  baĢ  vermiĢ 

hadisələrlə ə laqədar Sə mə rqəndə qayıtdı. 

Cəlairilər  dövlətin in  zəifləməsi,  Sultan  Əh məd in  Bağdadda  olması  və 

Teymurun  Səmərqəndə  qayıtması  nəticəsində  yaranmıĢ  əlveriĢli  vəziyyətdən 

istifadə edən Qızıl Orda  xanı To xtamıĢ 1385-ci ildə 90  min lik ordu ilə Dərbənddən 

ġirvana  keçərək  Azərbaycana  soxuldu.  Təbriz  mühasirəyə  alındı.  Təbrizlilər 

Ģəhərin  müdafiəsinə  qalxd ılar.  ġəhərdə  xəndəklər  qazıld ı,  səngərlər  yaradıldı. 

ToxtamıĢ  Ģəhərin  möhkəm  müdafiə  o lunduğunu  görüb  danıĢıqlar  apardı  və  xə rac 

kimi 250 tü mən qızıl pul almaq Ģərti ilə geri çəkiləcəyinə razılıq verdi. ġəhər əhalisi 

sülh  ümidi  ilə  silah ı  yerə  qoydu.  Təbriz  əyanları  To xtamıĢa  veriləcək  məbləğ in 

toplanılması  ilə  məĢğul  oldular  və  vəziyyətdən  istifadə  edən  Toxt amıĢ  qoĢunu 

Ģəhərə  buraxdı.  Əhalini  qarət  etməyə  baĢladılar.  Təbriz  əhalisi  8  gün  ərzində 

iĢğalçıların  zü lmünə  məru z  qaldı.  To xtamıĢ  Ģəhərə  yaxınlaĢ mıĢ  Sultan  Əh məd in 

qoĢununu geri çəkilməyə məcbur etdi. Marağa Ģəhəri düĢmənin əlinə keçdi və qarət 

olundu.  Qızılorda lılar  iki  qis mə  bölündülər.  ĠĢğalçıla rın  bir  q ismi  Mərəndə  və 

Naxçıvana  gedib  əhalin i  qarət  etdi  və  Ģəhərləri  dağıtdı,  digər  h issələr  isə  Əhər 

istiqamətində irəliləd i.  Hər  iki dəstə Qarabağda birləĢdi və onlar Ģimala çəkildilər. 

ToxtamıĢ Azərbaycandan geri qayıdarkən 200 minə qədər adamı əsir apardı.  

ToxtamıĢın  ardınca  Azərbaycan  1386-cı  ilin  baharında  yenidən  Ġrana  və 

Cənubi  Qafqaza  yürüĢ  etmiĢ  Tey murun  hücumuna  məru z  qald ı.  Tey murun  bu 

yürüĢü  tarixdə  üçillik  yürüĢ  kimi  tanınır.  O,  ilk  növbədə,  bir  sıra  əmirlərin i 

Sultaniyyəyə göndərdi. Onlar burada yerli hakim o lan Adillə birləĢdilər və Təbrizə 

gəldilər.  Su ltan  Əhməd in  Təbrizdəki  əmirlərinin  bir  qismi  Əlincə  qalasına,  bir 

qismi isə Bağdada çəkild i. Təbriz Adilin  ixtiyarına  keçdi.  Sultan Əh mədin Təbrizə 

göndərdiyi qoĢun yenidən məğlub olub geri qayıtdı.  

Az  sonra  Adil  Teymuru  qarĢılamaq  üçün  Həmədana  gedərkən  Sultan 

Əh məd bir daha Təbrizə tərəf  irəlilədi. O, Marağa v ilayətinə daxil o lduqda Adilin 

əmirləri  Təbrizi  tərk  edib  geri  çəkildilər.  Adillə  birləĢ miĢ  Teymur  Ucana  çatdıqda 

Sultan  Əh məd  düĢmənə  qarĢı  müqavimət  göstərmək  iqtidarında  olmad ığı  üçün 

Təbrizdən  çıxıb  Naxçıvana  getdi  və  düĢərgəsini  tərk  edərək  oradan  Bağdada 

çəkildi.  Təbrizə  daxil  olmuĢ  Teymu r  bir  müddətdən  sonra  Naxçıvana  getdi  və 

orada,  Əlincə  qalasının  ətəklərində  birgünlük  vuruĢmadan  sonra  Qarabağa 

qıĢlamağa  gəldi.  Teymur  Qarabağda  olduğu  zaman  ġirvanĢah  Ġbrahim  qiy mətli 




40 

 

hədiyyələrlə  onun  yanına  gedib  öz  itaətini  bildirərək  onunla  ittifaq  bağladı.  XIV 



əsrin  son  rübündə  Cənubi  Qafqazda  baĢ vermiĢ  hadisələr  (ilk  növbədə  Teymurun 

və  ġirvanĢah  I  Ġbrahimin  fəaliyyəti)  nəticəsində  Azərbaycanın  Ģimal-qərb  sahələri 

geniĢləndi.  Tarixçi  ġərəfəddin  Əli  Yəzd inin  məlu matına  görə,  bu  dövrdə 

Azərbaycan ilə Gürcüstan arasdakı sərhəd Debed (Tebeder) çayı boyunca keçirdi. 

1387-c i  ildə Tey mur  To xta mıĢın Bu xara  və Sə mə rqənd üzərinə hücumu  ilə 

əlaqədar  Azərbaycanı  tərk  etməli  oldu.  O,  burada  öz  Ģahzadələrindən  və  yerli 

əyanlardan  ibarət  caniĢinlərini  qoydu.  Təbriz  Ģəhəri  MiranĢahın  baĢçılığı  ilə  Əmir 

Məhəmməd  Dəvati  və  Qara  Bəstama,  Sultaniyyə  Əxi  ĠranĢaha,  Marağa  ġahəliyə, 

PiĢkin Əmir  ġəbli və  Hacı Əh mədə tapĢırıldı.  Lakin tezliklə Tey murun caniĢinləri 

arasında çəkiĢmələr baĢlandı. Azərbaycanda hakimiyyəti ələ almağa çalıĢan bir sıra 

yerli  feodal  qrupları  da  mübarizəyə  qalxaraq,  həm  Tey murilərlə,  həm  də  öz 

aralarında toqquĢurdular. Sultan Əh mədin Təb rizdə hakimiyyətini bərqərar etməy ə 

çalıĢan  əmirlər,  Mah mud  Xalxalinin  idarə  etdiy i  feodal  qrupu,  Qara  Yusif in 

baĢçılığı  ilə  Qaraqoyunlular,  Marağa  hakimi  Yadigar  Ģahın  dəstələri  və 

hakimiyyətdə  möhkəmlən məyə  can  atan  Teymuri  əmirləri  bu  çəkiĢmələrin  baĢlıca 

iĢtirakçıları idi. 

1387-c i ildə Təbriz hakimlərindən olan Qara Bəstam və PiĢkin hakimi Əmir 

ġəbli  ittifaqa  girərək  Məhəmməd  Dəvatinin  üzərinə  hücum  etdilər,  onu 

məğ lubiyyətə  uğradaraq  Təbrizin  idarəsini  ö z  əllərinə  aldılar.  1388-ci  ilin 

fevralında Əlincə qalasının kutvalı Xacə  Cövhər Cəlairi əmiri A ltunun baĢçılığı  ilə 

Təbrizə qoĢun göndərdi. ġəbli Mərənddə onlara qarĢı çıxdı,  lakin  məğ lub oldu. O, 

əvvəlcə Təbrizdə, sonra isə Marağada əhalini qarət etdi.  

Təbrizdə  ġəblin in  naibi  Əmir  Dövlətyar  hökmran lıq  edird i.  Və ziyyətdən 

istifadə  edən  Məhəmməd  Dəvati  Qaraqoyunlu  Qara  Məhəmməd i  Ģəhəri  tutmağa 

çağırdı.  Həmin  ilin  may  ayının  25-də  Qaraqoyunlu  qoĢunu  Təbrizə  çatdı,  Ģəhərdə 

olan  ġahəlini  həbs  edib  ġəblin in  ardınca  getdi.  Onlar  HəĢ truddakı  vuruĢmada 

qələbə  çaldılar.  ġəbli  öldürü ldü.  Lakin  Qaraqoyunlularla  Ağqoyunlular  arasında 

vuruĢma baĢlandığı üçün Qara Məhəmmədin dəstəsi Təbrizdən çıxmalı oldu. Onlar 

Ģəhəri Qara  Bəstama və  Əmir  Caliqə tapĢırdılar. Tezliklə  Qaraqoyunlu əmirləri də 

Ģəhəri  tərk  etdilər  və  Təbriz  ġey x  Adilin  sərəncamına  keçdi.  O,  Əlincə  qalasının 

kurvalı  Cövhəri  Təbrizə  dəvət  etdi.  Cövhərin  Təbrizi  tutub  Arrana  qoĢun 

göndərməsindən narazı  qalmıĢ  Xalxal  hakimi  Mahmud  ona  qarĢı  qoĢun  yeritdi  və 

Təbrizə yürüĢ edib Ģəhəri ələ keçird i. Təbriz  5 ay  müddətində Mahmud Xalxalinin 

baĢçılıq etdiyi əmirlər qrupunun (ġeyx Hacı, SatılmıĢ, Məlik  Nizaməddin,  Xalıq və 

b.) ixtiyarında oldu.  Bundan sonra isə Ģəhər Əlincə qalasından Altunun hücumuna 

məruz  qaldı.  A ltun  Mahmud  Xalxalinin  b ir  neçə  əmirini  tutub  Əlincə  qalasına 




Yüklə 4,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   232




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə